Romatoloji

Romatoloji; eklem, eklemi döşeyen zar, kas, kemik, tendon, entez gibi yapıları etkileyen bazen de çeşitli organ sistemleri de tutabilen ağrılı romatizmal hastalıkların tanı ve tedavisinin gerçekleştirildiği bilim dalıdır. Birbirinden farklı tablolarda çok sayıda romatizmal hastalık bulunmaktadır. Bu hastalıklar arasında Romatoid Artrit, Ankilozan Spondilit, Psöriatik Artrit, Reaktif Artrit, bağ dokusu hastalıkları (Sistemik Lupus Eritematozus, Sistemik Skleroz, Sjögren Sendromu, Miyozitler), Behçet Hastalığı, Takayasu Arteriti, Poliarteritis Nodoza, küçük damar vaskülitleri ve diğer vaskülitler, Fibromiyalji, Gut, Osteoartrit, sistemik hastalıklara eşlik eden romatizmal rahatsızlıklar yer almaktadır. Romatizmal problemler çocukluk çağından erişkin döneme ve ileri yaşlara kadar her yaş grubunda görülebilmektedir. Bazı romatizmal hastalıkların yaşa ve cinsiyete özel popülasyonları bulunmaktadır. 

Romatoloji Nedir?

Romatoloji, eklemlerle, kas ve iskelet sistemi, bağ dokularıyla ilgilenen tıbbi birimdir. Bu tıbbi birim alanında kaslar, tendonlar, eklemler ve bağlara bağlı olarak oluşan rahatsızlıkların ve hastalıkların teşhisi ve tedavisi yapılır. Bu hastalıklar arasında romatoid artrit, lupus ve otoimmün bozukluklar yer alır. Romatoloji, bu hastalıkların tedavisine yönelik olarak çalışmalar yürüterek kişinin yaşam kalitesini artırmayı hedefler.

Romatoloji Hangi Hastalıklara Bakar?

Romatoli alanının ilgilendiği eklem tutulumu yapan iltihaplı romatizmalar romatoid Artrit, Psöriatik Artrit (Sedef Romatizması), Ankilozan Spondilit, Gut hastalığı, bağ doku romatizmaları, vaskülitler, Sakoidoz ve Ailevi Akdeniz Ateşi gibi hastalıklardır. Bu rahatsızlıkların görüldüğü yaşlar, cinsiyetler, tutulum yaptıkları eklemler ve iç organ tutulumu olup olmadığı hastalığa göre farklılık göstermektedir. Hastalık tanısı konduktan sonra hastalığın tutabileceği iç organlar da bazı iltihaplı romatizmal hastalıklarda özellikle araştırılmaktadır. 

Romatoid Artrit

İltihaplı romatizmalar arasında en sık görülen romatoid artrittir. İltihaplı eklem romatizması olarak da bilinmektedir. Kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha fazla rastlanır. Daha çok 50-60 yaş arası kadınlarda görülmektedir. Genellikle vücudun el, el bilekleri, el parmak ve ayak parmak, ayak bilek, dirsek, diz ve omuz eklemlerini tutmaktadır. Küçük eklemleri sever ve bu eklemleri simetrik olarak etkiler. Bu rahatsızlıkta genellikle kan iltihap değerleri yüksek olmaktadır, kronik kansızlık olabilmektedir. Bu sebeple romatoid artritli hastalarda tam kan, sedimantasyon, CRP, romatoid faktör, anti CCP gibi kan testlerine bakılmaktadır. Kalıcı eklem hasarı olup olmadığını anlamak için de el, ayak filmleri istenmektedir. Romatoid artrit tedavi edilmezse eklemlerde şekil bozukluklarına ve sakatlığa yol açabilmektedir.

Ankilozan Spondilit

Omurgayı, beli ve sırt bölgesini tutan bir çeşit iltihaplı romatizma hastalığıdır. Leğen kemiği ve omurgadaki eklemler tutulduğu için ilk belirtiler sabahları olan, hareketle azalan, kronik (üç aydan uzun süreli) bel ağrısı ve bel tutukluğudur. Bel ağrısı toplumda sık rastlanılan bir şikayet olduğu için ankilozan spondilit çoğunlukla kas spazmı ve bel fıtığıyla karıştırılabilmektedir. Daha çok 40 yaşından genç erkeklerde görülmektedir. Ankilozan spondilitte bel tutulumu dışında ayak bileği ve diz gibi eklemlerde de tutukluk, şişlik, ağrı, topuk ağrısı, üveit ( gözün bir tabakasının iltihaplanması), iltihaplı bağırsak hastalığı, sedef hastalığı görülebilmektedir.

Sedef Romatizması (Psöriatik artrit)

Sedef hastalığıyla beraber görülen iltihaplı romatizma tipidir. Sedefli hastaların yaklaşık %20-40’ında sedef romatizması gelişebilmektedir. Vücutta tüm oynar eklemlerde ve omurgada tutulum görülebilir. Şikayetler eklemlerde ağrı, şişlik, hareket kısıtlılığı; omurga tutulumu olanlarda ise bel, sırt, boyun ağrısı ve sabah tutukluğudur. Hastalık önemsenmezse kalıcı sakatlıklara yol açarak, yaşam kalitesini azaltır. 

Gut Hastalığı

Eklemlere kristal (ürik asit) çökmesi sonucu ağrı, şişlik, kızarıklık gelişmektedir. Özellikle ayak başparmağının birinci tarak kemiğinde sık görülür. Bunun dışında el, dirseklerin yanında, parmakların üstünde, büyük eklemlerde de ortaya çıkabilmektedir. Nedeni çok bilinmemekle birlikte gut hastalığı daha çok erkeklerde görülen bir hastalık türüdür. Gut hastalığının tedavisi yapılmazsa eklemlerde hasar oluşturabilir.

Bağ dokuyu etkileyen iltihaplı romatizmalar arasında ise Sistemik Lupus Eritematozus, Sjögren Sendromu, Sistemik Skleroz, Miyozitler, mikst bağ doku hastalığı ve andiferansiye bağ doku hastalığı bulunmaktadır. Bunlar da daha çok cilt tutulumu, cilt döküntüleri, ağız yarası, ağız -göz kuruluğu gibi mukoza tutulumları, Raynaud denilen parmaklarda soğukta beyazlaşma ve morarma, güneşe hassasiyet, kansızlık, eklem ağrıları ve eklem şişlikleri ve bazı iç organ tutulumları olur. Genellikle eklemlerde kalıcı hasar bırakmazlar. 

Vaskülitler damar duvarının iltihabı sebebiyle gelişen sistemik nadir hastalıklardır. Başlıcaları Temporal Arterit, Takayasu Arteriti, Behçet hastalığı, Poliarteritis Nodoza, Mikroskobik Polianjitis ve Granülomatoz Polianjiittir. Her tür damarda tutulum görülebilen bu hastalıklarda tekrarlayan oral aft, cilt bulguları, göz tutulumu (üveit), damarlarda tıkanıklık ve genişlemeler görülebilir. 

Ailevi Akdeniz Ateşi

Ülkemizde sık görülen, tekrarlayan ateş, akciğer, kalp ve karın zarında iltihaplanma, bazı durumlarda eklemde ağrı ve şişmenin de eşlik ettiği bir hastalıktır. Genetik geçişli bir hastalık olduğu için bazı ailelerde ve akraba evliliği olanlarda daha sıktır. Genetik testler tanı konmasına yardımcı olabilmektedir. 

Romatoloji Hastalıkları Teşhisi Nasıl Olur?

Romatoloji, hastalıklarının teşhisi için uzman doktor test ve tahlillerden yararlanır. Fiziki muayenede kişinin eklemlerinde bir ağrı, şişlik ya da sertlik olup olmadığına bakar. Bunun yanında kemik ve kas dokularında inceleme yapar. Ardından tedavi sürecinin belirlenmesi için MR, kan testi ve radyolojik taramalar yapılması istenir. Romatoloji hastalıklarının teşhisinde uygulanabilecek teşhis yöntemleri şöyle sıralanır:

• Tam kan sayımı içerisinde kişinin Eritrosit Sedimentasyon Hızı (ESR), C-Reaktif Protein (CRP), Romatoid Faktör (RF) ve Anti-CCP gibi değerlerine bakılır.
• İdrar testi sayesinde kişinin böbrek tutulumu olup olmadığına bakılır.
• Röntgen, ultrason, MR gibi görüntüleme yöntemleri sayesinde detaylı inceleme yapılır.
• Enflamasyonun yerini ve yayılımını belirlemek için kemik sintigrafisinden yararlanılır.
• Lupus veya vaskülit gibi hastalıkların teşhisi için biyopsi uygulanabilir.

Romatoloji alanında teşhis süreci farklı adımlardan oluşabilir. Yapılan testler sonucunda romatologlar elde edilen bütün verileri inceledikten sonra tedavi planını oluşturur.

Romatoloji Hastalıkları Tedavisinde Kullanılan Yöntemler Nelerdir?

Romatoloji hastalıklarının teşhisinin ardından tedavi için kullanılacak yöntemler altta yatan nedenine bağlı olarak değişir. Hastalığın türü, şiddeti ve kişinin genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak en doğru olabilecek tedavi yöntemi belirlenir. Bu tedaviler genellikle hastalığın ilerlemesini durdurmaya ve semptomların hafiflemesine yönelik olarak uygulanır. Romatoloji hastalıklarının tedavisinde kullanılan yöntemler şöyle sıralanır:

İlaçlar

Vücutta meydana gelen iltihap ve ağrıyı azaltmaya yönelik olarak uzman doktorun önerdiği ölçüde nonsteroid Anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) kullanılabilir.

Her romatoloji hastalığı bağışıklık sisteminin etkilendiği bir durumdan meydan geldiyse buna yönelik olarak ilaç uygulamaları yapılabilir

Fizik tedavi

Hastalık kişinin hareket kabiliyetini etkiliyorsa, kas gücünü koruma ve fiziksel sağlığı dengelemek için fizik tedavi ve rehabilitasyondan yararlanılır.

Cerrahi müdahale

Tanısı konulan romatolojik hastalığın ilerlediği durumda ise eklem hasarı meydana gelmişse kişiye cerrahi müdahale ile protez takılabilir.

Sinovektomi

Romatolojik hastalıkların temel sebebi olan iltihaplı dokunun çıkarılmasını içeren sinovektomi, eklemlerdeki iltihaplı sinovyal dokunun cerrahi müdahale ile çıkarılmasını içerir.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Romatolojik hastalıkların semptomlarını hafifletmeye yönelik olarak beslenme düzenine dikkat etmek, düzenli egzersiz yapmak önemlidir. Bunun yanında gün içerisinde etki eden strese karşı yönetim teknikleri de uygulamak gerekir.

Romatoloji Hakkında Sık Sorulan Sorular

İltihapsız romatizma nedir?

Romatizmalar arasında toplumda sıklıkla iltihapsız olanlar görülmektedir. İltihapsız romatizmalarda vücut iltihap üretmez ve tedavileri görece daha kolay olmaktadır. Tekrarlama eğilimi gösterseler bile kısa süren tedavilerle ömür boyu ilaç kullanımı gerektirmezler. Eklemlere genellikle iltihaplı romatizma kadar ağır hasar vermezler ve iç organ tutulumu yapmazlar. İltihapsız romatizmalar arasında en yaygın olarak osteoartrit yani eklem kireçlenmesi görülmektedir. 40 yaşından sonra kadınlarda daha sık görülen eklem kireçlenmeleri dışında menisküs yırtıkları, tendinitler, bel ve kas spazmı, bel fıtığı veya fibromiyalji gibi hastalıklar da bu gruba girmektedir. Fibromiyalji genç - orta yaş kadınlarda görülebilen yaygın kas- iskelet sistemi ağrılarıdır. Bu sendromda kronik ağrı ile beraber mutsuzluk, yorgunluk ve bilişsel bozukluklar (hafıza problemleri, konsantrasyon kaybı) görülmektedir.

İltihaplı romatizma nedir?

İltihaplı romatizmalar, herhangi bir mikrobik ajan ve enfeksiyon olmadan vücudun immün sisteminin yani bağışıklık sisteminin kendi kendine iltihap yapıp kas- iskelet sistemini ve eklemleri ya da bazen de böbrek, akciğer, kalp gibi iç organları etkilemesiyle oluşmaktadır. İltihaplı romatizmalar uzun süren eklem şikayetleri, eklem şişlikleri, sabah uzun süren eklem tutukluklarına sebep olabilmektedir. Yine belirtiler arasında uzun süren halsizlik, yorgunluk, kilo kaybı, ateş bulunmaktadır ve bu belirtiler kanserle ya da enfeksiyon hastalıklarıyla karışabilmektedir. Bu nedenle doğru tanı konulması çok önemlidir. İltihaplı romatizmaların çeşidine göre farklı romatizma testleri bulunmaktadır. Bu rahatsızlıklar kroniktir yani ömür boyu sürmektedir, bu yüzden uzun süreli tedavilerle hastalığın kontrol altına alınması gerekmektedir.