Böbrek Nakli Nedir? Böbrek Nakli Hangi Durumlarda Yapılabilir?

Böbrekler, omurganın her iki yanında göğüs kafesinin hemen altında bulunan fasulye şeklinde iki adet organdır. Her biri bir yumruk büyüklüğündedir. Böbreklerin ana görevi idrar üreterek kandaki atıkları, mineralleri ve sıvıyı filtrelemek, bazı zararlı ve atık maddeleri idrar yoluyla süzerek dışarı atmaktır. Böbreklerin bu filtreleme yeteneğini kaybetmesi vücutta zararlı sıvı ve atık maddeler birikmesine neden olur. Bu durum da tansiyonun yükselmesine ve son dönem böbrek yetmezliğine neden olabilir. Son dönem böbrek yetmezliği, böbreklerin normal işlevinin yaklaşık yüzde 90’ını kaybetmesi ile ortaya çıkar ve böbrek nakli gerekliliği meydana gelir.

Böbrek Nakli Nedir?

Böbrek nakli yetmezlik gelişen böbreğin canlıdan ya da kadavradan alınan bir böbrek ile değiştirilmesi ve kişinin böbrek fonksiyonlarının devam etmesinin sağlanması işlemidir. 

Kronik böbrek yetmezliğinin bilinen tek tedavisi en sık yapılan organ nakli olan böbrek naklidir. Böbrek nakli acil gelişen, akut böbrek yetmezliği denilen durumlarda da yapılabilir. Böbrek nakli hastanın bir ameliyatla yeniden sağlığına kavuşmasını sağlar. 

Böbrek Nakli Hangi Hastalıklarda Uygulanmaktadır? 

Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliği durumunda yapılır. Diyabet (şeker hastalığı), kronik, kontrolsüz yüksek tansiyon, kronik glomerülonefrit- böbreklerdeki küçük filtrelerin (glomeruli) iltihabı ve sonunda kalıcı fonksiyon kaybı ve polikistik böbrek hastalığı gibi hastalıklar ileri evrelerde böbrek yetmezliğine neden olarak böbrek nakli gerektiren aşamalara gelebilmektedir.

Son dönem böbrek yetmezliğinde tedavi seçenekleri arasında diyaliz ve böbrek nakli bulunur.

Kimler Böbrek Nakline İhtiyaç Duyar?

Böbrek nakli, son dönem böbrek yetmezliği olan hastaya canlıdan ya da kadavradan yapılan böbrek naklidir.  Hiçbir belirti vermeden ilerleyen hastalık böbreklerin 85-100’lerde olması gereken süzme fonksiyonunun 30’un altına düşmesi ile belirti vermeye başlar. Sabah uyanıldığında göz kapaklarının altında şişme, ellerde ve ayaklarda hafif ödem, halsizlik ve idrar yaparken meydana gelen aşırı miktardaki köpürme belirtilerin en önemlileridir. Kişinin idrarında ciddi miktarda protein bulunması köpüklü idrar oluşmasına neden olur.

Normalde idrarda günde 150 mg.ın altında protein bulunabilir. İdrarda fazla miktarda protein bulunması anormal bir durumdur ve bu durum proteinüri ya da mikroalbuminüri olarak bilinir. İdrardaki köpürme böbrek hastalığının başladığını hatta hastalığın ilerlediğini gösterir.

Gerekli önlemler alınmadığı için hızla ilerleyen hastalık, 10-20 sene düzgün çalışabilecek böbreğin işlevini 2-3 sene içinde bozabilir. Süzme fonksiyon hızının 15’in altına düşmesi kronik böbrek yetmezliği hastalarının bir destek tedavisi olmadan yaşama tutunmalarını şanslarını zorlaştırır.

Diyaliz veya nakilden başka hiçbir tedavi imkânı kalmayan hastalara yaşam kalitesini artırması ve kısa sürede kalıcı iyileşme sağlaması için genel olarak böbrek nakil tavsiye edilir.  Akut böbrek yetmezliği de böbreklerin görevlerinde çok kısa bir zaman içinde meydana gelen ve bazen geriye dönüşü mümkün olabilen işlev kaybıdır. Ancak geri dönüşümsüz fonksiyon kayıplarında vakit kaybetmeden nakil planlaması yapılmalıdır.

Son Dönem Böbrek Yetmezliğinin Nedenleri Nelerdir?

• Diyabet (şeker hastalığı)
• Kronik, kontrolsüz yüksek tansiyon
• Kronik glomerülonefrit- böbreklerinizdeki küçük filtrelerin (glomeruli) iltihabı ve sonunda kalıcı fonksiyon kaybı oluşması
• Polikistik böbrek hastalığı

Canlı vericili böbrek nakli alıcı ve verici için son derece konforlu bir yöntemdir. Bununla birlikte beyin ölümü gerçekleşmiş bir kişiden yani kadavradan yapılan böbrek naklinde de oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır.

Böbrek Nakli Kimlere Yapılamaz?

Böbrek nakli (transplantasyon) yapılamayan hasta çok azdır. Aktif infeksiyonu olanlara nakil yapılamaz. Bu durumdaki hastaların tedavisi yapıldıktan sonra nakil gerçekleştirilebilir.

Böbrek Naklinde Böbrek Kimlerden Alınabilir?

Tıbbi ve yasal koşullar çerçevesinde herkes canlı verici olabilir.

Kimler Böbrek Veremez? Kimler Böbrek Vericisi Olamaz?

Böbrek naklinde donör olarak adlandırılan verici olabilmek bazı kriterler bulunmaktadır. Bunlar şunlardır:

• 18 yaşından küçük olan kişiler
• Hipertansiyonu (>140/90 mmHg) olanlar veya hipertansiyon ilacı kullananlar
• Diyabet (Şeker hastaları)
• Morbid obezitesi olan kişiler
• İki taraflı veya tekrarlayan nefrolitiazis (böbrek taşları)
• Tromboz veya tromboembolizm öyküsü olanlar
• Kronik böbrek hastalığı (CKD) olanlar
• Pulmoner emboli veya tekrarlayan tromboz öyküsü
• Psikiyatrik hastalıklara sahip olanlar
• Ciddi medikal hastalığı olanlar (kronik akciğer hastalığı, yakın zamanda tanı konulmuş kanser hastalığı)
• Düşük GFR (< 80 ml/dk)
• Proteinüri (>300 mg/24 saat)
• Pulmoner emboli veya tekrarlayan tromboz öyküsü
• HIV enfeksiyonu

Böbrek Nakli için Kan Grubu Testi/Kan Grubu Uyumu Nedir?

Dört kan grubu vardır: A, B, AB ve O. Herkes bu kalıtsal gruplardan birine uyar. Alıcı ve verici arasında kan grubu uyumu olmalıdır. Aşağıdaki liste uyumlu kan gruplarını gösterir:

• Alıcının kan grubu A ise verici kan grubu A veya O olmalıdır.
• Alıcının kan grubu B ise verici kan grubu B veya O olmalıdır.
• Alıcının kan grubu O ise verici kan grubu O olmalıdır.
• Alıcının kan grubu AB ise verici kan grubu A, B, AB veya O olabilir.
• AB kan grubu, eşleşmesi en kolay olanıdır. Zira AB kan grubuna sahip olan kişi diğer tüm kan türlerini kabul eder.

Doku tipleme

İnsan lökosit antijenlerinin (HLA) belirlenmesi için bir kan testi olan ikinci teste doku tiplemesi denir. Antijenler, vücudun birçok hücresinde bulunan ve her bireyi benzersiz olarak ayıran belirteçlerdir. Bu belirteçler ebeveynlerden miras alınır. Doku tiplendirme testi bir insanın genetik yapısını (genetik parmak izini ) gösteren bir kan testidir. Kan grubu uyumunda olduğu gibi alıcı ve vericinin doku tiplerinin uyup uymadığı araştırılır.

Çapraz eşleşme

Yaşam boyunca vücut, yabancı maddeleri yok etmeye yarayan antikor denen maddeler üretir. Bir verici böbreği mevcut olduğunda, alıcının vericiye karşı önceden oluşturulmuş antikorlara sahip olmadığından emin olmak için çapraz karşılaştırma adı verilen bir test yapılır.

Çapraz karşılaştırma alıcının kanını vericiden alınan hücrelerle karıştırarak yapılır. Çapraz karşılaştırma pozitifse, vericiye karşı antikorlar olduğu anlamına gelir. Antikor seviyelerini düşürmek için nakilden önce özel bir tedavi yapılmadıkça alıcı bu böbreği almamalıdır. Çapraz karşılaştırma negatifse, alıcının vericiye karşı antikorları olmadığı ve bu böbreği almaya uygun oldukları anlamına gelir. Canlı bir donör nakline hazırlık sırasında birkaç kez çapraz karşılaştırma yapılır ve bu tür nakilden 48 saat önce son bir çapraz karşılaştırma gerçekleştirilir.

Serolojik testler

Transplantasyondan sonra uygun önleyici ilaçları seçmek için HIV (insan immün yetmezlik virüsü), hepatit ve CMV (sitomegalovirüs) gibi virüsler için de test yapılır.

Böbrek Naklinin Yararları Nelerdir?

Diyaliz işlemi, sağlıklı bir insanın böbrek fonksiyonlarının ancak %10'unu yapabilir. Bu nedenle böbrek nakli olan hastaların, diyalizdeki hastalara oranla yaşam kaliteleri ve sürelerinin daha iyi olduğu bilinmektedir. Hastalar, başarılı bir böbrek nakli ve ameliyat sonrası takip ile sağlıklı bireyler olarak hayatlarını sürdürebilmektedir. Sonuç olarak başarılı bir böbrek nakli (transplantasyon) ise sağlıklı bir insanın böbrek fonksiyonlarının %100'ünü yerine getirebilir.

Diyalizin Böbrek Nakline Göre Dezavantajı Nedir?

Diyalizde, böbrek fonksiyonlarının sadece bir kısmını (kısmen) yerine getirebildiği için böbrek nakline alternatifi olamaz.. Üstelik diyalizdeki hastalar için katı diyetler, su kısıtlaması, seyahat engeli, sosyal hayattan soyutlanma, iş veya eğitimden geri kalma, çocuk hastalarda gelişme geriliği gibi çeşitli olumsuzluklar söz konusu olabilmektedir. Diyalizdeki hastalar böbreklerin yerine getirdiği görevlerin çoğundan yoksun olduklarından yoğun olarak ilaç kullanmak zorundadır. (tansiyon, kan yapımı ilaçları vs.)

Böbrek Nakli Sonrası Neler Yapılması Gerekir?

Nakil hastalarının temas sporlarına katılmaması önerilir. (Boks, güreş futbol, basketbol vb.) Nakil sonrası aktif kalınmalı, sigara ve alkolden uzak durulmalı ve sağlıklı bir diyet programı uygulanmalıdır.

Böbrek Nakli Ameliyatının Olası Riskleri ve Yan Etkileri Nelerdir?

Böbrek nakli ameliyatı sonrası olası riskler şunları içerir:

• Geçici böbrek fonksiyonu eksikliği: Yeni böbreğiniz hemen çalışmaya başlamayabilir. Böbrek fonksiyonu başlayana kadar diyalize ihtiyacınız olabilir.
• Organ reddi: Vücudunuz verici organı reddedebilir ve vücudunuzun yeni böbreği kabul etmesine yardımcı olmak için bazı ilaçlara ihtiyacınız olabilir.
• Böbrek yetmezliği: Yıllar sonra kronik red başlayabilir. Böbrek, ilk böbrek hastalığına benzer şekilde bir süre sonra fonksiyonlarını yitirebilir. Bu durum neticesinde de ikinci bir nakil yaptırmanız veya tekrar diyalize girmeniz gerekebilir.
• Kansere karşı savunmasızlık: Nakilden sonra kullanılan bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar sizi kansere karşı daha savunmasız bırakabilir.
• Diyabet: Böbrek nakli sonrası alınan ilaçlar şeker hastalığına neden olabilir.
• Böbreğe kan götüren atardamarın daralması
• Damarlarda pıhtılaşma oluşması
• Enfeksiyon
• Kanama
• Kilo almak
• Yüksek tansiyon

Böbrek Naklinin Bağışçı İçin Riskleri Nelerdir?

Her ameliyatta olduğu gibi böbrek vericisi olmanın da ameliyat riskleri bulunmaktadır. Bu nedenle hiç kimse ameliyatın kesinlikle başarılı olacağı garantisini veremez. Böbrek naklinde verici için çok düşük oranlarda ölüm riski bulunabilmekle birlikte, yine çok düşük oranlarda yara yeri ve idrar yolu enfeksiyonları gelişebilmektedir.

Böbrek Nakli Fiyatları Nedir?

Böbrek nakli fiyatları bu konuda sık aratılan sorulardan biridir. Böbrek nakli ameliyatları SGK kapsamında yapılmaktadır ve hastadan fark alınmamaktadır. Böbrek nakli çok önemli bir operasyondur ve bu konuda deneyimli cerrahi ekipler tarafından bu organ nakli ( böbrek nakli) konusunda lisansı olan tam donanımlı hastanelerde yapılmalıdır. 

Böbrek Nakli ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Böbrek nakli ameliyatı kaç saat sürer?

Normal koşullarda böbrek nakli ameliyatı 3-4 saat sürmektedir. Bir saate yakın ameliyat öncesi hazırlık, yaklaşık iki saat ameliyat ve 1-2 saatlik gözlem süreci sonrası verici ve alıcı servise alınmaktadır.

Canlı vericili böbrek nakli nedir?

Canlı böbrek vericilerinin sağlığı ve ameliyat sonrası konforu düşünüldüğünde kapalı yöntemle böbreğin alınması (laparoskopik metot) oldukça yaygındır. Kapalı yöntemle ameliyat, hastanın vücudunda büyük bir ameliyat kesisi açılması yerine, hastanın karnına açılan küçük deliklerden yapılmaktadır. Kapalı yöntemle böbrek ameliyatı hastanın karnına açılan 0.5-1cm’lik 3 delikten yapılmakta ve ameliyat sonunda böbrek, hastanın kasık bölgesine yapılan 5-6cm’lik bir kesiden çıkarılmaktadır.

Açık ameliyata oranla hastalar operasyon sonrası çok daha az ağrı sorunu yaşamakta, hastanede daha kısa kalmakta, normal yaşamlarına ve işlerine daha hızlı dönmektedir. Eskiden kullanılan açık yöntemde hastalarda ameliyat sonrası görülen ameliyat yerinde fıtıklaşma, hissizlik, yara enfeksiyonu gibi istenmeyen yan etkiler bu teknikte neredeyse hiç görülmemektedir. Sadece vücuda açılan 3 delik ve böbreği çıkarmak için yapılan küçük bir kesiden gerçekleştirilen bu operasyon, kozmetik açıdan da açık cerrahiye oranla başarılı sonuçlar sağlamaktadır. Ameliyat akşamı yürümeye, su içmeye ve yemek yemeye başlayan vericiler, ameliyattan 2 gün sonra taburcu olabilmektedir. Dikişler gizli ve estetik dikişler olmakta ve ameliyat sonrası bu dikişlerin alınması gerekmemektedir.

Canlı vericili böbrek naklinin avantajları nelerdir?

Canlı bağışın birçok avantajı mevcuttur. Böbrek hemen çalışır. Böbreğin reddedilme olasılığı daha azdır. Greftler daha uzun ömürlüdür. Canlı bir donörün böbreği tamamen sağlıklıdır. Kadavra böbreklerinden daha iyi ve daha uzun süre çalıştıkları bilinmektedir. Ayrıca bekleme listesinde böbrek yetmezliği tanısı konularak böbrek nakli olmayı bekleyen binlerce hasta bulunmaktadır. Yeterli ölü (kadavra) verici yoktur. Canlı vericili böbrek nakli ile organ sıkıntısı ve ölüm oranları azaltılabilir.

Şeker hastaları böbrek nakli olabilir mi?

Şeker hastaları da nakil olabilir. Çünkü böbrek naklinin üstünlükleri şeker hastaları için de geçerlidir. Günümüzde böbrek yetmezliğinin en sık sebeplerinden biri de şeker hastalığıdır. Dolayısıyla çok sayıda şeker hastasına böbrek nakli yapılmaktadır.

Hepatiti olanlar böbrek nakli olabilir mi?

Hepatiti olan hastalar karaciğer sirozu veya kronik hepatit açısından ayrıntılı değerlendirilmelidir. Bu durumların yokluğunda nakil yapılabilir.

Böbrek naklinde beklenen yaşam süresi nedir?

Canlı böbrek nakli sonrası hastaların yarısı 25 yıla sağlıklı girerken kadavra böbrek nakilli hastaların yarısı 10 yıla diyalizden uzak ve sağlıklı girer. Nakil olan hastaların %80'i eski işlerini sürdürmektedir.

Yaşlı vericilerden böbrek nakli yapılabilir mi?

Böbrek yetmezliği hastalarının çok önemli bir sağlık sorunu bulunmuyorsa nakil olmaları gerekir. Yaşlı hastalarda diyalizin olumsuz etkileri vücutlarının çok daha kısa zamanda yıpranmasına neden olduğu için nakil şansları az gibi görünse de nakilden çok yarar gören hasta grubunun yaşlılar olduğu dikkate alınarak, bu hastalar nakil kapsamında değerlendirilmelidir. Avrupa Transplant Merkezi’nin bu gruba özgü olan programında, yaşlıdan alınan böbreklerin yaşlıya nakli uygulanmaktadır. 80 ya da daha ileri bir yaştaki hastanın de eğer böbrek fonksiyonlarında bir sorun yoksa yine ileri yaşta bir hastaya nakledildiğinde çok başarılı sonuçlar vermektedir. İleri derecede kalp hastalığı olan bir kişinin dahi gerekli tetkikler ve tedaviler yapıldıktan sonra böbrek nakli olmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Önemli olan hastanın kalp muayenesinin ardından gerekli tedavinin ya da operasyonun uygulanarak kişinin sağlıklı bir kalbe kavuşmasının sağlanmasıdır. Ardından böbrek nakli çok sağlıklı bir şekilde yapılabilmektedir. Örneğin; bypass olmuş bir kişiye nakil yapılmasında herhangi bir sakınca yoktur. Kalp ameliyatı yapıldıktan aylar sonra nakil yapılabilir.

Böbrek naklı ne zaman yapılmalıdır?

Kronik böbrek yetersizliği olan hastalarda böbrek fonksiyonları %20'nin altına düştüğü zaman, böbrek nakli (transplantasyon) tedavisine ihtiyaç vardır.

Böbrek nakli alıcı ameliyatı nedir?

Böbrek nakli karın zarı dışından, kasık damarlarına ulaşılarak yapılan bir ameliyattır. Böbrek nakli ameliyatında böbrek, orijinal yerine değil, sağ veya sol kasık bölgesine yerleştirilir. Verici böbreğinin damarları alıcının kasık damarlarıyla, yine verici böbreğinin idrar yolu da alıcının mesanesiyle dikişler yardımıyla birleştirilir. Hastanın çalışmayan böbrekleri nadir bazı durumlar hariç çoğunlukla çıkartılmaz.

Böbrek nakli sonrasında toparlanma süreci çok hızlıdır. Ameliyat sırasında bağırsaklar ile temas olmadığından, hasta ameliyattan sonra çok çabuk beslenmeye başlar. İlk 4 gün idrar sondasıyla idrar çıkışı takip edilen hastaların ameliyat sonrası 4.gün sondaları çıkarılır.

Canlı vericiden böbrek nakli yapıldıysa, böbrek fonksiyonu hemen başladığı için hasta genellikle 5. gün taburcu edilir. Fakat kadavradan böbrek nakli yapıldıysa, böbrek birkaç gün veya hafta içinde görevini yapmaya başlayacağından daha uzun süre hastanede yatması gerekebilir.

Robotik böbrek nakli nedir?

Günümüzde böbrek naklinin geldiği en ileri noktada böbrek alıcıya da Vinci Robotik Cerrahi ile takılmaktadır. Robotik böbrek nakli ameliyatının özellikle yüksek kilolu hastalarda önemli avantajları bulunmaktadır. Robotik böbrek nakli hakkında bilgi almak için linki tıklayabilirsiniz.

Böbrek nakli değerlendirme süreci nasıl işler?

Böbrek nakli değerlendirme süreci, alıcı-verici kan grupları ve doku tiplerinin belirlenmesiyle başlar.

Böbrek nakli sonrası iyileşme süresi nedir?

Böbrek naklinden iki hafta sonra kendinizi çok daha iyi hissetmeye başlarsınız; ancak nakilden sonra düzenli olarak reddetmeyi engelleyici ilaç kullanmanız gerekir.

Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlardan kaynaklanan riskler nelerdir?

Koruyucu ilaçlar bağışıklık sistemini zayıflatır, olağan ve değişik organizmalarla enfeksiyonların riskini artırır. Enfeksiyonlar ciddi olabilir, nakledilen böbreğe hasar verebilir ya da hayati tehlike oluşturabilir. Reddetmeyi engelleyici ilaçlar kullanan hastalarda kanserlerin tedavisi daha zordur. Diyabet riski de artar. Bunun neticesinde de insülin enjeksiyonu ya da haplarla tedavi olmak gerekebilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.