Yükleniyor
İnsanların günlük hayatında çekindikleri, endişe ettikleri ve daha ileri götürmek gerekirse korktuğu durumlar söz konusudur. Bu durumların psikolojik etkileri kişinin sosyal hayatını olumsuz yönde etkiler. Fobi olarak adlandırılan korku ve endişe durumları kişinin tehlikeli olarak algıladığı olayları bilincinde büyütüp duygusal olarak etkilenmesine sebep olur.
Fobi; çok az ya da hiç tehlike arz etmediği halde bir nesneye, kişiye, hayvana, bir olaya veya duruma karşı sürekli, aşırı ve gerçekçi olmayan, nedensiz bir korkudur. Psikolojik olarak kaygı ve anksiyete bozukluğu şeklinde de tanımlanan fobi, açıklanamayan bir panik duygusu olmakla birlikte korkulara göre daha belirgindir. İsmini Yunan korku tanrısı Phobos’tan alan fobi, bireyin gündelik yaşamını derinden etkileyecek duruma getirir.
Fobiler, çok az tehlikeli arz eden durumlar olmalarına rağmen kişilerin hayatında büyük bir korku ve paniğe neden olmanın yanı sıra sürekli endişeli bir ruh hali içinde olunmasına sebebiyet verir. Teşhis edilebilir zihinsel bozukluklar olarak da kabul gören fobi, bazen kişinin panik atak yaşamasına kadar giden bir süreci tetikleyebilir.
Fobi yaşayan bir kişide görülen en yaygın ve sık görülen belirti panik ataktır. Panik atak dışında fobi bireyde bazı belirtilere yol açar.
Fobi belirtileri şunlardır:
Fobilerin çoğunda ortak olarak görülen psikolojik belirtiler, fobinin nesnesine ve kendisine maruz kalındığında fiziksel semptomlar ortaya çıkarır. Fiziksel semptomlar yaşandığı sırada kişi hayatını kaybedeceğini duygusuna bile kapılabilecek şekilde panik atak yaşayabilir ancak bu durumun geçici ve tehlikeli olmadığı bilinmelidir.
Fobinin en yaygın nedenleri arasında genetik ve çevresel faktörler yer alır. Yakın akrabalarında anksiyete bozukluğu olan çocuklar da fobi geliştirme konusunda risk altındadır. Bunların yanı sıra devam eden sağlık sorunları olan, travma yaşamış kişiler ve uzun süre stres altında yaşayan kişilerin çeşitli fobileri vardır. Fobilerin gelişimi erken çocukluk, gençlik veya erken yetişkin dönemlerinde kendisini göstermeye başlar.
Ayrıca fobilerin nedenlerinin kişiden kişiye değişiklik gösterdiği de unutulmamalıdır.
Kişiden kişiye değişebilen farklı fobi çeşitleri mevcuttur ve bireyin geçmişi, hayat tarzı ve yaşama şekline bağlı olarak sahip olduğu fobi türü değişebilir.
Fobi çeşitleri aşağıdaki gibidir:
Kişinin kaçması zor olan durumlardan duyduğu korkudur. Açık alan korkusu olarak adlandırılsa da asansörde mahsur kalma korkusu da agorafobinin içine dahil olur. Agorafobisi olan bireyler büyük kalabalıklar içinde olmaktan kaçınırlar ve panik ataş yaşama ihtimalleri yüksektir.
Sosyal kaygı bozukluğu olarak bilinen sosyal fobi, diğer insanlarla olan iletişimden uzak durmak anlamına gelir. Bu kişiler, çevresindekiler tarafından alay edilip küçük düşürülme durumundan korkarlar. Sosyal fobi belirtileri arasında kişilerin bir lokantada sipariş vermekten çekinmesi, topluluk içinde telefon konuşmasından korkmak ve alışveriş yapmak gibi durumlar yer alır. Sosyal fobisi olan bireyler bu tarz basit eylemlerden bile uzak dururlar.
Kapalı alanlardan duyulan korku olarak tanımlanan klostrofobi için dar alanlar da geçerlidir.
En sık görülen fobilerden biri olan niktofobi, karanlıktan ortamlardan duyulan kaygı bozukluğudur. Genellikle çocukluk korkusu olarak bilinir.
Topluluk önünde konuşma korkusu olarak kabul gören glossofobi, kişilerin seyirci önünde konuşma yapmaktan çekinmesi durumudur. Bu bireysel konuşma yaptıklarını düşünse bile fiziksel belirtiler gösterebilir.
Akrofobi, yükseklik korkusudur. Yükseklik korkusu olan insanlar dağ, köprü ve binaların üst katları gibi yerlerden uzak dururlar.
Hemofobi, özet olarak kan ve yaralanmadan duyulan korku hissidir.
Gametofobi, bireyin evli olma halinden korkması durumu olup, yaygın rastlanılan fobilerden biridir.
Fobi çeşitlerinden biri olan dentofobi, diş hekiminden duyulan korku halidir. Bu durum genellikle daha önce dişçide yaşanan kötü bir deneyim sonucu meydana gelmiştir.
Halk arasında uçak korkusu olarak bilinen aerofobi, uçma korkusu olarak tanımlanır.
Köpek korkusudur.
Bu fobilerin dışından insanlar hemen hemen birçok olaya ve duruma karşı fobi geliştirebilir. Ayrıca toplumların değişimi ve gelişimi sürecinde de fobi türlerinde değişim gözlemlenebilir. Örneğin nomofobi, günümüz dünyasının vazgeçilmezi olan telefon ve bilgisayarsız kalma korkusudur.
Fobilerin en yaygın tercih edilen tedavileri psikiyatr tarafından teşhis sonrası belirlenen ilaçlar ve terapi yöntemleridir. Ayrıca fobi tedavisi seçenekleri şöyle özetlenebilir:
Psikolojik olarak fobi tanımı; bir durumdan, olaydan veya nesneden açıklanamayacak şekilde duyulan endişe ve korku halidir.
Fobilerin ortaya çıkmasının temel nedenlerin biri genetik faktörler ve kişinin başından geçen olaylardır.
Fobi tedavisinde öncelikle uzman bir psikolog veya psikiyatr eşliğinde terapi yöntemleri uygulanır. Örnekleri arasında bilişsel davranışçı terapi de yer alan bu yöntemlerin dışında kişiden kişiye değişkenlik gösteren tedavi yöntemlerinden biri de psikiyatr tarafından önerilen antidepresanlardır.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 7 Temmuz 2023
Yayınlanma Tarihi: 7 Temmuz 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
