Lösemi (Kan Kanseri) Nedir? Lösemi Belirtileri ve Tedavisi

Kan kanseri (lösemi), kemik iliği ve lenfatik dokularda bulunan beyaz kan hücrelerinin anormal şekilde büyümesi ve çoğalması ile kan hücrelerinin oluşumunda sorunlara neden olan kan kanseri hastalığıdır. Akut, kronik, miyeloid ve lenfoid olmak üzere farklı türleri bulunmaktadır. Lösemi türlerinde en belirgin belirtiler ateş, gece terlemeleri, boyun ve koltuk altı gibi bölgelerdeki lenf bezlerinde şişme, halsizlik ve yorgunluk, kemik ağrısı, kilo kaybı, sık enfeksiyon geçirme, kolay oluşan kanamalar ve morarmalar ile ciltte minik kırmızı lekeler meydana gelmesidir. 

Lösemi (Kan Kanseri) Nedir?

Kan kanseri olarak da bilinen lösemi, kemik iliği ve lenfatik sistem gibi kan oluşturan dokularda olgunlaşmamış veya anormal şekilde lökosit (beyaz kan hücresi) üretimine neden olarak normal kan hücrelerinin üretimini baskılayan kötü huylu ve ilerleyici bir hastalıktır. Leukemia olarak da bilinen lösemi (kan kanseri) öncelikle kemik iliğini, daha sonrasında da tüm organları etkiler. Olgunlaşmış akyuvarların kontrolsüz artışına bağlı şekilde gelişirse kronik ve yavaş seyirlidir. Olgunlaşmamış akyuvarların kontrolsüz artışına bağlı gelişenler ise akut yani hızlı seyirli olarak tanımlanır.

Hızlı seyirli olan kan kanserleri sıklıkla ani ve hızlı başlangıç gösterip özellikle 1-2 ay içerisinde klinik bulgu ve belirti verir. Uzun süren ve dinlenmeyle geçmeyen yorgunluk, enfeksiyon geçirme sıklığında artış, ateş ve gece terlemeleri, daha kolay morarma ve kanama, kilo kaybı, boyun, koltuk altı veya kasıktaki lenf düğümlerinde şişme, nefes darlığı ve hasta hissetmek lösemi hastalığının belirtileridir.

Bu belirtiler ortaya çıktıysa hızlıca uzman hekimce kontrol edilmeli, teşhis konulmalı ve en kısa sürede tedaviye başlanmalıdır.

Lösemi (Kan Kanseri) Türleri Nelerdir?

Aniden ortaya çıkan ve hızlı ilerleyen lösemi türü akut lösemi, yavaş seyreden lösemi türü ise kronik lösemi olarak adlandırılır.

Akut lösemiler de akut lenfoblastik lösemi (ALL) ve akut miyeloblastik lösemi (AML) olmak üzere kendi ikiye ayrılır. Diğer yanda kronik lösemiler de Kronik Lenfositik Lösemi (KLL) ve Kronik Miyeloid Lösemi (KML) olmak üzere kendi alt gruplarına ayrılmaktadır.

Lösemi çeşitleri arasında akut lösemiler son derece ani, agresif ve hızlı ilerleyen bir kan kanseri türüdür. Akut lösemi, zamanında tanı konulup tedaviye başlanmazsa, günler veya haftalar içinde hastanın kaybedilmesine neden olabilir. Kronik lösemi ise çok yavaş seyirde uzun süre sessizce kalabilir ve yıllar içinde ilerleme gösterebilir.

Akut lösemi

Lösemi hücrelerinin hızla bölünüp hastalığın hızlı ilerlediği lösemi türü akut lösemi olarak açıklanır. Akut lösemisi olan kişiler, lösemi hücrelerinin oluşmasından sonraki haftalar içinde kendilerini hasta olarak hisseder. Özellikle çocuklarda en yaygın olarak görülen lösemi türü olan akut lösemi tedavi edilmezse ciddi tehdit içerir.

Kronik lösemi

Çoğunlukla bu lösemi hücreleri hem olgunlaşmamış hem de olgun kan hücreleri gibi davranır. Bazı hücreler, olmaları gereken hücreler gibi işlev görecek noktaya kadar gelişir; ancak normal hücrelerin yaptığı kadar değildir.

Hastalık tipik olarak akut lösemiye kıyasla daha yavaş bir şekilde seyreder. Kronik lösemisi olan hastalar yıllarca fark edilebilen belirtiler göstermeyebilir. Kronik lösemi erişkin kişilerde çocuklara göre daha sık görülür.

Lösemi (Kan Kanseri) Neden Olur?

Lösemi’ye, kemik iliğinde ki hücre DNA'larının mutasyona uğraması sonucu normal çalışamaması veya vücutta ki beyaz kan hücrelerinin sayısındaki artışın neden olur. Bunu etkileyen faktörler arasında sigara tüketimi, radyasyon veya kimyasala fazla maruz kalmak, genetik faktör, down sendromu, beslenme bozuklukları ve daha önce alınan kemoterapi tedavileri yer almaktadır.

Lösemiye neden olan durumlar genel hatlarıyla şunları içerir:

• Aşırı sigara ve alkol tüketimi
• Çok fazla radyasyon veya belirli kimyasallara maruz kalmak
• Genetik faktör
• Down sendromu
• Beslenme bozuklukları
• Daha önce alınan kemoterapi veya radyasyon tedavisi
• Öpücük hastalığı
• Katkı maddesi içeren gıdalar
• Hava kirliliği
• Çürüyen ve bozulan besinler

Lösemi (Kan Kanseri) Belirtileri Nelerdir?

Lösemi belirtisi olarak halsizlik ve yorgunluk, gece terlemeleri, ateş, iştahsızlık ve kilo kaybı ile birlikte lenf düğümlerinde şişme, tekrarlayan burun kanamaları, sık yaşanan enfeksiyonlar ve kolayca morarmalar kan kanseri belirtisinin bulgularıdır.

Kemik iliğinde başlayan kan kanseri türü olan lösemi belirtileri şunlardır:

• Kansızlığa bağlı yorgun ve halsiz hissetme
• Boyun, koltuk altı ve kasık bölgesindeki lenf bezlerinde büyüme
• Sıklaşan enfeksiyonlar, tekrarlayan yüksek ateş ve gece terlemeleri
• Kemik ve eklemlerde ağrı ve yanma
• Vücudun kanama ve morarmaya yatkınlaşması
• Dalak veya karaciğerde büyüme ile birlikte karın ağrısı
• İştahsızlık ve kilo kaybı
• Gece terlemeleri

Eklemlerde ve kemiklerde ağrı

Lösemi yani kan kanseri ilk olarak kemik iliğinde başlar, kemik iliği tutulduğu zaman lösemi hastalarında görülen ilk belirtilerden biri eklemlerde ve kemiklerde ağrıdır. Ayrıca kemik ve eklemlerde ağrı yanı sıra  şişme ve ısı artması da olabilir.

Kansızlığa bağlı yorgunluk ve halsizlik

Lösemi kemik iliğinin görevini yapmasını engellediği için alyuvar oluşumu çok az olur ya da oluşturamaz, buna bağlı olarak da kansızlık ortaya çıkar. Kansızlığa neden olan löseminin en temel belirtilerinden biri halsizlik, yorgunluk ve iştahsızlıktır. Merdiven çıkma gibi ufak bir eforda dahi nefes nefese kalınabilir.

Tekrarlayan yüksek ateş

Lösemi hastalığında kırmızı kan hücresi sayısındaki azalma vücudun enfeksiyonla savaşma kapasitesini sınırlayacağı için enfeksiyonlara duyarlı hale gelinir ve sıklaşan enfeksiyonlar yaşanır. Enfeksiyona bağlı olarak antibiyotik tedavisine yanıt vermeyen, yükselen ve tekrar eden ateş lösemiye işaret eden bir diğer tipik belirtidir.

Vücudun kanamaya meyilli hale gelmesi

Trombosit üretimindeki düşmeye bağlı vücut kanamaya yatkın hale gelir. Vücutta kolayca morarma ve kanamalar yaşanmaya başlar. Ciltte noktasal tarzda peteşi denilen kanamalar görülür. Kırmızımsı mor renkte, basmakla solmayan deri döküntüleri, çarpma, düşme gibi bir travma sonucu deri altında kan birikmesi, burun ve diş eti kanamaları da lösemiyi işaret eden semptomlardır.

Boyun, koltuk altı ve kasık bölgesindeki lenf bezlerinde büyüme

Lösemide blast adı verilen kanserli hücreler lenf bezlerine yayılır ve bu lenf bezlerinde büyüme ve şişmeye neden olur. Özellikle baş, boyun, koltuk altı ve kasık bölgesinde ısrarla büyüyen, 2 santimetrenin üzerindeki ve ağrısız lenf bezleri lösemi için yaygın belirtilerden biridir.

Bazı organlarda büyüme ve karın ağrısı

Löseminin neden olduğu etkilerden biri de karaciğer ve dalak gibi organlarda büyümedir. Karaciğer ve dalağın büyümesi karnı gerekebilir ve bu da karın ağrısına sebebiyet verebilmektedir.

İştahsızlık ve kilo kaybı

Lösemi hücreleri mideye baskı yapabilir, dalak büyümüşse beyne tokmuş gibi yanlış sinyaller göndermeye neden olabilir. Bu durum da normalden daha az yenmesine neden olur. Diğer yandan lösemi doğrudan kilo kaybına neden olabilen bir hastalıktır çünkü vücudun normalde depoladığı ve kullandığı enerjiyi harcar, bu da iyi beslenilse bile kilo kaybı yaşanmasına neden olur.

Gece terlemeleri

Löseminin bir başka tipik belirtisi gece terlemeleridir. Vücut lösemi ile mücadele etmeye çalışması nedeniyle ısınır. Bu da lösemi de ateş ve gece terlemelerine neden olur.

Çocuklarda Lösemi Belirtileri Nelerdir?

Tüm çocukluk kanserleri göz önüne alındığında bu kanserlerin yaklaşık yüzde 30’unun lösemi olduğu görülmektedir. Çocukluk çağı kanserleri ve lösemi sıklıkla 2-5 yaş ya da 5-10 yaş aralığında görülmektedir. Çocuklarda löseminin çok kapsamlı klinik bulguları olsa da bazı belirtiler hastalığı daha çok ele verir. Çocuklarda lösemi belirtileri şöyle sıralanabilir:

• İştahsızlığa bağlı hızlı kilo kaybı
• Cilt renginde solukluk
• Vücutta morluklar
• Karında şişlik
• Eklem ağrıları
• Uzun süre devam eden inatçı ateş

Diğer yandan çocuklarda löseminin nedenlerinden biri de D vitamini eksikliği olarak kabul edilir. Erken yaşta görülen raşitizm ve buna bağlı olarak ortaya çıkan D vitamini eksikliğinin kanser üzerinde etkili olduğunu gösteren çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu nedenle çocukların uygun hava şartlarında ve uzmanların önerdiği saatlerde güneş görmesi çok önemlidir. Lösemide genetik faktörlerin önemi de göz ardı edilmemelidir.

Lösemi (Kan Kanseri) Nasıl Teşhis Edilir?

Kan dokularının kanserleşmesi sonucu kan üretilmemesiyle ortaya çıkan enfeksiyon, kanama gibi ciddi şikayetler doğrultusunda lösemi teşhisi için kan ve kemik iliği dokusu örneği alınıp incelemeye gönderilir. Genellikle basit bir kan sayımı ve kandaki hücrelerin mikroskop altında incelenmesi de tanı için yeterlidir. Ancak kesin tanı kemik iliği biyopsisi ile konulmaktadır.

Lösemi teşhisinde faydalanılan yöntemler şöyledir:

• Fiziki muayene
• Tam kan sayımı
• Kemik iliği biyopsisi
• Göğüs röntgeni veya CT taramaları
• Lomber ponksiyon

Akut Lösemi Tanısı Nasıl Konulur?

Koltuk altı lenf bezlerinde büyüme, ateş, gece terlemeleri, kemik ağrısı, ciltte kırmızı lekeler, kilo kaybı, diş eti kanamaları, tekrarlayan şiddetli enfeksiyonlar, devamlı halsizlik ve yorgun hissetme, sıklaşan burun kanamaları ve nefes darlığı akut lösemi belirtileridir. Fizksel muayenede bulunan bu bulgular sonrasında yapılacak tam kan sayımı ile akut lösemi teşhisi konabilmektedir. Tam kan sayımında; normal kan hücre sayılarının azalması ve “blast” adını verilen kanser hücrelerinin sayısında artış olduğu saptanarak, lösemi tanısı rahatlıkla konulabilir.

Kemik iliğinden alınan biyopsi ile de kanser hücreleri tarafından kemik iliğinin tutulduğu görülebilir. Lösemi tanısında zor olan kısım ise kanser türünün tipini belirlemektir. “İmmun fenotipik” yöntemi, çeşitli sitogenetik ve moleküler testler ile farklı tiplerdeki akut lösemileri birbirinden ayırabilir. Löseminin alt türünün belirlenmesi tedavi sürecini doğrudan ilgilendirdiği için çok önemlidir. Çünkü löseminin tüm alt tipleri için farklı tedavi yöntemleri bulunur.

Eğer hastaya akut lösemi teşhisi konulduysa risk durumları saptanmaya çalışılır. Yetişkinlerde akut lösemi tanısı konulduğunda, hastaların % 70-80’ninden fazlasının yüksek risk grubuna girdiği bilinmekte. Bu da lösemi kontrol altına alınsa bile çok kısa sürede tekrarlayabilir anlamına gelmektedir.

Lösemi (Kan Kanseri) Tedavisi Nasıldır?

Lösemi tedavisi birçok disiplini ilgilendirir. Tam donanımlı hastanelerde yetişkin ve çocuk hematoloji uzmanları tarafından tedavi edilir. Lösemi tedavi edilen onkoloji merkezi, kemoterapi uygulaması amacı ile iyi yetişmiş bir hemşire ekibi, 24 saat hizmet veren teşekküllü bir kan bankası, enfeksiyon hastalıkları uzmanı, gereğinde ışın tedavisi vermek açısından radyasyon onkolojisi uzmanı ve sofistike laboratuvar alt yapısı bulunması gerekmektedir.

Lösemi tedavi edilebilen bir hastalık olup, son yıllarda keşfedilen pek çok yeni yöntem ile tedavinin başarı oranı da her geçen gün artmaktadır. Yeni kemoterapötik ajanların keşfi, hedefe yönelik moleküler ilaçlar ve biyolojik ilaç tedavilerinin günlük kullanıma girmesi, gelişmiş radyoterapi cihazlarının geliştirilmesi, kemik iliği nakliyle ilişkili gelişmeler, hastaların yaşam sürelerinin uzatılmasında ve hastalığın tam olarak tedavi edilmesinde büyük aşamalar kat edilmesine sebep olmuştur.

Lösemi tedavisi için akla gelen ilk tedavi yöntemi kemoterapidir. Kemoterapi ilaçlarının tipi, dozu, uygulama yolu löseminin tipine göre farklılık gösterebilir. Yaklaşık 24 ay süren kemoterapi tedavisi dışında kemik nakli de bazı lösemi türlerinin tedavisinde akla gelen bir diğer yöntemdir. Ülkemizde lösemi tedavisinde ulaşılan başarı oranları, gerek kemoterapi gerekse kemik iliği nakliyle dünya standartlarındadır.

Kronik miyeloid lösemiler 2000 yılından itibaren büyük oranda tedavi edilebilmektedir. Hastalık iyi tanındığından mekanizmayı bozan ilaçlar kullanılmaktadır. Hedefe yönelik tedavi adı verilen bu tedavi ile kemik iliğinde sürekli çoğalan miyeloid kökenli hücrelerin olgunlaşmadan ya da olgunlaşarak kana karışmasını engellemektedir.  İlaçlarla kontrol altına alınamayan hastalarda ise en etkin tedavi yöntemi “allojenik kök hücre nakli”dir. Kök hücre nakli,  doku uyumlu kardeş, yakın akraba veya akraba dışı gönüllü bağışçıdan alınan kök hücreler yardımı ile yapılmaktadır. Yavaş seyreden lösemi türü olan kronik lenfositik lösemiler (KLL) için erken evrelerde sadece destek amaçlı tedaviler verilir. İleri evrelerde veya yüksek riskli hastalarda ilaçlar veya hedefe yönelik antikorlar (immünoterapi) uygulanabilir. Kronik lenfositik lösemi, ileri yaş hastalığı olmasına rağmen 50 yaş öncesinde de görülebilmektedir. Yüksek riskli bu hastalarda da allojenik kök hücre nakli tedavi seçeneklerinden biridir.

Lösemi (Kan Kanseri) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Lösemi nasıl anlaşılır?

Uzun süren ve dinlenmeye rağmen geçmeyen yorgunluk, ufak darbelerde dahi morarma ve kanama, sıklaşan ve uzun süre enfeksiyonlar, gece terlemeleri, yüksek ateş ve açıklanamayan kilo kaybı lösemi belirtileridir.

• Lösemide kemik iliği tutulduğu zaman eklemlerde ve kemiklerde ağrı löseminin ilk belirtisi olabilir. Kemik ve eklem ağrıları, şişme ve ısı artması olabilir. Çünkü kan kanseri ilk kemik iliğinde başlar. Bu sebeple romatizma ile de karışabilmektedir.
• Lösemide kemik iliği görevini yerine getiremediği ve alyuvar oluşturamadığı için anemi yani kansızlık ortaya çıkabilir. Çocukta halsizlik, yorgunluk ve iştahsızlık görülür. Küçük çocuklar 10 adet merdiveni çıktıktan sonra nefes nefese kalabilirler.
• Lösemi hastalığında akyuvarlar azaldığında ise vücut enfeksiyonlara duyarlı hale gelebilmektedir. Ateşlenme olabilir ve bu ateş antibiyotik tedavisine yanıt vermez. Antibiyotik tedavisi ile düzelmeyen ısrarlı ve yüksek ateş löseminin habercisi olabilir.
• Trombosit üretimi düştüğünde ise vücut kanamaya meyilli olmaktadır. Ciltte noktasal tarzda peteşi denilen kanamalar oluşmaktadır. Ayrıca kolay morarma, purpura (kırmızımsı mor renkte, basmakla solmayan deri döküntüsü), ekimoz (çarpma, düşme gibi bir travma sonucu deri altında kan birikmesi), burun ve diş eti kanamaları da görülebilir.
• Boyun, koltuk altı ve kasık bölgesinde büyüyen lenf bezleri de löseminin uyarıcı belirtilerinden olabilir. Blast adı verilen kanserli hücreler lenf bezlerine yayıldığında lenf bezlerini büyütmektedir. Baş, boyun, koltuk altı ve kasık bölgesinde antibiyotik tedavisi ile geçmeyen, ısrarla büyüyen 2 santimetrenin üzerindeki ve ağrısız lenf bezleri de mutlaka dikkate alınmalıdır.
• Karaciğer dalak büyümeleri karnı gererek karın ağrısına sebep olabilmektedir.

Lösemi (kan kanseri) nasıl bir hastalıktır?

Lösemi (kan kanseri),  beyaz kan hücrelerinin hızlı ve anormal derecede çoğalmasına neden olarak, kemik iliğinin kırmızı kan hücreleri ve trombosit üretimini bozan, vücudun enfeksiyonla savaşma yeteneğini engelleyen kanda ve kemik iliğinde oluşan bir kanser türüdür.

Löseminin ilk nasıl ortaya çıkar?

Lösemi başlangıcı ile görülen erken bulgulardan biri kansızlığa bağlı yorgunluk ve halsizliktir. Hastalık ilerledikçe bu belirtilere, ateş, gece terlemeleri, vücut ve kemiklerde ağrı, boyun, koltuk altı ve kasık bölgesindeki lenf bezlerinde şişme, sık enfeksiyon geçirme, cildin kolayca morarması ve kanaması eşlik eder.

Lösemi tehlikeli bir kanser türü müdür?

Lösemi yaşamı tehdit eden ve hızlıca tıbbi tedavinin uygulanması gereken bir kanser türüdür. Özellikle akut lösemi çocuklarda en sık görülen kanser türüdür ve bu lösemi hücreleri hem olgunlaşmamış hem de olgun kan hücreleri gibi davranabilir.

Lösemi olanlar daha mı çok hastalanır?

Daha sık hastalanma, şiddetli ve uzun süre enfeksiyonlar löseminin yaygın bir belirtisidir.

Lösemi kansızlığa neden olur mu?

Lösemi anemiye neden olur. Lösemi nedeniyle ortaya çıkan kansızlık ile birlikte kişide yorgunluk, nefes darlığı, göğüs ağrısı, ciltte solgunluk ve baş dönmesi gibi belirtiler görülür.

Lösemi terlemeye neden olur mu?

Lösemi kişilerde özellikle geceleri yaşanan terlemelere neden olur. 

Karaciğer ve dalak büyümesi lösemi belirtisi midir?

Dalak ve karaciğerde biriken hücreler şişmeye neden olur. 

Lösemi ağrıya neden olur mu?

Lösemi olan kişilerde kemik veya eklem ağrısı görülebilir. Bu ağrı çoğunlukla kol ve bacakların uzun kemiklerinde, kaburgalarda ve göğüs kemiğinde hissedilir.

Lösemi nasıl tespit edilir?

Lösemi tanısı genellikle hastanın kan örneğinin tam kan sayımı veya kanın mikroskobik olarak analiz edilmesiyle ya da kanın içerisindeki hücrelerin özelliklerinin incelenebildiği akış sitometrisi ile tespit edilebilir.

Lösemiye yakalanan kişilerde görülen belirtiler nelerdir?

Uzun süren ve dinlenmeye rağmen geçmeyen yorgunluk, ufak darbelerde dahi morarma ve kanama, sıklaşan ve uzun süre enfeksiyonlar, gece terlemeleri, yüksek ateş ve açıklanamayan kilo kaybı lösemi belirtileridir.

Akut lösemi tekrarlar mı?

Akut lösemi bazı durumlarda tekrarlayabilir. Akut lösemi tedavisinde verilen yüksek doz kemoterapi ile hastalık baskı altına alınır. Ancak hastaların büyük bir bölümünde yüksek risk grubuna girdiği için genellikle ilk bir yıl içerisinde lösemi tekrarlayabilir. Lösemide tekrarı önleyebilmek için de kök hücreler ile allojenik kemik iliği nakli yapılması önerilir. Öncelikle hastanın kardeşleri değerlendirilir ve uyumlu iseler kök hücreleri nakledilir. Uyumlu kardeş bulunamaz ise kemik iliği bankalarına başvurulur ve verici araştırılır. Allojenik kök hücre naklinin amacı hastalığın ilerde tekrar etme riskini düşürmektir. Günümüzde tam uyumlu kök hücre vericisi bulunamasa da uyumlu nakiller yapılmaktadır. Ayrıca ileri yaştaki hastalar için düşük doz ilaçların kullanıldığı mini nakiller yapılıp, kök hücre nakli şansı tanınabilmektedir.

Kan tahlilinde hangi değer kanseri gösterir?

Kişinin kanındaki enfeksiyon ve iltihaplanmayı ölçmeye yarayan CRP değeri özellikle 20 ve daha yüksek mg / l çıktığında kanser hastalığından şüphelenilir. Ancak tek başına bu değer kanser tanısı için yeterli değildir.

Lösemi ne kadar tehlikeli?

Tedavi edilmeyen akut lösemiler, lösemi hücrelerinin yayılması ve vücudun çeşitli organlarında hasar oluşturmasına sebebiyet verir. Bu durum sonucunda kişinin sağlığını tehdit eden ağır tablolar ortaya çıkar. Lösemi vakaları tedavi edilmezse hastalar birkaç hafta veya ay içerisinde hayatını kaybedebilir.

Lösemi olduğumdan ne zaman şüphelenmeliyim?

Eğer açıklanamayan kilo kaybı, gece terlemesi, yorgunluk ya da vücudunuzda bazı noktalar kolayca morarıyor veya kanıyorsa bunlar lösemi bulgularıdır. Bu nedenle bir doktora görünüp, test yaptırılması önemlidir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.