Glial tümör nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Beyin tümörleri, beynin kendi hücrelerinden oluşabileceği gibi metastaz yani farklı organların kanserlerinin beyin dokusuna sıçramasından da kaynaklanabilir. Beynin kendi hücrelerinden oluşan yani primer beyin tümörleri arasında en sık görüleni ise Glial tümörlerdir. Halk arasında beyin kanseri (kötü huylu) olarak bilinen tümörlerin büyük bir çoğunluğu Glial tümör kaynaklıdır. Glial tümörler genellikle biyolojik davranışlarına, büyüme hızları ve yayılma eğilimlerine göre 4 derecede (grade) ele alınır. Grade 1 (1. Derece) ve grade 2 (2. Derece) Glial tümörler düşük dereceli Glial tümör olarak kabul edilirken grade 3 (3. Derece) ve grade 4 (4. Derece) tümörler yüksek dereceli Glial tümörler olarak tanımlanmaktadır. Bu gruptaki bazı diğer tümörler; ependimom, oligoastrositom, oligodendrogliomdur. Ailesel geçiş nadir olsa da birçok genetik değişim sonucunda oluşurlar. Kesin kanıtlanmış çevresel faktörler yoktur.  Yüksek dereceli tümörler bazen var olan düşük dereceli tümörden zaman içinde oluşurken,  bazen de yüksek dereceli tümör olarak çıkarlar.  Patolojiye ek olarak moleküler biyolojik testler bu tümörlerin davranışını açıklamaya yardımcıdır. MGMT ve IDH gibi parametreler bu tümör prognuzunda önemlidir. Glial tümörlerin tedavisinde cerrahi yöntemler ön plana çıkar. Tümörün bulunduğu bölge, büyüklüğü ve derecesi cerrahinin planlanmasında önemlidir, gereklilik halinde uyanık beyin tümörü ameliyatı (Uyanık Kraniotomi) gibi farklı cerrahi teknikler kullanılabilir. Memorial Şişli Hastanesi Beyin, Sinir ve Omurilik Cerrahi Bölümü’nden Doç. Dr. Serdar Çevik, Glial tümörler hakkında bilgi verdi.

Glial tümör nedir?

Beyin tümörleri primer (birincil) ve sekonder (ikincil) tümörler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sekonder tümörler beyin dışında oluşan kanserlerin metastaz yoluyla beyine yayılması ile oluşur. Beynin kendi hücrelerinden oluşan tümörler de kendi arasında oluştuğu hücreye göre farklılık gösterebilir. Beyin hücreleri; nöronlar yani normal sinir hücreleri ve bunlara destek olan hücreler Glial hücreler olmak üzere genel olarak ikiye ayrılmaktadır. Glial hücreler beynin destek hücreleri olarak tanımlanır. Bu hücrelerden kaynaklanan tümörler Glial tümörler olarak isimlendirilir. Genel anlamda beynin kendi hücrelerinden oluşan (primer beyin tümörü) tümörlerinin büyük çoğunluğu Glial tümörlerdir. Glial tümörler iyi huylu olabildiği gibi kötü huylu da ilerleyebilmektedir.

Glial tümörlerin nedenleri nelerdir?

Birçok kanserde olduğu gibi Glial tümörlerin de neden geliştiği kesin olarak bilinmemektedir. Son yıllarda Glial tümörlerin genetik yatkınlığı üzerine bilimsel çalışmalar yapılmış olsa da ortaya kesin veriler konulamamıştır. Ailesel geçiş nadir olsa da birçok genetik değişim sonucunda oluşurlar. Yüksek dereceli tümörler bazen var olan düşük dereceli tümörden  zaman içinde oluşurken,  bazen de  yüksek dereceli   tümör olarak çıkarlar.  Ancak bütün tümörlerin oluşmasında olduğu gibi Glial tümör ortaya çıkmasında da risk faktörleri bulunmaktadır.

Radyasyona maruz kalmak hücrelerin genetik yapısında değişikliklere neden olabilir. Bu da hücrelerin agresif davranmasına ve aşırı çoğalmasını tetikleyebilir. Halk arasında yüksek gerilim hatları ya da elektronik cihazlardan yayılan manyetik alana uzun süre maruz kalmanın beyin tümörü riskini artırdığına inanılmaktadır. Ancak yapılan bilimsel çalışmalarda kesin kanı oluşturacak veriler elde edilememiştir. Aynı şekilde cep telefonu kullanmanın da beyin tümörü riskini artırıp artırmadığı yönünde birçok çalışma yapılmıştır. Cep telefonları nispeten yeni bir risk faktörü olduğundan, tümör oluşumu üzerindeki potansiyel etkinin anlaşılması için daha uzun vadeli araştırmalara ihtiyaç vardır

Glial tümör belirtileri nelerdir?

Sadece Glial tümörler için değil bütün beyin tümörleri için belirtiler hemen hemen aynıdır. Tümörün beyinde bulunduğu bölgeye göre Glial tümör belirtileri farklı semptomlarla ortaya çıkabilir.

Glial tümör belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Baş ağrısı. Baş ağrısı Glial tümör belirtilerinde birincil sırada olmasa bile daha önce var olmayan ve sürekli yaşanan baş ağrılarında tümör seçeneğini elemek için uzman bir doktora başvurulması faydalı olabilir.
• Nöbet. Glial tümörün beyinde etkilediği bölgeye göre kişide epilepsi nöbetleri ortaya çıkabilir.
• Görme bozukluğu. Tümör beyinde görme bölgesini etkiliyorsa hastada görme bozukluğu, çift görme, bulanık görme gibi belirtiler yaşanabilir.
• El, kol ve bacaklarda güçsüzlük. Tümörün beyinde motor hareketleri kontrol eden bölgeyi etkilemesi hastalarda el, kol ve bacaklarda güçsüzlük, uyuşukluk ve dengede bozukluk belirtileri görülebilir.
• Konuşma bozuklukları. Glial tümör beynin her bölgesinde çıkabilmektedir. Konuşma merkezine yakın bölgelerde Glial tümörün ortaya çıkması hastada konuşma bozuklukları gibi belirtiler yaşanmasına neden olabilir.
• Hafıza kaybı, kişilik değişiklikleri, bazı kabiliyetlerin kaybı (yazı yazamama, okuduğunu anlamam vs.) gibi şikayetler Glial tümör belirtileri arasında sayılabilmektedir.

Glial tümörlerin bazı tipleri 3-10 yaş grubu arasındaki çocuklarda sık görülebilmektedir. Çocuklarda genellikle yüksek dereceli (grade) olmayan Pilositik Astrositom  (Grade 1) Glial tümörler görülmektedir. Bu tümörler daha çok beyincikte ortaya çıkmaktadır..

Çocuklarda genellikle beyincik bölgesinde ortaya çıkan Pilositik Astrositom büyüyerek beyin omurilik sıvısının dolaşımında sorunlara yol açabilir. Büyümenin ilerlediği durumlarda kafa içi basınçta artış yaşanmaktadır.

Çocuklarda Glial tümör belirtileri genel olarak şu şekildedir;

• Baş dönmesi, kusma
• Bilinç bozuklukları
• Denge bozuklukları
• Çift görme
• Yürümede güçlük

Glial tümör teşhisi nasıl yapılır?

Koku almada bozulma, görme bozukluğu, nöbet, uzuvlarda güçsüzlük gibi Glial tümör belirtisi olabilecek semptomlarla Beyin ve Sinir Hastalıkları uzmanına başvuran hastalarda ilk önce detaylı bir nörolojik muayene yapılır. Nörolojik muayene sırasında hastanın görme, işitme, denge, koordinasyon, güç ve refleksleri kontrol edilir.

Glial tümör teşhisinde altın standart Manyetik Rezonans (MR) görüntülemesidir. Manyetik Rezonans görüntülemesiyle tümör dokusu rahatlıkla belirlenebilmektedir. Bilgisayarlı Tomografi (BT) tümörün etrafında ödem varlığında ve doku değişikliği olduğu için özellikle yüksek grade tümörlerde doktora fikir verebilir ama tam teşhis için MR gereklidir.

Manyetik Rezonans sonrası teşhisi netleştirmek için kan veya idrar tahliline gerek bulunmamaktadır.

Manyetik Rezonans ile belirlenen tümörün tipi ve derecesinin tam olarak belirlenmesi cerrahi işlem sonrası patoloji incelemesinden sonra netlik kazanmaktadır.

Glial tümör tedavisi nasıl yapılır?

Glial tümörlerin tedavisi tümörün büyüklüğüne, hangi evrede olduğuna ve beyindeki yerine göre belirlenir. Ayrıca yaş ve hastanın genel sağlık durumu tedavinin planlanmasında önemli rol oynar. Glial tümörlerin tedavisinde cerrahi işlemler ön plandadır. Tümörün karakteri ister iyi huylu ister kötü huylu olsun hastanın tedavi planlamasında ilk değerlendirilmesi gereken seçenek cerrahidir. Düşük gradeli glial kitlelerde (pilositik astrositom) tümörün tamamının çıkarılmasının tam bir tedavi sağladığı bilinmektedir. Düşük dereceli Glial tümörler sınıfında olan grade 2 tümörlerde de uzun dönem MR takibi gerekir. Ancak yüksek gradeli Glial tümörlerde (grad 3 ve grade 4 ) tümörün çıkarılmasından sonra hastaların kemoterapi ve radyoterapi alması gerekmektedir. Bazı özellikli durumlarda; tümörün beynin özellikli bölgelerinde bulunması, hastanın genel durumunun ameliyat için elverişli olmaması gibi hallerde hastadan sadece biyopsi alınarak patolojik tanı konulur ve hasta Radyoterapi için Radyasyon Onkolojisi bölümüne yönlendirilir.

Son yıllarda diğer organların tümörlerinde olduğu gibi beyin tümörü tedavisinde de akıllı ilaç çalışmaları da ön plana çıkmaktadır. Grade 4 Glial tümörlerde ameliyat olmuş ancak tekrarlayan tümörlerde ve ışın tedavisinden fayda görmemiş tümörlerde yapılan genetik testlerin uygunluğu olması halinde akıllı ilaç tedavileri kullanılmaktadır.

Glial tümörler hakkında sıkça sorulan sorular 

Glial tümörler beynin hangi bölgesinde çıkarlar?

Glial hücreler beyinde destek hücreleri olarak tanımlanmakta ve beynin her bölgesinde bulunmaktadır. Bu nedenle Glial tümörler beynin her bölgesinde oluşabilmektedir.

Glial tümörlerin çeşitleri nelerdir?

Glial hücreler yani destek dokudan kaynaklanan tümörler de köken aldığı hücrelere göre isimlendirilebilir.

Glial tümörlerin en sık görelin çeşitleri şu şekilde sıralanabilir;

• Astrositom. Astrosit denilen küçük, yıldız şekilli hücrelerden kaynaklanırlar.
• Oligodendrogliom. Sinir hücrelerinin liflerinin korunmasından sorumlu miyelin denilen yağ katmanını üreten hücrelerden kaynaklanır.
• Oligoastrositom. Hem astrosit hem oligodentrosit hücrelerinden kaynaklanır. Beynin sinir liflerini kaplayan oligodendrositlerden kaynaklanır.
• Ependimom. Beyin omurilik sıvısının içinde bulunduğu ventrikül denilen yapıların iç yüzeyini döşeyen hücrelerden kaynaklanır.

Destekleyici Glial hücreler tek tip değildir. Hücrenin ismine göre tümörün ismi değişebilmektedir.

Glial tümörlerin dereceleri nelerdir?

Vücudun farklı bölgelerinde ortaya çıkan tümörlerde evreleme sistemi uygulanırken beyin tümörlerinde derecelendirme yani grade ön plana çıkmaktadır. Glial tümörlerde genel olarak 4 derece yani grade bulunmaktadır. Tümörün histopatolojik değerlendirmesine göre derecelendirme yapılmaktadır. Tümörü oluşturan hücrelerin normal dokudan farklılaşması bu konuda belirleyicidir. 

Grade-1 Glial tümörler (1.derece Glial tümör)

Düşük dereceli Glial tümörlerdir. Tümörü oluşturan hücrelerin farklılaşması çok fazla değildir. Derece I olarak sınıflandırılan tümöre pilositik astrositom denir ve en sık çocukluk çağında görülür. Cerrahi işlemle tamamen tedavi olma ihtimalleri bulunmaktadır.

Grade-2 Glial tümörler(2.derece Glial tümör)

Tümörü oluşturan hücrelerde farklılaşma vardır ancak yine de beyin dokusuna yakın tümörlerdir. Düşük dereceli Glial tümörlerdir. Bu tür tümörlerin cerrahisinde yüksek tecrübe gerekmektedir. Tümörü oluşturan hücreler beyin hücrelerinden fazla farklılaşmadığı için ameliyat sırasında beyin dokusu ile tümörün ayırt edilmesi zor olabilmektedir. Beyinde tutulum gösterdiği bölgeye göre farklı belirtiler gösterebilmektedir.

Grade-3 Glial tümörler(3.derece Glial tümör)

Grade-3 Glial tümörler geçiş dönemi tümörleridir. Tümörü oluşturan hücrelerin yapısı Grade-2 tümörlerden daha agresif ancak grade-4 tümörlerden daha ılımlıdır. Yüksek dereceli Glial tümörlerdir. Tedavisinde cerrahinin yanında radyoterapi yani ışın tedavisi de uygulanmaktadır.

Grade-4 Glial tümörler(4.derece Glial tümör)

Yüksek dereceli tümörlerdir, erişkinlerde en sık görülen primer malign (kötü huylu) beyin tümörüdür. Grade-4 tümörler Glioblastoma ya da GBM tümörler olarak da isimlendirilir. Halk arasında genellikle beyin kanseri olarak isimlendirilen tümörler grade-4 Glial tümörlerdir. Grade-4 tümörlerde tümörün tamamı çıkartılmış olsa bile etraf dokularda görünmeyen hücreler temizlemek mümkün olmayabilmektedir. Bu nedenle Grade-4 Glial tümörlerinin tedavisinde cerrahi sonrası radyoterapi ve kemoterapi tedavi protokolüne eklenmektedir.

Glial tümörler ölümcül müdür?

Glial tümörlerde iyi huylu ya da kötü huylu sınıflandırması yapmak yerine iyi seyirli ya da kötü seyirli ayrımını yapmak gerekir. Düşük dereceli Glial tümörler de tedavi edilmezse veya geç tedavi edilirse zamanla kötü seyirli olabilir. Glial tümörlerin tümünün ölümcül olma ihtimali bulunmaktadır. Ancak genellikle Grade 1 ve Grade 2 Glial tümörler tedaviye olumlu sonuçlar vermektedir. Grade-4 Glial tümörler de ise yaşam süresi 12 -18 ay arasındadır. Ancak tedavi şekli, hastanın tedaviye verdiği yanıt gibi etkenler yaşam süresi üzerinde etkilidir.

Yüksek dereceli Glial tümör nedir?

Grade-3 ve grade-4 yani 3. Ve 4. Derece Glial tümörler yüksek dereceli tümörler olarak sınıflandırılır.

Glial tümör ameliyatı nasıl yapılır?

Beyindeki her hangi bir tümörün, lezyonun ya da kanamanın ameliyatı bulunduğu bölgeye göre farklılık gösterebilir.

• Glial tümör ameliyatlarında genellikle mikroskop kullanılır.
• Glial tümörün beyinde bulunduğu bölgeye göre hasta ameliyat masasında konumlandırılır.
• Amaç kafatasında bir pencere açarak tümörün bulunduğu bölgeye hastaya zarar vermeden ulaşmak ve tümörün tamamını çıkarmaktır. Ancak her zaman tümörün tamamımın çıkartılması mümkün olmayabilir.
• Hastanın tümör ameliyatı sırasında zarar görmemesi için Nöronavigasyon ve nöromonitörizasyon teknolojileri kullanılabilir. Beyin cerrahisi ameliyatlarında kullanılan yüksek teknolojiler tümörün çıkartılması sırasında hastanın zarar görmesini minimum seviyeye indirmektedir.
• Tümör konuşma bölgesi ya da kol, bacak hareketleri yönlendiren motor bölgedeyse uyanık beyin tümörü ameliyatı (Uyanık Kraniotomi) uygulanabilir.

Glial tümörlerin bitkisel tedavisi var mıdır?

Yapılan çalışmalarda Glial tümörlerin tedavisinde bitkisel ya da doğal tedavilerle ilgili yeterli bilimsel veri bulunmamaktadır. 

Glial tümör eksizyonu nedir?

Eksizyon bir şeyin olduğu yerden çıkartılması demektir. Glial tümör eksizyonu tümörün çıkartılması anlamına gelir. Glial tümör ameliyatının tam ismi “mikroşirürjikal teknikle Glial tümör eksizyonu” olarak geçmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.