Çocuklarda Hipertansiyon

Hipertansiyon dünyada her 5 kişiden birinde görülüyor. Ancak bu vakaların önemli bir çoğunluğunu çocukluk-ergenlik döneminden itibaren başlayıp fark edilmeyen hipertansiyon hastaları oluşturuyor. Hipertansiyonun temeli çocukluk çağında atılmaya başlıyor. Çocukları önemli ölçüde etkileyen bir toplum sağlığı sorunu olan yüksek tansiyon (hipertansiyon), ülkemizde neredeyse her 10 çocuktan birinde izleniyor. Belirti vermeden sinsi bir şekilde ilerleyen çocukluk çağı hipertansiyonun erken teşhisi ve tedavisi büyük önem taşıyor. Bu sebeple çocukların tansiyonlarının belirli aralıklarla ölçülmesi gerekiyor. Tansiyon sorunu yaşayan çocukların tedavisi için yaşam ve beslenme biçimlerinin sağlıklı bir hale getirilmesi ise büyük fayda sağlıyor. Memorial Ankara Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ile Çocuk Nefrolojisi Bölümü’nden Uz. Dr. Gökçe Can, çocukluk çağı hipertansiyonu ile ilgili bilgi verdi.

Çocuklarda hipertansiyon nedir?

Tansiyon, kanın atar damarlar içinde meydana getirdiği basınçtır. Büyük tansiyon olarak tarif edilen sistolik kan basıncı ve küçük tansiyon olarak bilinen diastolik kan basıncı olarak iki şekilde değerlendirilir. Kalbin kasılarak kanı pompalaması sonucu büyük atar damarlarda oluşturduğu en yüksek basınç değerine sistolik basınç denilmektedir. Diastolik kan basıncı da gevşeme sırasında ölçülen en düşük basınç olarak tarif edilir. Çocukluk çağında kan basıncı tıpkı boy ve kilo ölçümünde olduğu gibi persentil eğrileri ile değerlendirilir. Yani çocuklarda normal tansiyon değerleri yaş, cinsiyet ve boya göre değişkenlik göstermektedir.Örneğin, erişkinlerde normal kan basıncı sınırı 120/80 mmHg iken, 2 yaşında bir çocuğun normal tansiyon sınırı 92/44 mmHg’dir. Persentil eğrisinde belirlenen değerlerin üzerinde çıkan tansiyon, çocuklarda hipertansiyon olarak kabul edilmektedir.

Çocuklarda hipertansiyon neden olur?

Yapılan bilimsel çalışmalar göstermektedir ki, kan basıncı toplumun yaşam biçimine ve özellikle beslenme özelliklerine sıkıca bağlıdır. Son yıllarda çocuklar ve ergenlerde beslenme alışkanlıklarının değişmesi, daha az hareket ediyor olmaları ve obezite oranlarındaki artış ile birlikte hipertansiyon görülme sıklığında artış yaşanmaktadır. Ülkemizde neredeyse her 10 çocuktan birinde hipertansiyon izlenmektedir. Bu sebeplerin dışında birtakım böbrek hastalıklarına ikincil hipertansiyon da görülebilmektedir.

Çocuklarda hipertansiyon belirtileri nelerdir? Çocuklarda hipertansiyon nasıl anlaşılır?

Hipertansiyonu olan çocukların büyük bir kısmı rutin doktor muayenesinde saptanır. Çünkü çocuklarda görülen hipertansiyon çoğunlukla asemptomatik yani hiç bulgu vermeden sinsi bir şekilde seyreder. Bununla birlikte, baş ağrısı, uykuya dalmakta güçlük, yorgunluk, göğüs ağrısı, çarpıntı, baş ağrısı, kulakta çınlama gibi belirtiler ile hasta başvurabilir. Şiddetli hipertansiyon durumlarında ise burun kanaması, kusma, görme bozukluğu, çarpıntı, bilinç bulanıklığı gibi belirtiler görülebiliyor.

Çocuklarda hipertansiyon tanısı nasıl konulur?

Tansiyon ölçümünün yapılması,  hastalığın tanısının konulabilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Muayenede tekrarlayan kan basıncı ölçümleri yüksek saptanan çocuklara mutlaka tansiyon holter takılmalı ve sonuçlar çocuk nefroloji hekimi tarafından değerlendirilmelidir. Bu ölçümün çocukların yaşına uygun tansiyon aleti ile gerçekleştirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Üç yaşından itibaren bütün çocuklara yıllık tansiyon ölçümü önerilmekle birlikte, eşlik eden böbrek hastalığı, idrar yolu enfeksiyonu, diyabet, obezite, kan basıncını yükselten ilaç kullanımı, aort koarktasyonu (kalbin en büyük damarı olan aortanın daralması) gibi durumların varlığında ise her kontrolde tansiyon ölçümü yapılmalı. Üç yaşından küçük çocuklarda doğumsal kalp hastalığı, idrar yolu enfeksiyonu, prematüre doğum hikayesi gibi durumlar varsa kan basıncı takibi üç yaşından önce başlamalıdır.

Çocuklarda yüksek tansiyonun tedavisi nasıl uygulanır?

Çocuklarda yüksek tansiyonun tedavisinde öncelikle altta yatan nedenin bulunması ve bu nedenin tedavi edilmesi gerekir. Bununla birlikte çocukların fiziksel aktiviteleri artırılmalı, mevsimine uygun taze meyve ve sebzeler tüketmeleri sağlanmalı, paketli hazır gıdalardan ve tuzdan uzak tutulmaları gerekmektedir. Büyük tansiyon, günlük tuz tüketiminin 2 grama indirilmesi ile 5 birim, taze meyve sebze tüketilmesi ile yaklaşık 10 birim, fazla kilolu kişiler için verilen her 5 kilo ile 4 birim düşürülebilmektedir. Haftada 5 gün 30 dakika yürüyüş yapılması kan basıncında yaklaşık yine 5 birim düşüş sağlamaktadır. Bu sebeplerden ötürü çocukların yaşam biçiminin değiştirilmesi tedavide büyük önem taşımaktadır. Yaşam şeklinin değiştirilmesi ile kontrol altına alınamayan hastalara ise uzman hekimin önerisi ile mutlaka antihipertansif ilaç başlanması gerekmektedir.

ÇOCUKLARDA HİPERTANSİYON İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Çocuklarda hipertansiyon neden önemlidir?

Damar sertliği (ateroskleroz) kalp damar hastalıkları için en önemli risk faktörüdür. Damar sertliğinin ergenlik döneminde başladığına dair önemli kanıtlar mevcuttur. Dolayısıyla hipertansiyonun kökleri çocukluk çağına dayanmaktadır. Bu nedenle çocuklarda erken teşhis ve müdahale hayati öneme sahiptir. Ayrıca hipertansiyonun son dönem böbrek yetmezliği için önemli bir risk faktörü olduğu da unutulmamalıdır. Küçük çocuklarda böbrek hastalıklarına bağlı ikincil hipertansiyon olma olasılığı daha yüksektir. Okul çocuklarında ve ergenlerde özellikle artan obezite ve ekran başında geçirilen zamanın artışı,  bununla birlikte paketlenmiş gıda tüketiminin fazlalaşması nedeniyle primer (birincil) hipertansiyon görülme sıklığı da yükselmektedir.

Çocuklarda normal kan basıncı değerleri ne olmalıdır?

Çocuklarda hipertansiyon tanımı erişkinlere göre farklılık gösterir. Çocuklarda tansiyon ölçümü cinsiyet, yaş ve boya göre değerlendirilmektedir. Kan basıncı ölçümü öncesinde çocuğun sakin bir odada, rahat konumda en az 10 dakika dinlenmiş olması gerekir. Ölçüm sağ koldan ve kalp seviyesinden, kola uygun bir manşon ile yapılmalıdır. Çocuklarda bilekten ölçüm önerilmez.

Çocuklarda ortaya çıkan hipertansiyonun riskleri nelerdir? Nelere sebep olabilir?

Çocuklarda yüksek tansiyon, ikincil organ hasarına neden olmaktadır. En çok zarar gören organlar göz, kalp ve böbrektir. Gözde hipertansif retinopati (yüksek kan basıncının retinaya zarar vermesi), kalp kasında büyüme ve kalp yetmezliğine neden olmaktadır. Böbrekte ise kronik böbrek hastalığına sebep olabilmektedir. Ayrıca çok yüksek değerlerdeki tansiyon nadir görülmekle beraber çocuklarda beyin kanaması, inme gibi durumlara da yol açabilmektedir.

Aileler çocuklarda yüksek tansiyon ile ilgili nelere dikkat etmelidir ve nasıl davranmalıdır?

Yüksek tansiyona sahip çocuğu bulunan ailelerin dikkat etmeleri gereken noktalar şu şekildedir:

• Çocukların beslenmelerine dikkat edilmelidir.  Sağlıklı, sürdürülebilir ve katkı maddesi içermeyen bir beslenme şekli oluşturulup, çocuklara benimsetilmelidir.
• Çocuklar paketli gıdalardan uzak tutulmalı, taze meyve ve sebze tüketimleri artırılmalıdır.
• Gazlı içeceklerin içerisinde bulunan meyankökü hipertansiyona sebep olmaktadır. Bu sebeple çocukların bu içecekleri tüketmemesine özen gösterilmelidir.
• Çocukların fiziksel aktiviteleri artırılmalı ve haftada en az 3 gün ortalama 30 dakika yürüyüş yapmaları sağlanmalıdır.
• Çocukların tuz tüketimi azaltılmalıdır. Ancak bu azaltma sadece yemeklere konan tuz miktarından değil, sofraya gelen şarküteri, paketli gıda ve mandıra ürünleri gibi gıdalardan kaçınılarak gerçekleştirilmelidir.
• Çocukların ekran karşısında geçirdiği zaman günlük 2 saat ile sınırlandırılmalıdır.