Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) nedir?

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme, beyin aktivitesiyle ortaya çıkan kan akışındaki küçük değişiklikleri ölçmektedir. Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG), yüksek çözünürlüğü ile beynin anatomik yapısı ve hastalıkların görüntülenmesinde iyi sonuçlar vermektedir. Bu yöntem ile beyin hastalıkları daha ayrıntılı bir şekilde değerlendirilebilmektedir. Kranial Fonksiyonel MR olarak da bilinen Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme de (fMRG) bir MRG yöntemidir ve hastalığın tanı ve tedavisinde önemlidir. fMRG, beyin aktivitesiyle ortaya çıkan kan akışındaki küçük değişiklikleri ölçer. fMRG, uygulanan çeşitli uyaranlar ile beyin dokusundaki kan akımı ve oksijen düzeyinin değişmesiyle verilen tepkileri kullanarak etkin alanların görüntülenmesine olanak tanır. Memorial Şişli Hastanesi Radyoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Özdil Başkan, Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) yöntemi ile ilgili şu bilgileri verdi.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) Nedir?

Kranial Fonksiyonel MR, normal ve hastalıklı beyin fonksiyonlarının anatomik olarak yerini belirlemede kullanılmaktadır. MRG, tüm vücut alanlarında hastalıkların tanı ve takibinde kullanılan tıbbi bir görüntüleme yöntemidir. MRG, güçlü manyetik alan ve radyofrekans dalgaları kullanılarak görüntüler oluşturulur. MRG radyasyon içermez. fMRG ise beyindeki fonksiyonel olarak aktive olan alanları, kan oksijen seviyesindeki değişmeye bağlı olarak gösteren bir MRG yöntemidir. fMRG, diğer standart MR görüntüleme yöntemleriyle saptanamayan beynin fonksiyonel alanlarının görüntülenmesini sağlamaktadır.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) Ne Ölçer?

Oksijen beyin hücresi olan nöronlara kılcal damarlardaki hemoglobin aracılığıyla gelir. Beyin dokusundaki nöronların aktivitesi arttığı zaman oksijen gereksinimleri de artar. Bu durumda nöronal aktivitenin arttığı alanda kan akımı da artırır. Bu durum nöronal aktivitenin arttığı alanda kan akımını da artırır. 

Kranial Fonksiyonel MR, beyin kanlanmasında beyindeki nöronların dinlenmede ya da işlev sırasındaki kan oksijen seviyesine bağımlı değişiklikleri ölçerek görüntülerin oluşmasını sağlar. Beynin belli bir alanında nöral aktivite arttığında MR sinyali de az miktarda artış gösterir. fMRG, elde edilen MR sinyalleri analiz edilerek yapılan aktivite ile uyumlu alanları belirler.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) Kullanım Alanları nelerdir?

fMRG, normal ve hastalıklı beyin fonksiyonlarının anatomik olarak yerini belirlemede kullanılır. fMRG inme, travma ve bazı dejeneratijf beyin hastalıklarında kullanılsa da, günümüzde klinikte en sık beyin ameliyatları veya kranial alana uygulanacak diğer işlemler (radyoterapi, gama-knife tedavisi gibi) öncesinde beyinde yer alan hastalıklı alanın kritik fonksiyonel yapılarla olan ilişkisini belirlemede kullanılır. Beyinde yer alan ve girişim uygulanacak hastalıklı doku (tümör, epileptik odak, damarsal lezyonlar gibi) ile konuşma, yürüme, el-kol-bacak hareket ve duyusal fonksiyonlarını sağlayan alanlar arasındaki ilişkisi saptanır. fMRG, beyin ameliyatının veya beynin diğer girişimsel tedavilerinin olası risklerini değerlendirmek ve en uygun tedavi yöntemini, yolunu belirleyebilmek için tercih edilen tanı yöntemidir.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) Nasıl Yapılır?

Kranial Fonksiyonel MR incelemesi için hastanın diğer rutin MRG incelemelerinde olduğu gibi hareketsiz sırtüstü yatması gerekir. Beynin fMRG’si 30-40 dakika sürer. fMRG incelemesi sırasında rutin kranial MRG veya kranial MR perfüzyon incelemesi eklenmemişse MR kontrast madde kullanılmaz. MR odasında hastanın MR cihazında yatarken rahatlıkla görebileceği ekran düzeneği vardır. Ekrana yansıtılan görüntüler yardımı ile hastanın inceleme sırasında çeşitli işlevleri yapması istenir. Hastalar incelemeye girmeden önce uygulamayı yapacak radyoloji uzmanı tarafından detaylı olarak bilgilendirilir. Tüm MRG incelemelerinde olduğu gibi hastanın başının hareketsiz olması en iyi sonucu elde etmek için önemlidir. Kranial Fonksiyonel MR sırasında hastanın hareketsiz yatarken beyindeki fonksiyonel alanları belirlememizi sağlayacak işlemleri yapması istenir. Hastanın el, kol, bacak, dil hareketleri veya bazı yöntemlerle akıldan sözcük türetmesi gibi basit işlemleri yapması istenerek görüntüler elde edilir. Egzersizler beynin belirli bölgelerindeki aktiviteyi artırır. Bu aktivite, MR cihazı tarafından oluşturulan görüntülerle hastanın beyninin fonksiyonel haritasının oluşturmasına fırsat verir. Bu temel işlevleri yaparak, cerrahların beyinden bir lezyonu, tümörü çıkarmak veya epilepsi hastalarına uygulanacak ameliyat için kullanılacak yaklaşım şeklini bulmalarına yardımcı olur.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) Faydaları ve RiskleriNnelerdir?

Kranial Fonksiyonel MR ağrısız ve invaziv olmayan bir görüntüleme yöntemidir. fMRG’nin en önemli avantajı ameliyat veya uygulanacak girişimsel işlemden önce konuşma ve el kol - bacak motor becerilerinizin beyindeki alanlarının saptanarak güvenli bir cerrahi işlem geçirmenizi sağlamasıdır. fMRG'leri beyin cerrahlarının beyin ameliyatına hazırlanmalarına yardımcı olarak ameliyat sırasında doğru bölgeye başarılı bir şekilde ulaşmalarını sağlar. Rutin MRG yöntemlerindeki gibi eğer manyetik alanla uyumsuz metalik veya elektronik bir aparat vücudunuzda yoksa fMRG size zarar verecek bir yöntem değildir. Siz MR cihazına alınmadan bilgilendirme formu ve onam formunu okumanız ve onaylamanız istenecektir.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRG) Hakkında Sık Sorulan Sorular 

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR’a nasıl hazırlanmalıyım?

Kranial Fonksiyonel MR incelemesi ile rutin MRG incelemesi öncesi hazırlık hemen hemen aynıdır. Sizi inceleme için radyoloji teknisyeni karşılayarak hazırlamaya başlar. Hastane önlüğü giymeniz istenebilir veya giysileriniz rahat ve metal içermiyorsa onlarla da inceleme yapılabilir. Baş ve boyun bölgenizin MR görüntülemesi sırasında yüzünüze sürülen madde ve makyaj malzemesi görüntüyü bozacağından kullanılmaması önerilir. Takı ve diğer aksesuarların üzerinizde olmaması gerekir. Saatler, kredi kartları, işitme cihazları, iğneler, saç tokaları, metal fermuarlar, çıkarılabilir diş, kalemler, cep bıçakları ve gözlükler, vücut “piercing”leri, cep telefonları, elektronik eşyaların MR odasına girmesine izin verilmez. Çoğu durumda, özellikle 2000 yılı sonrasında kullanılan birkaç tür dışında, metal implantları olan hastalar MRG için güvenlidir. Ancak bazı koklear (kulak) implantlar, beyin anevrizma klip türleri, bazı eski kalp pillerine sahip kişiler güvenlik açısından değerlendirilmeden MR odasına alınmamalıdır. Vücudunuzda şarapnel, mermi veya diğer metallerden herhangi birisini varsa mutlaka radyoloji teknisyenine bilgi vermeniz gerekir. Bazı özel MR incelemelerinde yeme-içme ve kullandığınız ilaçlarla ilgili farklı uygulamalar olabilir. Size aksi söylenmedikçe aç olmanıza gerek olmaz ve ilaçlarınızı alabilirsiniz. Bazı MRG incelemelerinde kontrast madde kullanılabilir. MR kontrast maddesi ‘gadolinyum’ içerir. Gadolinyum iyot kontrast alerjisi olan hastalarda kullanılabilir. Bir hastanın gadolinyum kontrastına alerjisi iyot kontrastına göre çok daha azdır. MR incelemeniz öncesinde kontrast madde, yiyecek ve ilaçlara karşı alerjinizin olup olmadığı hakkında sizden mutlaka bilgi alınır. Size sorulan her soruyu mutlaka onam formuna belirtin ve sizi hazırlayan teknisyenle paylaşın. Herhangi bir ciddi hastalığınız veya geçirdiğiniz ameliyat varsa, sizi hazırlayan radyoloji teknisyenine söyleyin. İleri böbrek hastalığı gibi bazı durumlar, böbrek hastalığı olan hastalar için güvenli kabul edilen belirli gadolinyum kontrast türlerinin kullanılmasını gerektirebilir. Biz bölümümüzde yalnız güvenli olduğu belirtilen kontrast madde türevlerini kullanmaktayız. Böbreklerinizin normal çalışıp çalışmadığını belirlemek için kan testine ihtiyacınız olabilir. Hamile olma olasılığı varsa MR incelemesinden önce belirtilmelidir. MRG 1990'lardan beri kullanılmaktadır. Hamile kadınlar veya anne karnındaki bebekleri üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi bildirilmemiştir. Bununla birlikte, yapılacak işlemin yararı herhangi bir potansiyel riske göre ağır basmadığı sürece gebelerin ilk trimesterde MRG çektirmesi önerilmez. Gebelerde gerekli olmadıkça MR kontrast madde kullanılmamalıdır.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR incelesine aç mı tok mu gelmeliyim?

Radyoloji teknisyeni sizinle çekim öncesi detaylı bir görüşme yapacaktır. Aksi söylenmedikçe aç olmanıza gerek olmaz, her zamanki rutin beslenmenizi yapabilirsiniz.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR incelemesi öncesi başka hastalıklarım nedeniyle kullandığım ilaçları içebilir miyim?

Bazı özel MR incelemelerinde yeme-içme ve kullandığınız ilaçlarla ilgili farklı uygulamalar olabilir. Ancak bunun dışındaki durumlarda size farklı bir şey söylenmediyse ilaçlarınızı alabilirsiniz.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR radyasyon var mı?

Kranial Fonksiyonel MR radyasyon içermez.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR 3 aylık hamileyken yaptırabilir miyim?

Öncelikle hamile olma olasılığı olan kadın hastaların Kranial Fonksiyonel MR incelemesinden önce bu olasılığı gerekli gebelik testlerini yaptırarak kesinleştirmesi gerekir. Hamile kadınlar veya anne karnındaki bebekleri üzerinde herhangi bir olumsuz etkisi bildirilmemiştir. Ancak bununla birlikte, yapılacak işlemin yararı herhangi bir potansiyel riske göre ağır basmadığı sürece gebelerin ilk trimesterde(3 aylık hamilelik dönemi) fMRG çektirmesi önerilmez.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR’da hamile hastalarda kontrast madde kullanılıyor mu?

3 aylık hamilelik dönemini tamamlayan hastalara gerekirse Kranial Fonksiyonel MR yapılabilir. Ayrıca gebelerde zorunlu olmadıkça MR kontrast madde kullanılmamalıdır.

Ailemde genetik böbrek rahatsızlığı var, Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR yaptırabilir miyim?

Ciddi hastalığı olan ya da herhangi bir ameliyat geçiren hastaların bu durumu mutlaka radyoloji teknisyenine bildirmesi gerekir. İleri böbrek hastalığı gibi bazı durumlar, böbrek hastalığı olan hastalar için güvenli kabul edilen belirli gadolinyum kontrast türlerinin kullanılmasını gerektirebilir. Ayrıca böbreklerinizin normal çalışıp çalışmadığını belirlemek için sizden kan testleri istenebilir.

Vücudumdaki piercinglerimi Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR öncesi çıkarmalı mıyım?

Takı ve diğer aksesuarların üzerinizde olmaması gerekir. Saatler, kredi kartları, işitme cihazları, iğneler, saç tokaları, metal fermuarlar, çıkarılabilir diş, kalemler, cep bıçakları, gözlükler, vücut “piercing”leri, cep telefonları ve tüm elektronik eşyalar MR odasına alınmasına izin verilmez.

Kendi elbisemle Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR incelemesine gerebilir miyim?

fMRG incelemesi için MR odasına hastane önlüğü ile girmeniz tercih edilir. Ancak giysileriniz rahat ve metal içermiyorsa onlarla da inceleme yapılabilir.

Kranial Fonksiyonel Manyetik Rezonans MR öncesi makyajımı temizlemem gerekir mi?

Baş ve boyun bölgenizin MR görüntülemesi sırasında yüzünüze sürülen madde ve makyaj malzemesi görüntüyü bozacağından kullanılmaması önerilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.