PUVA tedavi yöntemi nedir?

Doğal güneş ışınlarının tedavi edici etkisinin ortaya çıkması, ilerleyen süreç içinde sentetik ultraviyole kaynaklarının kullanımına yol açmıştır. Nitekim PUVA tedavisi dermatolojide giderek önem kazanarak geniş kullanım alanı bulmuştur. PUVA tedavi yönteminde verilebilecek maksimum doz ve tedavi sürelerine dikkat etmek gereklidir. Zira güneş ışınlarına kontrolsüz olarak maruz kalındığında yanık gibi akut yan etkilerin dışında deri yaşlanması hızlanır ve deri kanseri riski artar.

PUVA tedavi yöntemi nedir?

Kısa ve bilinen adıyla PUVA, deri hücrelerinin UVA ışınlarına duyarlılığını artıran, savunma sisteminin işleyişinin düzenlenmesini kontrol eden Psoralen maddesi ile Ultraviyole A (UVA) ışınlarının birlikte kullanıldığı, dermatolojik hastalıkların tedavisinde önemli bir yeri olan ve genel olarak foto(kemo)terapi olarak da adlandırılan bir tedavi yöntemidir.

PUVA tedavisi hangi hastalıklarda uygulanır?

Deriyi ve gözü güneş ışığına karşı hassas hâle getiren, savunma sisteminin işleyişini kontrol eden psoralenin tablet şeklinde ilaç şeklinde alınarak suni güneş ışığı (UVA) ile birlikte uygulanan bir tedavi yöntemi olan PUVA; günümüzde genellikle sedef, vitiligo, atopik egzama, şiddetli liken plan, alopesi universalis, kronik kaşıntı, parapsoriasis ve mikozis fungoides (bir tür deri kanseri) olmak üzere, pek çok deri hastalığının tedavisinde kullanılmaktadır.

PUVA, özellikle sedef hastalığının kronik ve büyük plaklı tiplerinde en iyi tedavi seçeneklerinden biridir. PUVA tedavisi gebelik ve emzirme dönemlerinde uygun değildir. Ciddi karaciğer ve böbrek yetmezliği olanlarda çok zorunlu olmadıkça önerilmez. Başlangıç dozu cilt tipine göre belirlenir ve doz artırılır.

PUVA tedavi yönteminin başarı oranı yüksektir; fakat bu tedavi yöntemleri hastalığı tamamen ortadan kaldıramayabilir. Daha çok tam ya da kısmî iyileşme sağlayarak tekrarlama süresinin uzamasına neden olmaktadır. Çünkü hastalığın tekrarlamasında kişinin genetik yapısı, bağışıklık sistemi ve strese yanıtı etkili olmaktadır.

PUVA tedavi yöntemi nasıl uygulanır?

PUVA tedavisinde ağızdan çok sayıda bitkide mevcut olan deriyi ve gözü güneş ışığına daha hassas hale getiren bir madde olan psoralen tablet şeklinde alınarak UVA(suni güneş ışığı) ile birlikte uygulanır.

PUVA tedavi yöntemi kapalı bir kabin içerisinde yapılır. Tedaviye giren kişinin suni güneş ışığının tüm vücuduna eşit olarak dağıtılabilmesi için kabinin ortasında durması önem teşkil eder.

PUVA tedavisi başlangıç dozu cilt tipine göre belirlenir. Tedavi seansları kademeli olarak artırılır. Güneş ışınlarına kontrolsüz olarak maruz kalınmasının insan sağlığına riskleri göz önüne alınarak maksimum doz ve tedavi sürelerine dikkat edilmelidir.

PUVA tedavisi ilacın harici olarak uygulanması ile de uygulanabilir. İlaçlar deriye sürülüp, UVA ışını uygulanır. Bu tedavi özellikle avuç içi ve ayak tabanı tutulumu olan hastalarda tercih edilmektedir.

PUVA tedavisinde gözlerin korunması da büyük önem taşımaktadır. Zira tedavi sırasında UVA ışığı gözlere zarar verebilir. Bu durum koruyucu gözlüklerin kabin içerisinde iken ve ilaç alındıktan sonra dışarıda da kullanılmasıyla önlenebilmektedir.

PUVA tedavisi sürecinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

• PUVA tedavisi süresince deri kuruluğu, kaşıntı, yanma, batma gibi şikâyetlerin azaltılması için haftada en az 2-3 kez duş alınması önerilir.
• PUVA tedavisi esnasında üst solunum yolu enfeksiyonu, grip, idrar yolu enfeksiyonu vb geçirildiği takdirde ilgili hekim mutlaka bildirilmelidir.
• Tedaviye gidilecek olan günlerde parfüm, kolonya gibi kozmetik ürünlerinin kullanılmaması gerekmektedir. Zira kozmetik ürünler derinin ışığa olan hassasiyetini artırabilir.
• Tedavi sürecinde güneş ışığına çok fazla maruz kalınmamalı, şapka ve benzeri giyeceklerle vücudun açıkta kalan kısımları güneşten korunmalıdır.
• Tedavi bitene kadar solaryum ve güneşlenmeden (doğal güneş banyosu) kaçınılmalıdır.
• PUVA tedavisi süresince banyo esnasından kullanılacak olan liflerin yumuşak olmasına özen gösterilmelidir.
• PUVA tedavisinden sorumlu uzman doktorun bilgisi dâhilinde nemlendirici kremler, losyonlar kullanılabilir.
• Vücuttaki doğumsal ve sonradan oluşan benlerin üzeri PUVA tedavisine girmeden önce kapatılmalıdır.
• Tedavi esnasında ilgili hekimin belirttiği yara izleri flasterlerle kapatılmalıdır.
• Tedavi süresince alkol kullanılmaması önerilmektedir. Zira tedavi süresince alınacak alkol, normalden daha fazla zararlara neden olabilir.
• Akla takılan her soruda ya da olası her sorunda doktura sormaktan ve bilgi vermekten kaçınılmaması tedavinin uyumla ve başarı ile yönetilmesi açısından önemlidir.

PUVA tedavi yöntemi için sıkça sorulan sorular 

PUVA tedavisi kimlere yapılmaz?

PUVA tedavisi gebelik ve emzirme dönemlerinde uygun değildir. Ciddi karaciğer ve böbrek yetmezliği olanlarda çok zorunlu olmadıkça önerilmez. Fototerapinin çocuklarda kullanımı uygun olup dikkatle değerlendirilerek en iyi yönteme doktorla karar verilmelidir.

PUVA tedavisinin uygun olmadığı deri hastalıkları nelerdir?

Lupus, rosacea gibi bazı deri hastalıklarının güneşe duyarlılıkları vardır. PUVA tedavisi bu tür deri hastalıklarında kullanılmaz.

PUVA tedavi yönteminin yan etkileri var mıdır?

PUVA, tedavisi sırasında meydana gelebilecek olası yan etkiler şunlardır;

• Uzun süren tedavilerde; deride kuruluk, lekeler, deri yaşlanması,
• Ten renginin koyulaşması, çillenme,
• Ciltte kaşıntı, baş ağrısı,
• Karaciğer enzimlerinde yükselme,
• Mide bulantısı, kusma,
• Baş ağrısı, bazı kişilerde uçuk enfeksiyonları.

Tedavi sırasında gözlenen şiddetli kızarıklık ve deride su dolu kabarcıkların gelişmesi gibi yan etkilerde tedaviye kısa süreli ara verilir. Bu tür durumların oluşumunda tedaviden sorumlu hekime mutlaka bilgi verilmesi gerekmektedir.

PUVA tedavisi ne kadar etkilidir?

PUVA tedavi yöntemi özellikle sedef hastalığı için güvenli ve etkili bir tedavidir. Son zamanlarda, "dar-bant UVB" adı verilen farklı bir ışık dalga boyu kullanarak yapılan fototerapi PUVA tedavi yönteminin yerini almaya başlamıştır.  Her iki tedavi türünün de etkinlikleri neredeyse benzer oranlarda denilebilir.

Dar-bant UVB tedavisinin PUVA tedavisinden farkı nedir?

Dar-bant UVB ve PUVA fototerapi yöntemlerindendir. Dar-bant UVB tedavisi ile 311 nm dalga boyunda suni güneş ışığı da son yıllarda sedef hastalığı, atopik egzama gibi deri hastalıklarının tedavisinde güvenli ve etkili bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır.

Bu tedavide ağızdan bir ilaç gerekmemesi, gebelik, emzirme, karaciğer ve böbrek hastalarının da kullanabilmesi, çocuklarda güvenli olması, tedavi sonrası göz korumasının gerekli olmaması, ucuz olması, deri kanseri riskinin daha az olması ve hastaneye yatış gerektirmemesi sebebiyle giderek hekimler tarafından tercih edilir olmuştur.

PUVA tedavisi seansları ne kadar sürer?

Haftalık 2-4 seans olarak başlanan PUVA tedavi yönteminde ortalama tedavi süresi genellikle 2-3 ay sürer. Yaklaşık 15-20 tedavi seansından sonra hastanın cilt hastalığında önemli bir iyileşme olması beklenebilir. Bir sorun olmadığı sürece, hastaya uygulanan doz, her seansta uygun şekilde artırılır. Yaklaşık 30 seanstan sonra tedavilere devam edilip edilmeyeceğine karar verilir.

Tedavi süresince herhangi bir ilaç kullanılabilir mi?

Kullanılan bazı ilaçlar derinin ışığa olan hassasiyetinde artışa ve kolay kızarmasına neden olabilmektedir. Bu bağlamda tedaviye başlanmadan önce hekime sürekli ya da aralıklı kullanılan ilaçların eksiksiz söylenmesi ve tedavi seansları esnasında kullanılan ilaçlarda bir değişiklik olduğunda hekimin bilgilendirilmesi çok önemlidir. Yine dermatoloğunuz uygun görürse PUVA, geniş ya da dar-bant UVB ile birlikte çeşitli ilaçları kombine edebilir, yine gerek görürse hem UVA hem de geniş ya da dar-bant UVB tedavilerini birlikte uygulayabilir.

Fototerapi (Işık Tedavisi) nedir?

Ultraviyole ışığının farklı dalga boyları kullanılarak yapılan tedaviye fototerapi yani ışık tedavisi denir.  Fototerapide ultraviyole ışınlarının; hücre çoğalmasını baskılayıcı, bağışıklık sistemini düzenleyici, enflamasyonu durdurucu etkilerinden faydalanılır. PUVA, genişveyadar-band UVB ve lokal PUVA fototerapinin yöntemlerindendir. Foto(kemo)terapi dermatolog kontrolünde ve eğitimli hemşireler tarafından yapılır. Fototerapi özellikle sedef ve şiddetli egzama hastalarında en iyi tedavi seçeneklerinden biridir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.