Sedef Hastalığı (Psoriasis) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Sedef hastalığı, genellikle ciltte kaşıntılı, kırmızı, beyaz veya gümüş rengi andıran pullu döküntülere neden olan bağışıklık sistemi kaynaklı kronik bir hastalıktır.  Bağışıklık sisteminin aşırı aktif hale gelerek cilt hücrelerinin çok hızlı çoğalması sonucu ortaya çıkar. Hastalığın belirtileri çoğunlukla dizlerde, dirseklerde, gövdede ve kafa derisinde görülür. Genetik yatkınlık ve bağışıklık sistemi yanı sıra çevresel unsurlarında tetikleyebildiği sedef hastalığı türleri arasında “Eritrodermik” ve “Püstüler” sedefler hastaların yaşam kalitesini etkileyebilmektedir Kesin bir tedavisi bulunmayan sedef hastalığının semptomları, uygun yöntemler ile kontrol altına alınarak, uzun süreli iyilik hali sağlanabilmektedir. 

Sedef Hastalığı (Psoriasis) Nedir?

Sedef hastalığı(psoriasis), cilt hücrelerinin normalden daha hızlı çoğalarak, diz, dirsek, gövde ve kafa derisi başta olmak üzere ciltte kaşıntılı, kırmızı ve pullu lezyonlar ile seyreden otoimmün cilt hastalığıdır. Sedef hastalığı kronik bir rahatsızlıktır ve ömür boyu bu cilt rahatsızlığına sahip olunur. Bunun yanında ağrılı bir şekilde görülen sedef hastalığı kişinin uyku kalitesini de etkileyebilir. Birkaç hafta ya da ay boyunca alevlenip sonra bir süre azalma eğiliminde olan döngülerden geçen sedef hastalığı bazı durumlardan tetiklenebilir. Sedef hastalığını tetikleyen durumlar arasında genetik yatkınlığın yanında vücutta enfeksiyonun yer alması ya da ilaç kullanımı yer alabilir. Sedef hastalığından ortaya çıkan semptomlar yönetilerek hayat kalitesinin artırılması amaçlanır. Bu nedenle kişinin yaşam tarzında yapacağı değişiklikler önemlidir.

Sedef Hastalığının Çeşitleri Nelerdir?

Farklı klinik belirtileri bulunan sedef hastalığı, saçlı deriden tırnağa kadar tüm deriyi tutabilir. Kadınlarda ve erkeklerde sedef hastalığı aynı şekilde görülür. Ömür boyu süren sedef hastalığının çeşitleri vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Plak tipi psoriasis (Psoriasis vulgaris) : En sık görülen sedef çeşidi plak tipi sedeftir. Bu tipte saçlı deri, diz, dirsek ve kalça bölgesi en sık tutulum yeri olmaktadır. Oval ya da yuvarlak, kızarık, üzerinde gümüş rengi kepekler olan kabarık plaklar şeklinde kendisini gösterir. Bu türün bir alt tipi daha bulunur. Bu alt tipte el içi ve ayak tabanında kızarıklıklar, kuruluk ve çatlamalar meydana gelir.
• Guttat psoriasis: Çoğunlukla çocuklarda ve ergenlerde izlenen bu sedef çeşidinde bir santimin altında kızarık ve kepekli döküntüler görülür. Genellikle boğaz enfeksiyonlarını takiben ortaya çıkar.
• Eritrodermik psoriasis: Bu sedef türünde vücudun yüzde 80’ inden fazlası kızarık ve kepekli bir görünüm alır. Eritrodermik psoriasis ağır bir hastalık formudur ve bu durumdaki hastaların hemen hastaneye yatırılması gerekir.
• Püstüler psoriasis: Tüm vücutta yaygın olarak içlerinde irin olan sivilceler şeklinde ortaya çıkar. Bu tipin el içini ve ayak tabanını da tutabilen lokal bir formu da bulunmaktadır.
• Eklemlerin sedef hastalığı: Derisinde tutulum olan kişilerin eklemlerinde rahatsızlık olabileceği gibi, bu türde sedef hastalığı kendi başına sadece eklemlerde de ortaya çıkabilir. En sık el ve ayakta sedef görülebilir ve parmak eklemleri tutulurken, özellikle tırnak tutulumu olanlarda eklem tutulumuna da sık rastlanılır. Bu sebeple sedef hastalarında tırnak değişiklikleri mutlaka gözden geçirilmelidir. Çünkü erken dönemde eklemlerde yaşanan değişikliklerinin tespitiyle, bu eklemlerde kalıcı hasarın önüne geçmek mümkün olabilmektedir.  
• Psoriasiste tırnak değişiklikleri: Sedef hastalığında tırnaklarda değişik belirtiler görülür. Genellikle tırnak değişiklikleri deri lezyonlarına eşlik etse de deri belirtileri olmadan tırnak tutulumu da görülebilmektedir. Tırnakta sedef olduğunda tırnak yüzeyinde toplu iğne başı gibi çukurcuklar, tırnağın yatağından ayrılması, tırnakta kalınlaşma, tırnağın altında sarı yağlı leke gibi görünüm ya da tırnağın doğal görüntüsünün tamamen bozulduğu durumlar olabilir. Tırnak tutulumu eklem hastalığının habercisi olabilir.

Sedef Hastalığı Neden Olur?

Sedef hastalığının nedenleri, soğuk ve kuru hava, stres, beslenme alışkanlıkları, aşırı alkol, sigara, cilt yaralanmaları, güneş yanığı, kortizon, aspirin ve lityum gibi kullanılan bazı ilaçlar, viral ya da bakteriyel enfeksiyonlar yanı sıra genetik yatkınlıktır. Bunların yanında bağışıklık sistemi bozuklukları, genetik faktörler ve çevresel etkenler de sedef hastalığının görülmesine neden olabilir. Bağışıklık sisteminde bozukluk meydana geldiği durumda yanlış sinyal gönderimi sonucunda cilt hücreleri normalden 10 kat daha hızlı çoğalmaya başlar. Bu da hastalığın temelinin oluşmasına neden olur.

Sedef hastalığının nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Otoimmün bir rahatsızlık olan sedef hastalığı, bağışıklık sisteminin sağlıklı cilt hücrelerine saldırmasıyla ortaya çıkabilir.
• Ailede sedef hastalığı öyküsü varsa bu hastalığa yakalanma riski yüksek olabilmektedir.
• Yoğun strese maruz kalmanın sonucunda sedef hastalığı tetiklenerek belirtilerini gösterebilir.
• Boğaz enfeksiyonu gibi bazı bakteriyel ve viral enfeksiyonlar sedef hastalığını tetikleyen durumlar arasında yer alır.
• Kullanılan bazı ilaçlar sedef hastalığını tetikleyerek kötüleşmesine neden olabilir
• Kesik, çizik, güneş yanığı veya dövme gibi cilt hasarları, sedef hastalığının ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir.
• Soğuk hava ve düşük nem oranı, cildin kurumasına ve sedef hastalığı belirtilerinin görülmesine zemin hazırlar.

Sedef Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Sedef hastalığının yaygın belirtileri kafa derisi, dirsek, gövde, avuç içi ve ayak tabanları başta olmak üzere vücutta kaşınan pullu döküntüler, ciltte kuruma ve çatlama, gümüş, beyaz veya gri renkli pullarla kaplı daha büyük lekeler, tırnaklarda kırılma ve tırnakların tırnak yatağından ayrılmasıdır.

• Sedef hastalığı belirtileri şunları içerir:
• Gümüş rengini andıran pullu yaralar
• Kırmızı cilt lekeleri
• Ciltte kaşıntı
• Deride çatlama ve kuruma

Sedef Hastalığının Seyri Nasıl Olur?

Toplumda görülme sıklığı yüzde 1-3 arasında olan sedef hastalığı, alevlenme ve iyileşme dönemleriyle seyreder. Bu dönemlerin ne kadar süreceği hastalar arasında değişkenlik gösterir. Hastalığının iyilik süreci yıllarca sürebileceği gibi, bazı kişilerde de bu süreç 2-3 ay olabilir. Alevlenme sürecine ne zaman gireceği belli olmayan sedef hastalığının şiddeti ve belirtileri kişiden kişiye, hatta aynı kişide zaman içerisinde değişkenlik göstermektedir.

Sedef Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Genellikle muayene ile tanısı konulan sedef hastalığının farklı belirtilerle seyretmesi, başka hastalıklar ile karışmasına neden olabilmektedir. Şüpheli durumlarda sedefin bu hastalıklardan ayırt edilebilmesi ve kesin tanının konulması için biyopsi yapılması gerekir.

Sedef Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Kesin bir tedavisi bulunmayan sedef hastalığının semptomları, uygun yöntemler ile kontrol altına alınarak, uzun süreli iyilik hali sağlanabilir. Tipine ve şiddetine göre sedef hastalığı tedavisi değişkenlik gösterir. Öncelikle dermatoloji uzmanının hasta ile işbirliği içerisinde uygulayacağı tedaviye karar vermesi gerekir. Psoriasis tedavisinde topikal kremler, sistemik olarak kullanılan haplar, iğneler ve hastanın özel bir kabin içine sokularak kontrollü güneş ışığı alarak tedavi edildiği fototerapi yöntemi kullanılır.

Sedef hastalarının dikkat etmesi gereken hususlar:

• Alkol ve sigara kullanmamalı, kilolarına dikkat etmelidirler. Sedef hastalarının vücutlarında bağışıklık sistemi ile ilişkili oluşan yangısal durum, daha erken yaşta kalp krizinden hayatlarını kaybetmelerine sebep olabilir.
• Doktorların verdiği dışında herhangi bir ilaç kullanmamalıdırlar. Çünkü aspirin ve bazı romatizma ilaçları hastalığı tetikleyebilir.
• Grip enfeksiyonu sedefi tetikleyen faktörler arasında yer alır. Bu sebeple zamanı geldiğinde hastalar grip aşılarını yaptırmalıdır.
• Tansiyon, kolestrol, lipit, şeker gibi değerlerin sık sık takip edilmesi ve kalp kontrollerinin aksatılmaması sağlanmalıdır
• Spor yaparak zayıf kalmaya çalışmalı ve düzgün beslenmelidirler. 
• Eklem ağrıları olduğunda bunu mutlaka doktorlarına söylemelidirler
• Sedef hastalarının aileleri de onlara karşı anlayış göstermeli ve tedavi sürecinde iş birliği içerisinde olmalıdır.

Sedef Hastalığı Olanlar Nasıl Beslenmelidir?

Sedef hastalığı olanlar aşır baharatlı besinlerden kaçınmaları gerekir. Bunun yanında özellikle kızartma ürünlerinden uzak durarak turşu gibi kaşıntıya neden olabilecek gıdaları tüketmemeleri önerilir. Yaz döneminde domates ve patlıcanın doğru tüketimi önemlidir. 

Böylelikle doğru beslenme alışkanlıklarına sahip olmak iltihaplanmanın azalmasını sağlayarak bağışıklık sistemini destekleyebilir.

Sedef hastalığı olanların dikkat etmesi gereken beslenme önerileri şöyle sıralanabilir:

• İltihaplanmayı azaltmaya yönelik olarak anti-inflamatuar gıdalar tüketin.
• C vitamini ya da D vitamini içeren bağışıklık sisteminin desteklenmesine yardımcı besinlerden yararlanın.
• Gluten ve şekerden kaçınarak sedef hastalığı belirtilerinin kötüleşmesinin önüne geçin.
• Trans yağlar, işlenmiş gıdalar ve katkı maddeleri iltihaplanmayı artırabilecek besinlerden uzak durun.
• Cildin nemli kalması için bol miktarda sıvı tüketin.

Sedef hastalığı olan kişilerin bir beslenme düzeni oluşturması semptomların kontrol altına alınması açısından önemlidir. Beslenme düzenini sağlarken diyetisyenden destek almak gerekir.

Sedef Hastalığı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Sedef hastalığı nasıl bir hastalıktır?

Sedef hastalığı, pullu, kırmızı ve kaşıntılı lezyonlara neden olan bağışıklık kaynaklı kronik bir cilt hastalığıdır. Otoimmün bir hastalık olan sedef hastalığın nedeni bağışıklık hücrelerinin aşırı aktif hale gelmesi nedeniyle cilt hücrelerinin hızlı çoğalmasıdır.

Sedef bulaşıcı mıdır?

Sedef hastalığı bulaşıcı değildir.

Sedef daha çok kimlerde görülür?

Genetik yatkınlığı olan içine kapanık kişilerde ve stres altında yaşayanlarda daha sık görülür.

Sedef, hastaların yaşamlarını nasıl etkiliyor?

Kronik tekrarlayıcı bir hastalık olan sedef, görünür yaralara sebep olduğu için hastaların yaşam kalitelerini, eşleri, çocukları, arkadaşları ve komşuları ile ilişkilerini, cinsel, sosyal ve iş hayatlarını olumsuz yönde etkiler. Sedef hastaları kişilik olarak genellikle içine kapanık ve depresif oldukları için bu hastalara çok dikkatli yaklaşılması gerekmektedir. Uzun ve zorlu bir tedavi süreci olan sedef hastalığında doktor, hasta ve hasta yakınları işbirliği yapmak durumundadır. Stres hastalığı olumsuz etkilediği için, hastalara sadece rahatsızlıklarına yönelik değil, psikolojilerine yönelik de davranılması uygundur.

Sedef ağrılı bir hastalık mıdır? Ölüme sebep olur mu?

Deri döküntüleri normalde ağrıya neden olmaz. Ancak tüm vücudun sedefle kaplandığı eritrodermik formda ağrılar görülebilir. Eritrodermik sedef hastalığında vücut derisinin sürekli kepek şeklinde dökülmesi, protein kaybına neden olur. Bu form oldukça ağır bir hastalık tablosudur ve hem kalple ilgili hem de enfeksiyon gibi ikincil sorunlar ortaya çıkabilir. Özellikle yaşlı hastalarda ölüm tehlikesi bulunan eritrodermik psoriasis hastalarının mutlaka hastaneye yatırılarak yakından takip edilmesi gerekmektedir.

Eritrodermik türün yanı sıra Püstüler psoriasis de çok ağır formlardan birini oluşturmaktadır. İçleri irinli yaralar şeklinde kendini gösteren bu tür, tüm vücudu kaplayarak ağrıya neden olabilir. Püstüler sedefin de ölümcül riski bulunmaktadır.

Sedefin iç organlar ile bir ilişkisi var mıdır?

En çok merak edilen konulardan biri de sedefin iç organlarla bir ilişkisi olup olmadığıdır. Sedefin iç organlarla bir ilişkisi yoktur. Sedef hastalığı iç organlardan kaynaklanan bir hastalık olmasa da, bazı hastalıklarla birlikte olma eğilimi bulunur. Sedef hastalarında, obezite, şeker hastalığı, kalp hastalığı, hipertansiyon, kollesterol ve kan lipit yükseklikleri yani metabolik sendrom, sedef olmayan insanlara göre daha sık görülür. Sedef hastalarının bu hastalıklar açısından da gözden geçirilmeleri gerekmektedir.

Sedef hastalığına iyi gelen öneriler nelerdir?

Sedef hastalarının stresten uzak durması, iyi beslenmesi, düzenli uyuması, alkol-sigara kullanmaması, spor yapması ve gereksiz ilaç kullanımından kaçınması gerekir.

Sedef hastalığında biyolojik ajan tedavisinin yeri var mıdır?

Bu tedavilere yanıt vermeyen daha şiddetli vakalarda yeni kullanılmaya başlanan biyolojik ajan tedavileri uygulanır. Bu tedavi yöntemi bağışıklık sistemi ile ilişkili olmaktadır. Sedef hastalığının nedeni kesin olarak bilinmese de, bu durumun bağışıklık sistemi ile ilişkili ve bağışıklık sistemini bire bir etkileyen bir hastalık olduğu bilinmektedir.

Sedef hastalığı nasıl başlar?

Sedef hastalığı genellikle 20 ila 30 yaşlar ve 50 ila 60 yaşları arasında başlar, başlangıcında erken belirtilerden biri olan küçük şişliklerdir. Bu şişlikler zamanla büyür ve pullu bir görüntüye dönüşür.

Sedef hastalığına benzer hastalıklar nelerdir?

Sedef hastalığı, deride oluşan beyaz lekelerden dolayı vitiligo hastalığı ile sıklıkla karıştırılmaktadır. Fakat vitiligo ve sedef hastalığı birbirinden farklı hastalıklar olarak tanımlanır. Sedef hastalığı sırasında deride melanosit hücreleri ölerek pigment kaybına yol açmaktadır. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.