Kök hücre nedir? Kök hücre tedavisi hangi hastalıklarda kullanılabilir?

Kök hücre insan vücudunda var olan hücrelerdendir. Bir tür temel hücredir ve vücutta ihtiyaca ve kök hücrenin bulunduğu ortama göre farklı hücrelere dönüşürler. Bu özel hücreler de sağlıklı yeni dokular oluşturmaya yardımcı olabilir. Kök hücre tedavisi ayrıca zarar görmüş dokulardaki hücrelerin onarımında da yardımcı olabilmektedir. Burada hakkında bilgi vereceğimiz kök hücreler yetişkin tipi kök hücrelerdir. Çok yönlü çoğalma kapasitesi olan kök hücreler olarak bilinen yağ dokusu kök hücreleri, son yıllarda klinik uygulamalarda yaygındır. Dermatolojik hastalıklar, estetik cerrahi, kardiyoloji ve ortopedi bölümlerinde kök hücre tedavilerinden yararlanılmaktadır. Memorial Şişli Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Mahir Mahiroğulları ile Memorial Şişli/ Ataşehir Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Necmettin Akdeniz, kök hücre tedavisi hakkında bilgi verdi.

Kök Hücre Nedir?

Kök hücreler, olgunlaşmış hücreleri ve dokuları üreten, sürdürme ve farklılaşma kapasitesine sahip özellikli hücrelerdir. Embriyonik dokulardan, yağ dokusu ve kemik iliği gibi yetişkin dokulardan da elde edilebilirler.  Ancak aynı zamanda farklılaşmış hücrelerin genetik olarak yeniden programlanması yoluyla da üretilirler. Araştırmalar son zamanlarda kök hücre tedavisini önemli bir şekilde geliştirmiştir. Mevcut tıbbi tedavilere cevap vermeyen, hastalığın ilerlemesini önlenemediği veya belirtilerin hafifletilemediği çeşitli hastalıklar ve durumlar için umut verici bir tedavi seçeneği olduğunu göstermiştir. 

Kök hücre Nasıl Elde Edilir?

Kök hücre; embriyonik dokulardan, yağ dokusu ve kemik iliği gibi yetişkin dokulardan da elde edilebilir. Yağ dokuları, yağ dokusu kök hücrelerinin, özellikle kemik iliğine kıyasla bol miktarda kök hücre toplanması, izolasyonu ve çoğaltılmasında avantaja sahiptir.  Hastalarda daha az rahatsızlığa neden olmakta birlikte yağ dokusundan kök hücre elde etmek kolay olduğundan ve çoğu zaman kemik iliği hücrelerinden türetilenlerden daha fazla çoğalma kapasitesine sahip olduğundan, yağ dokusu ideal bir kök hücre kaynağı olarak düşünülebilir. Yağ dokusundan türetilen kök hücreler, güçlü bir yapıya sahiptir, damar hücreleri de dahil olmak üzere çeşitli hücrelere ve yapılara farklılaşma kapasiteleri bulunmaktadır. Dolayısıyla damar oluşumunu destekleyip, kolay erişilebilirlik ve bağışıklık sistemini uyaran maddelerden yoksun olmaları nedeniyle de hastaya minimum sıkıntı verirler. Bu durumda rejeneratif (yenileyici) tıpta kullanım için ideal olarak kabul edilir. Yağ dokusu toplama işlemi, hedeflenecek bölgenin dikkatli bir şekilde belirlenmesi ile başlar. Pratikte ise en sık donör (verici) alanlar uyluk dış, kalça ve karın bölgeleridir. Lokal anestezi altında yapılan işlemde yaklaşık 30 ml yağ özel şırıngalar ile aspire edilerek alınır. Toplanan materyali içeren şırıngalar iki veya üç kez steril serum fizyolojik solüsyonu ile temizlenir, kapatılır ve 30 dakika bekletilir. Daha sonra üstte kalan sıvı atılır ve çökelti elde edilir, kalan yağı içeren enjektörler kapalı şekilde işlenmek üzere steril bir şekilde laboratuvara gönderilir. Çoğaltılan kök hücreleri uygun ortamlarda saklanır. Gereken ve uygun yerlere enjekte edilir. Kolajenaz enzimi ile ayrıştırılmış yağ dokusundan türetilen kök hücreler; yağ dokusu, kıkırdak, kemik, iskelet kas sistemi, nöronal hücreler, endotel hücreleri, kardiyomiyositler ve düz kas dokusu hücreleri dahil olmak üzere çeşitli hücresel türlere farklılaşabilmektedir.

Kök Hücre Tedavisi Hangi Hastalıklarda Kullanılabilir?

Kök hücre tedavisi çok farklı hastalıklarda kullanılabilmektedir.

Dermatoloji ve estetik cerrahide kök hücre tedavisi

• Sedef hastalığı
• Epidermolizis bülloza
• Sistemik skleroz
• Skleroderma
• Yaygın yanıklar
• Lipoatrofi
• Lipodistrofiler
• Akne izleri
• Yara ve skar onarımı
• Kırışıklık ve deri yaşlanması
• Güneş hasarı ve foto yaşlanma

Cildi onarıyor ve yeniliyor

Kök hücreli yağ enjeksiyonu uygulaması hasarlı dokunun yara izi revizyonu ve rejenerasyonu için halihazırda yerleşik bir tekniktir. Kök hücreli yağ enjeksiyonu, akne izleri, gençleştirme amaçlı kırışıklık ve yaşlanma gibi estetik kusurları onarmak için giderek daha fazla kullanılmaktadır. Yağ dokusu kök hücrelerinin deri içine uygulanması ile deri dokusunda, kırışıklıklarda ve dermal kalınlıkta bir iyileşme sağlanabilmektedir. Deri yaşlanması, kırışıklıklar, güneş hasarı ve foto yaşlanma, ciltte yağ dokusu kaybı gibi estetik prosedürlerde kullanılabilir.

Ortopedi ve Travmatoloji Alanında Kök Hücre Tedavisi

• Eklem kıkırdağı zedelenmeleri
• Diz kireçlenmeleri
• İyileşmesi uzamış tendon sorunları
• Kaynamayan kırıklar
• Burkulma dahil bağ yaralanmaları
• Avasküler nekrozlar
• Sporcu yaralanmalarında hızlandırıcı tedavi olarak
• Kıkırdak yaması

Kardiyoloji Alanında Kök Hücre Tedavisi

• Miyokard infarkt-intrakoroner reperfüzyon
• Kalp yetmezliği
• İskemik kalp hastalığı - intramiyokardiyal enjeksiyonlarında)

Nörolojik ve Nörodejeneratif Hastalıklarda Kök Hücre Tedavisi

• Travmatik beyin hasarı
• Spinal kord hasarı
• İnme
• Alzheimer
• Parkinson

Kök hücre tedavisi hakkında sık sorulan sorular 

Hangi Ortopedik Hastalara Kök Hücre Tedavisi Uygulanmalıdır?

Kıkırdak doku vücudun birçok bölgesinde bulunmaktadır. Eklemlerde, kaburganın uç kısmında, omurgaların arasında, burun ve kulakta kıkırdak doku bulunmaktadır. Kan ile beslenmeyen ve sinir yapısı bulunmayan kıkırdak dokunun kendini yenileme yeteneği çok sınırlıdır.

Kök hücre tedavisinde hasta seçimi çok önemlidir. Her hastaya kök hücre tedavisi uygulamak doğru bir yaklaşım değildir. Hastanın ve rahatsızlığın durumu yaş ve cinsiyet gibi durumlar göz önüne alınarak kök hücre tedavisine karar verilmelidir. Özellikle kıkırdak yapının tamamına yakınının kaybolduğu hasta gruplarında kök hücre tedavisini önermek doğru değildir.

Kök hücre tedavisi;

• Erken dönemde kıkırdak hasarlanması başlamış
• Kıkırdak hasarı olan ancak ameliyat olmak istemeyen hastalarda
• Kıkırdak hasarları dışında kas, tendon yaralanmalarında, kalça ve dizde erken dönemde tanı konulan kemik beslenme sorunu olan hastalarda

Yağ enjeksiyonu ile kök hücre işlemi ciltte hangi bölgelere uygulanabilir?

Yağ enjeksiyonu ile kök hücre işlemi başta yüz bölgesi olmak üzere gerdan, boyun, eller gibi pek çok alanda kullanılabilmektedir. Tüm bunların yanı sıra iz tedavilerinde TERC,H edilmektedir.

Yağ enjeksiyonu ile kök hücre işlemi cilde nasıl etki ediyor?

Kök hücreler uygulandıkları alanlara hızlıca uyum sağlayan yapılardır. Cilde uygulandıklarında da hangi bölgeye enjekte edildilerse buradaki eksik doku ve hücreleri tamamlama görevini üstlenirler. Aynı zamanda kolajen üretimine de destek verip cildin elastikiyetini artırırlar. Bu sayede sıkılaşma ile birlikte ciltte canlı, parlak ve genç bir görünüm ortaya çıkmaktadır.

Ortopedi Hastalarında Kök Hücre İşlemi Nasıl Yapılır?

Ortopedi ve travmatoloji hastalarında kök hücre tedavisinin sayısı ve zamanlaması hastaya göre belirlenmektedir. Alınacak sonuçta her hastaya ve rahatsızlığın durumuna göre farklılık gösterebilmektedir.

• Ortopedik rahatsızlıklarda kök hücre yağ dokusundan veya kemik iliğinden özel bir işlemle elde edilmektedir. Bu işlemlerin ne kadar titizlikle ve hangi yöntemle yapıldığı kök hücre canlılığı ve kalitesi yönünden çok önemlidir.
• Kök hücre elde edilirken olası bir hastalığın taşınmaması veya istenmeyen hücrelerin nakledilmemesi için bu işlemin özel laboratuvar koşullarında gerçekleştirilmesi önemlidir.
• Eğer yapılacaksa hücre kültürü işlemlerinin, hastalık taşınmasını engellemek ve istenmeyen hücrelerin nakledilmesini önlemek için özel laboratuvar koşullarında yapılması gereklidir.
• Kök hücreler genellikle enjeksiyon yoluyla verilmektedir. Bunun yanı sıra cerrahi olarak uygulanan yöntemler bulunmaktadır.
• Gerçekleştirilecek kök hücre uygulamasına göre hastaya lokal ya da genel anestezi uygulanır.
• Cerrahi olarak uygulanan kök hücre tedavilerinde ise elde edilen kök hücreler matriks adı verilen örtü şeklindeki taşıyıcıların üzerine yerleştirilir. Daha sonra hasarlı olan ve iyileşme istenen bölgeye konulur. Bu yöntemle kök hücrelerin belirli bir süre sonra kıkırdak yapıya dönüşmesi beklenir.

Ortopedik Rahatsızlıklarda Uygulanan Kök Hücre Tedavisi Ağrılı mıdır?

Kök hücre elde edilmesi işlemi sırasında hastaların her hangi bir ağrı ya da acı hissetmemesi için sedasyon uygulanmaktadır. Kök hücre elde edilmesi sırasında hastalar hafif sıkışma ve baskı hissedebilmektedir. Tedavinin uygulanmasında ise enjeksiyon ve cerrahi işleme göre farklı ağrı kesiciler kullanılmaktadır.

Başkasının Kök Hücresi Kullanılabiliyor mu?

Kök hücre tedavisi birçok rahatsızlığın tedavisinde uygulanmaktadır. Ortopedi ve Travmatoloji ile dermatoloji alanlarında başkasının kök hücreleri kullanılmamaktadır. Ancak halk arasında çok bilinen kemik iliği nakli gibi durumlarda başkasının kök hücreleri kullanılabilmektedir.

Ortopedik Rahatsızlıklarda Kullanılan Kök Hücre Tedavisinin Riskleri Nelerdir?

Kök hücre tedavisinin ortopedi ve travmatoloji rahatsızlıklarında kullanımında yaygın riskler bulunmamaktadır. Ancak her işlem gibi ortopedik rahatsızların tedavisinde uygulanan kök hücre uygulamasının da riskleri olabilmektedir.

Kök hücre uygulamasının riskleri şu şekildedir

• Uygulanan lokal veya genel anestezi alerjik tepkilere neden olabilir.
• Kök hücre tedavisinin uygulandığı bölgede kanama veya morarma görülebilir.
• Sinir ve kan damarlarında hasar meydana gelebilir.
• Nadir de olsa uygulama bölgesinde enfeksiyon gelişebilir.
• Tedavinin uygulandığı bölgede şişlik, dokunmaya karşı hassasiyet veya ağrı gelişebilir.
• Kök hücreler işlem sonrası her türlü hücreye dönüşebilmektedir. Özellikle kıkırdak yaralanmalarına yönelik kök hücre uygulamalarında kıkırdaktan başka kemiksel yapılar oluşabilmektedir. Bu tür oluşumlar çok nadiren de olsa ikinci bir cerrahi işleme neden olabilmektedir.

Kök hücre tedavisi farklı birçok rahatsızlık için uygulanabilmektedir. Özellikle kemik iliği gibi konularda bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullanılmaktadır. Ancak ortopedik rahatsızlıkların tedavisinde uygulanan kök hücre tedavisinde bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçların kullanımına yer olmadığı için bu tür riskler bulunmamaktadır. 

Kök hücre tedavisinden sonra;

• Kanama
• Enjeksiyon yerinden drenaj
• Ateş
• Ağrı kesici ilaçlarla kontrol edilmeyen ağrı yaşanırsa doktora başvurulmalıdır.

Kök Hücre Tedavileri Kanser Yapar mı?

Ortopedi ve travmatoloji alanında uygulanan kök hücre tedavileri kanser oluşumuna neden olduğuna dair bilimsel kanıt yoktur aksine oluşturmadığına dair bilimsel yayınlar mevcuttur.

Ortopedik Hastalıklarda Kök Hücre Tedavisi Kaç Seans Sürmektedir?

Ortopedik rahatsızlıklarda uygulanan kök hücre tedavisi yaşanan soruna ve uygulanan kök hücre işlemine göre değişebilmektedir. Rahatsızlığın durumuna göre bazen birden fazla seans uygulanabilirken genellikle tek seansta amaca ulaşılabilmektedir.

Cilde uygulanan kök hücre tedavisi kaç seans sürer?

Yağ enjeksiyonu ile kök hücre tedavisi ciltte hangi hastalığa ve probleme yönelik uygulanıyorsa; kişinin cilt yapısı, yaşı ve o güne kadar maruz kaldığı çevresel faktörler de göz önünde bulundurulmak üzere değişkenlik göstermektedir.

Ortopedik Hastalıklarda Kök Hücre Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Enjeksiyon yöntemiyle yapılan kök hücre tedavilerinde kök hücrenin alınması 15-20 dakika sürmektedir. Ardından kullanılan prosedüre göre 45 dakika ile 2 saat arasında kök hücrenin ayrıştırma süreci vardır. Ardından 1 dakika da enjeksiyon süresi vardır. Bu işlemler esnasında kök hücre alınması ve enjeksiyonu hasta ile ilgilidir. Ayrıştırma süreci hastadan bağımsız yapılır. Bu esnada hasta istirahat eder. Ancak matriks adı verilen örtü şeklindeki taşıyıcılar ile cerrahi olarak gerçekleştirilen kök hücre işlemlerinin süresi yapılacak cerrahi prosedüre göre  1-2 saat sürebilmektedir.

Ortopedik Hastalıklarda Kök Hücre Tedavisinden Sonra Takip Nasıldır?

Kök hücre tedavisinden sonra takip uygulanan işleme göre farklılıklar gösterebilmektedir. Özellikle cerrahi işlemle gerçekleştirilen kök hücre tedavilerinden sonra MR gibi radyolojik yöntemlerle takip yapılabilir. En uygun takip yöntemi hastanın ağrı seviyesidir. 

Ortopedik Hastalıklarda Kök Hücre Tedavisi Normal Tedavilerin Yerini Alabilir mi?

Hayır. Kök hücre tedavisi bir yardımcı tedavi yöntemidir. Ana tedavilere ilave olarak yapılması daha iyi sonuçlar vermektedir. Ana tedavinin uygulanamayacağı durumlarda belirli bir süre konfor sağlaması için uygulanabilir. Ne kadar fayda göreceksiniz ve siz kök hücre için uygun bir hasta mısınız lütfen doktorunuzla bu konu

PRP ile kök hücre aynı mı?

Halk arasında bilinenin aksine PRP ile kök hücre uygulaması farklı tedavi yöntemleridir. Kişinin kendi yağ dokusundan elde edilen kök hücreler birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.