Fizyoterapi nedir? Kimlere uygulanır?

Doğumsal kaynaklı ya da yaşamın bir bölümünde herhangi bir nedenle ortaya çıkan, hayat kalitesini önemli ölçüde etkileyen ya da kişiyi sosyal yaşamdan koparıcı nitelikteki engellilik durumlarının iyileştirilmesine yönelik olarak özel tedavi programları uygulanır. Günümüz çalışma koşulları ve yaşam tarzı göz önünde bulundurulduğunda, modern tıbbın hemen hemen her branşında; hastaların günlük aktivitelerini geri kazanmaları, mesleki ve sosyal hayatlarına geri dönüş için hastaya özel yaklaşımlarla tedavi programlarını yöneten Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümü’nün önemi giderek artmaktadır. Bölümde çeşitli tedavi metotları, modern tıbbın gerekliliklerine göre şekillendirilmekte ve ileri teknolojilerden önemli ölçüde yararlanılmaktadır. Memorial Antalya Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabiliyasyon Bölümü’nden Uz. Dr. Ayşe Yener Güçlü, fizyoterapi uygulamaları hakkında bilgi verdi.

Fizyoterapi nedir?

Fizyoterapi ve fizik tedavi aynı anlama gelir. Fizyoterapi ya da fizik tedavi kişilerin hayatları boyunca hareket, kuvvet ve genel iyilik halinin korunması, yenilenmesi ve maksimum hale getirilmesi için kullanılan bir terimdir. Rehabilitasyon ise primer patolojik süreçler ve bunun sonucunda ortaya çıkan bozukluklar nedeniyle ortaya çıkan bozukluklar ve fonksiyonel problemleri olan kişilerin bağımsızlığını artırmayı amaçlayan hedef odaklı bir tedavi sürecidir.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinde hedef, meydana gelen sakatlığa karşı, optimal fonksiyonu elde etmeye yöneliktir. Tıp dilinde "optimum nöromüsküloskeletal fonksiyonu edinme veya geri kazanmayı amaçlayan tedavi" olarak açıklanan fizyoterapinin uygulanması bazen uzun süreleri bulabilir.

Fizyoterapi kimler tarafından uygulanır?

Tedavi sürecinde hizmetlerin sunulmasında pek çok profesyonel görev alır. Bunların arasında lisanslı doktorlar ve lisanslı ve onaylı diğer sağlık personelleri yer alır. Sakatlıklarla birlikte giden karmaşık sorunların çözümü için ekip yaklaşımı fizik tedavi ve rehabilitasyonda esastır. Tanı konduktan sonra hastanın fonksiyonel durumu belirlenir. Tedavi süreci dinamiktir, uzman hekim ekip elemanları ile ortak çalışarak tedavi planının programlaması yapar. Uygulama fizyoterapistler, fizik tedavi teknikerleri ve yardımcı personel desteği ile yapılır. Hastanın fiziksel kapasitesi, günlük yaşam aktiviteleri, sosyal davranışı, psikolojisi ve iletişim yetenekleri tespit edilerek bireye özel tedavi planlanmalıdır ve program devam ederken aralıklı olarak değerlendirilmeler tekrarlanmalıdır.

Fizyoterapi kimlere uygulanır?

• Felç (Beyin damar hastalıkları, omurilik ayaralanmaları, brakial plexus yaralanmaları, Multipl skleroz, bell palsi (yüz felci) v.b.)
• Parkinson hastalığı
• Serebral palsi
• Lenfödem
• Boyun ve bel fıtığı gibi omurga rahatsızlıkları
• Kas, tendon ve sinir yaralanmaları, tendon ve sinir onarımı öncesi ve sonrası
• Spor yaralanmaları sonrası
• Menisküs, ön-arka çapraz bağ yaralanmaları,ve bunların onarımı öncesi ve sonrası
• Kalça ve diz protezi ameliyatları öncesi ve sonrası
• Kırık tedavileri sonrası
• Yumuşak doku hastalıkları (Fibromiyalji, Miyofasial ağrı sendromu v.b.)
• Karpal tünel sendromu,ulnar sinir tuzaklanması ve benzeri sinir sıkışmaları
• İltihabi ekem hastalıkları (Romatoid artrit, ankilozan spondilit, psöriatik artrit v.b.)
• Artrozlar (dejeneratif eklem hastalıkları) 
• Osteoporoz
• Duruş (postür) bozuklukları

Fizyoterapi kimlere uygulanmaz?

• Cihazla yapılan fizik tedavi kalp pili olan kişilere ve hamilelere uygulanmaz.
• Eklem içi implantı olan hastalara derin ısıtıcı ajanlar kullanılmamalıdır.
• İltihabi (inflamatuar) romatizmal hastalıkların aktif dönemlerinde uygulamadan kaçınılmalıdır.
• Damar tıkanıklıkları, varisler, açık yaralar ve iltihaplı ve kanserli bölgeler üzerine uygulama sakıncalıdır.

Fizyoterapinin amaçları nelerdir?

Fizyoterapide amaç, bireylerin yaşamsal faktörleri sağlıklı olarak yerine getirebilmesini sağlamaktır. Fizyoterapi, fiziksel uygulamanın yanında duygusallık ve sosyal ilişkiler unsurlarını da kapsar. Tedavi uygulaması öncesinde bir takım laboratuvar testleri ile muayeneye başvurulur.

Fizyoterapinin amaçları şu şekilde sıralanabilir;

• Her türlü ağrının azaltılması
• Gergin kasların gevşetilmesi
• Kan ve lenf dolaşımın olumlu yönde etkilenmesi
• İnflamasyonun (yangı) giderilmesi
• Hareketin artırılması, kasların güçlendirilmesi ve denge koordinasyonun sağlanması gibi fonksiyonların yeniden kazanılması ya da iyileştirilmesi
• Hayat kalite ve konforunun artırılması
• İlaç gereksinimlerinin azaltılması
• Duruş bozukluklarının önlenmesi ve düzeltilmesi olarak sayılabilir
• Spor yaralanmaları ve diğer travmalar sonrası günlük yaşama dönüşü hzılandırılması

Fizyoterpide hangi yöntemler kullanılır?

Manuel terapi

Mobilizasyon, manuplasyon, konnektif doku masajı, miyofasyal gevşetme teknikleri, lenf drenaj, tetik nokta terapisi gibi el ile uygulanan tedavi yöntemlerinin genel adıdır. 

Yüzeyel sıcak ve soğuk uygulamalar

Sıcak uygulamalar ağrı eşiğini artırır. Yumuşak doku elastikiyetini ve metabolik aktiviteyi arttırma ve kas spazmını azaltma amacıyla kullanılır. Ayrıca doku iyileşmesini olumlu yönde etkiler.Soğuk uygulamalar daha çok akut süreçlerde kullanılır ve amaç ağrıyı, kas spazmını, kan dolaşımını azaltmak, hücre dayanıklılığını artırmak ve inflamasyon sürecini yavaşlatmaktır.

Derin ısıtıcılar

Ultrason ve kısa dalga diatermi tedavilerini içerir. Amaç kas, kemik ve bağ dokusu gibi derin dokuları ısıtmaktır. Isının ağrı kesici, kas gevşetici, dolaşımı arttırarak iyileşmeyi hızlandırıcı ve bağ dokusunu esnetici etkileri vardır.

Elektroterapi

Çeşitli frekanslardaki elektrik akımının fiziksel etkilerinden tedavi amacıyla yararlanılmasıdır. Elektro terapi, ağrıları yok etmek ve güçsüz kasları güçlendirmek amacıyla çeşitli frekanslardaki elektrik akımından faydalanılan tedavidir.Akut ve kronik hastalıklarda dolaşımı arttırmak, ödemi azaltmak ve analjezik etki oluşturmak için kullanılır. Düşük şiddette bir akım oluşturarak duyu sinirlerinin uyarılması ile ağrı taşınması bloke edilir. Uygulamada alternatif akımlar, doğru akımlar, alçak frekanslı akımlar, orta frekanslı ve yüksek frekanslı akımlar kullanılır.

Su ile tedavi (Hidroterapi)

Suyun kaldırma kuvveti, hidrostatik basınç, direnç gibi fiziksel özelliklerinden yararlanarak eklem mobilitesini, kan dolaşımını, aerobik kapasiteyi arttırarak ağrıları azaltmak amacıyla kullanılır. Lokal uygulama olarak girdap banyoları, kontrast banyo ve sıcak su uygulanır. Genel uygulamada ise kaplıca, deniz suyu tedavisi ve sıcak su küveti uygulaması yapılır.

Lazer terapi

Dokularda önemli bir ısı artışı oluşturmayacak kadar düşük dozlardadır. Bu yüzden lazer uygulaması sırasında hastalar uygulanan bölgede çok az bir ısı artışı hissedebilirler veya hiçbir şey hissetmeyebilirler. Hastalarda yara iyileşmesi, kas-iskelet sistemi hastalıkları, fibromyalji,myofasial ağrı sendromu, lateral epikondilit (tenisçi dirseği), karpal tünel sendromu, artritler, kronik ağrının giderilmesi gibi birçok hastalıkların tedavisi için kullanılabilmektedir.

Traksiyon 

Çekme kuvvetiyle yumuşak dokuların gerilmesi ve eklem yüzeyleriyle kemik yapılarının birbirinden ayrılması amacıyla kullanılır. Genellikle omurga rahatsızlıkları ve fıtık tedavisinde yararlanılır. Kemik erimesi, omurgada kırık, omurilik basısı, enfeksiyon ve tümör varsa uygulanmaz.

Terapötik Egzersiz

Fizyoterapide en sık başvurulan tedavi şeklidir. Eklemdeki hareket seviyesi artırılır, kasların kasılıp gevşemesi sağlanır. Kasların güçlenmesi gerekliliğine hastaların aktif egzersizler ile kaslarını çalıştırmaları sağlanır. Egzersiz tedavisi, genellikle eklem hareketini kısıtlayan durumlar, felçler olmak üzere kas,eklem ve tendonların etkilendiği tüm hastalıklarda kullanılır. Hareketler, uzman kontrolünde egzersiz cihazlarıyla hastaya yaptırılır sonrasında bilgilendirilen ve eğitilen hastalar düzenli olarak bireysel olarak önerilen hareketleri yapabilirler.

Bantlama

Bantlama tedavisinde elastik (kinesiotape, dynamictape vs) veya rijit (atletiktape, flaster) bantlar vardır. Klinikte bantlama koruyucu ve düzeltici olmak üzere iki amaçta kullanılır. Sporcularda sıklıkla kullanılan renkli ağrı bantları (kinesiotape) elastik bant sınıfındadır ve daha çok ağrıyı azaltma ve fonksiyonu koruma amaçlı uygulanır. Düzeltici bantlama ise kişinin postüründe düzeltme amacıyla kullanılır (skolyoz, kifoz, basış bozuklukları, diz kapağının yerleşim bozukluğu).

Fizyoterapinin faydaları nelerdir?

Fizyoterapinin faydaları uygulanan tedavi ve mevcut hastalığın seyrine göre değişim gösterebilir.

Ancak genel olarak fizyoterapinin faydaları şu şekilde özetlenebilir;

• Hareket ve fonksiyonellikte artış, mevcut ağrıda azalma ve ağrı kesici ilaçların kullanılma ihtiyacında azalma
• Ameliyat ihtiyacını ortadan kaldırma veya erteleme
• Ameliyat sonrası normal yaşama dönülmesini sağlama
• Yaralanmalar sonrası tedavi süresinde kısalma
• İnme, beyin hasarı veya omurilik yaralanmasına bağlı felçlerin tedavisinde günlük yaşama adaptasyonu kolaylaştırma
• Denge koordinasyonun kuvvetlendirilmesi ile düşmelerin önlenmesi veya minimum indirilmesi
• Yaşa bağlı kas atrofisinin(kas erimesi) ve eklem tutukluklarının azaltılması
• Spora bağlı yaralanmalarda spora dönüşü hızlandırma
• Kan dolaşımı ve hareket bozukluğu nedeniyle oluşan uyuşma, karıncalanma, ağrı ve güçsüzlük hissinin azalması

Fizyoterapide tedavi süresi ne kadardır?

Fizyoterapi bireye özel bir tedavi planlaması gerektirir. Bu nedenle kişiden kişiye tedavi süresi ve seans sayıları farklılık görsterebilir. Günlük tedavi süresi 30 dk ile 60 dakika arasında değişmektedir. Tedavi planlamasına göre bu süre daha kısa veya uzun olabilir. Hastaların seans sayısı 10- 30 seans arası planlanabilir. Seasnlara düzenli katılım iyiyleşmenin maksimum olması için önem arz eder.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.