Likit biyopsi nedir? Ne zaman yapılır? Nelere dikkat edilmelidir?

Son yıllarda teknolojik ilerlemelerle birlikte kanserin erken tanı ve tedavisinde önemli gelişmeler yaşanıyor. Bunların en önemlilerinden biri de likit biyopsi olarak gösteriliyor. Cerrahi müdahale olmadan sadece koldan alınan kan üzerinde yapılan çalışma sayesinde her hastanın kendine özgü tümör hücrelerinde oluşan genetik değişiklikler tespit ediliyor ve ortaya çıkan tablo tümör takibi ve tedavi planlanmasında gerekli yol haritasını belirliyor. Tüm kanser türlerinde etkin olarak kullanılmaya başlanan likit biyopsi, akciğer kanseri ile mücadelede etkin tarama, erken tanı ve doğru tedavi planlaması büyük önem taşıyor. Hedefe yönelik tedavinin yürütülerek hastalığın kontrol altında tutulması için tümöre özel moleküler profilin belirlenmesi gerekiyor. Akciğer kanserine dönüşebilen akciğer nodüllerinin de erken dönemde tespit edilmesini sağlayan likit biyopsi tedavi başarısında anahtar rol oynuyor.

Likit Biyopsi Nedir?

Likit biyopsi vücuttaki tümör hücreleri ya da bunlardan kopan hücre parçacıkları, DNA ve RNA’yı kan dolaşımında tespit etmeye yönelik yapılan bir testtir. Cerrahi bir müdahale gerektirmez. Sadece koldan alınan 10 ml kan ile işlem yapılır. Her kişinin kendine özgü tümör hücrelerinde oluşan genetik değişiklikler en son uygulanan teknolojik işlemler ile tespit edilir. Tespit edilen bu değişiklikler tümörün takibinde ve tedavi planlanmasında çok önemlidir ve yol göstericidir. Likit biyopsinin çok farklı türleri vardır. Merkezimizdeki konsey toplantılarında her hastanın durumu değerlendirildikten sonra bilimsel gelişmelere göre en uygun seçim yapıldıktan sonra sonuçlar her hastaya özel olarak değerlendirilir.

Likit Biyopsi Hangi Hastalıklarda Yapılır?

Her kanser türünde kullanılmaya başlanan likit biyopsi aşağıdaki kanser türlerinde daha sık kullanılıyor.

• Akciğer kanseri
• Meme kanseri
• Kolon kanseri
• Mide kanseri
• Karaciğer kanseri
• Prostat kanseri
• Melonom kanseri
• Pankreas kanseri

Neden likit biyopsi yapılır?

Teşhis Amaçlı: Vücutta tümör varlığının erken teşhisi için likit biyopsi yapılabilir. Bu amaçla

• Hastalıkların taranmasında
• Konfirmasyon ve tedavi seçiminde

Takip Amaçlı:Herhangi bir kanser tanısı almış olan bireylerin takibi için likit biyopsi yapılabilir. Bu amaçla

• Tedaviye yanıt ve ilaç direncinin tesbitinde
• Cerrahi tedavi ya da tekrarlama sonrası tümör hücrelerinin varlığının (MRD) tesbitinde likit biyopsi yol göstericidir.

Risk ve fayda analizi:Likit biyopsi tümör dokusundan parça alınarak yapılan klasik biyopsinin yerine geçmez. Ancak invaziv bir işlem gerektirmemesi ve tümördeki genomik değişikliklerin analizine imkan vermesi açısından değerlidir. Bu alandaki teknoloji ilerledikçe kullanımı yaygınlaşacak ve ulaşımı daha da kolaylaşacaktır.

Ne zaman likit biyopsi yapılabilir?

Kanser belirtileri ve şüphesi taşıyan hastalara tanı koymak için likit biyopsi yapılabilir. Takip ve tedavi amacıyla tedaviden önce, tedavi sırasında da yapılabilir. Ayrıca hastanın tedavi sonrası hastalığının takibi için yıllık veya dönemlik kontrollerde likit biyopsi yapılabilir.

Likit biyopsinin avantajları nelerdir?

• İnvaziv bir işlem gerektirmez. Sadece damardan kan alma işlemi yapılır.
• Tümörden biyopsi yapılma imkanı bulunmayan hastalara yapılabilir.
• Tedavi planlamasında destek olma amacı ile yapılabilir.
• Tümördeki genomik değişikliklerin genel bir analizine imkan verir. Tümör içindeki farklı değişikliklerin hepsinin incelenmesine olanak verir.
• Seriler halinde tedavi sırasında da yapılarak tedaviye yanıtı ve direnç oluşup olmadığı hakkında bilgi verir. Klasik biyopsi ise genellikle sadece tedaviden önce yapılır.
• Doku formalinle muamele edilmediği için teknik olarak kısıtlama olmadan DNA nın dizilenmesine imkan verir.

Likit biyopsinin dezavantajları nelerdir?

• Tümör içinde bulunan bazı markörleri saptayamayabilir.
• Testlerin duyarlılığı ve özgüllüğü yapılan tekniğe göre değişkenlik içerir
• Likit biyopsinin teknik olarak çok çeşitleri vardır. Henüz tüm dünyada bu konuda bir konsensüs oluşmamıştır. Bu nedenle doğru ve güvenilir sonuç almak için tecrübeli merkezlerle iletişime geçilmesi önemlidir.

Likit biyopsi ile ilgili sık sorulan sorular  

Likit biyopsi nasıl yapılır?

Likit biyopsi cerrahi bir işlem gerektirmeden hastanenin kan alınan herhangi bir biriminde hastanın kolundan 10 ml kan alınarak laboratuvar ortamında yapılan bir işlemdir.

Likit biyopsi için ne tür hazırlar yapılmalı?

Likit biyopsi işlemi kandan yapılan bir işlemdir. Bu nedenle hastanın kan vermek için herhangi bir hazırlık yapması gerekmiyor. Hasta aç ya da tok karnına günün herhangi bir saatinde kan verebilir.  

Likit biyopsi sonucu ne kadar zamanda çıkar?

Likit biyopsi sonucunun erken mi geç mi çıkacağı bakılması gereken gen sayısı ve yapılan işleme göre değişir. Tek gene bakılacak ve ya az bir işlem yapılacaksa sonuç 2 günde çıkabilir. Ancak birden fazla gene bıkılacak ve yapılacak işlem sayısı fazlayla sonuç 2 -3 haftayı bulabilir.

Likit biyopsi kesin sonuç verir mi?

Teknolojinin gelişmesi ile uygulanmaya başlanan likit biyopsi sonuçları kesine yakın doğru çıkar, bu nedenle tüm kanser çeşitlerine erken teşhis konulabilir.

Likit biyopsiyi hangi doktor isteyebilir?

Başta tıbbi onkoloji uzmanları olmak üzere her bölümün kanser ile ilgili bölümleri ve hastasındaki belirtilerin kanser olduğunu düşünen her doktor likit biyopsi yapılmasını uygun bulabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.