İnsülin Direnci Testi (HOMA-IR) Nedir? HOMA-IR Hesaplama​ Nasıl Yapılır?

Homeostatic Model Assessment of Insulin Resistance ifadelerinin kısaltması olan HOMA-IR, vücut içerisinde insülin direncinin ölçülmesi için kullanılan testtir. Bu test sayesinde pankreasın insülin salgılama kapasitesi ile vücudun glikozu kullanma değeri ölçülmüş olur. HOMA-IR sayesinde de insülin direnci belirlenerek buna yönelik olarak tedavi süreci yürütülür. Genellikle HOMA-IR testi, diyabet, obezite veya metabolik sendrom riski taşıyan bireylere uygulanır. İnsülin direnci, vücudun insüline yeterince yanıt verememesi durumudur ve HOMA-IR yüksekliği bu durumun bir göstergesi olarak bilinir. HOMA-IR yüksekliği, kilo alımı, enerji düşüklüğü ve kronik hastalıklar gibi problemlere neden olabilir.

HOMA-IR Nedir?

İnsülin Direncinin Homeostatik Model Değerlendirmesi olan HOMA-IR, sistemik insülin direncini ve beta hücre fonksiyonunu tahmin etmek için yapılan bir testtir. mg/dL cinsinden açlık glikozu ve mU/L cinsinden açlık insülinin çarpılıp, 405'e bölünmesi ile elde edilir. 

HOMA-IR, vücudun glikoz ve insülin dengesini incelenmesini sağlayarak pankreasın ürettiği insülin değerini ortaya çıkarır. Hesaplama yapılırken genellikle açlık kan şekeri ve açlık insülin seviyeleri kullanılır. Bunların yanında HOMA-IR, diyabet, metabolik sendrom, obezite veya insülin direncine bağlı diğer hastalıkların teşhisinde yararlanılır. Böylelikle bu test sayesinde insülin duyarlılığı ve oluşan yüksek değerler değerlendirilmiş olur. Hastalıkların erken teşhis edilmesi sayesinde yaşam tarzı değişiklikleri ve tedavi ile kontrol altına alınabilir.

HOMA-IR Neden Yapılır?

HOMA-IR testi, kişilerin diyabet veya metabolik sendrom riski altında olup olmadıklarını ve insülin direncini tespit etmek için yapılır. Özellikle diyabet öncesi dönemde insülin direnci sessizce ilerleyebilir ve belirti göstermez. Erken teşhisi sağlanmasında etkili olan HOMA-IR testi, hastalık risklerini azaltmaya yönelik önlemler alınmasına zemin hazırlar. Obezite, polikistik over sendromu (PKOS), hipertansiyon gibi rahatsızlıkları olan kişilerde insülin direncini varlığını anlamak için bu testten yararlanılır. Aile geçmişinde insülin duyarlılığı varsa bu testin yapılması önerilir. Böylelikle insülin duyarlılığına karşı tedavi yöntemi ve diyet planı oluşturulur.

HOMA-IR Hesaplama Nasıl Yapılır?

HOMA-IR hesaplaması yapılırken açlık kan şekeri ve açlık insülin değerlerinden yararlanılarak hesaplanır. Formülü ise şu şekildedir:

HOMA-IR = (açlık kan şekeri (mg/dL) x açlık insülin (µU/mL)) / 405

Örnek olarak hesaplamak gerekirse, açlık kan şekeri 80 mg/dL ve açlık insülin seviyesi 10 µU/mL olan bir kişinin HOMA-IR değeri: (80 x 10) / 405 = 1,9 olur.

HOMA-IR hesaplamasında ortaya çıkan sonuç genellikle yaş, kilo ve diğer sağlık koşulları da göz önüne alınarak değerlendirilir. Hesaplama sonrasında ortaya çıkan sonuç, doktor tarafından değerlendirilir.

HOMA-IR Normal Değeri Nedir?

HOMA-IR’nin normal değeri, 2,5 ve altı olarak kabul edilir. Bu değerler, kişinin yaşına, cinsiyetine ve genel sağlık durumuna göre farklılık gösterebilir. Gençlerde bu değer bazı durumlarda daha düşük görülürken, yaşlılarda daha yüksektir. 2,5’in üzerindeki HOMA-IR değeri insülin direncine işaret eder. 1’in altındaki değerler ise genellikle düşük insülin seviyelerini gösteren bir durumdur. Bu testin sonuçları mutlaka doktor tarafından değerlendirilerek tedavi sürecine başlatılması gerekir.

HOMA-IR Yüksekliği Nedir?

HOMA-IR yüksekliği, insülin direncini işaret eden bir değerdir. Yüksek HOMA-IR değeri, vücudun insüline yeterince yanıt veremediği anlamını taşır. Bu nedenle kan şekeri hücrelere taşınmasını zorlaştırır. Pankreas daha fazla insülin salgılanmasına neden olarak pankreasın yorulmasına ve tip 2 diyabete yol açar. 2,5’in üzerinde olan HOMA-IR değerleri yüksek olarak bilinir ve kabul edilir. Obezite, hipertansiyon, kalp hastalıkları ve metabolik sendrom nedeniyle kişide yüksek HOMA-IR değeri görülebilir. Bu değerlerin görüldüğü durumda erken teşhis önemlidir ve bu risklerin azaltılması için önlemler alınması gerekir.

HOMA-IR Neden Yükselir?

HOMA-IR değerinin yükselmesinin nedeni vücudun insüline karşı duyarlılığının azalmasından kaynaklanır. Genellikle kişinin kötü beslenme alışkanlıklarının olması, sağlıklı bir yaşam tarzının olmaması, yüksek karbonhidrat ve şeker tüketmesine bağlı olarak bu durumlar gerçekleşebilir. Obezite, hormonal dengesizlikler, stres ve benimsenen yaşam tarzı da HOMA-IR yüksekliği yaşanmasına zemin hazırlar. Polikistik over sendromu (PCOS), hipertansiyon ve bazı ilaçların yan etkileri de insülin direncini artırmasına neden olarak insülin direnci testi olan HOMA-IR’da değer artışına sebebiyet verir. İnsülin direnci tedavi edilmediği durumda ise zaman içerisinde metabolik sorunlar yaratabilir.

HOMA-IR yüksekliği belirtileri nelerdir?

HOMA-IR yüksekliği, çoğu zaman sessiz bir şekilde ilerlediği düşünülse de bazı belirtilere neden olabilir. HOMA-IR yüksekliği durumunda kişide şu belirtiler görülebilir:

• Açlık hissinin oluşması ve sürekli olarak devam etmesi
• Tatlı krizleri
• Hızlıca kilo alma
• Bel çevresinde görülen yağlanma
• Kan şekeri seviyelerinde dengesizlikler
• Cilt lekelerinin oluşması
• Cildin kalınlaşması
• Konsantrasyon bozukluğu
• Hafıza problemleri

HOMA-IR yüksekliğinin bu belirtileri kişide oluşan sağlık sorunlarının habercisi de olabilir. Bu sebeple belirtiler görüldüğü durumda doktordan görüş almak önemlidir.

HOMA-IR Nasıl Düşürülür?

HOMA-IR yüksekliğini düşürmek için kişinin sağlık koşulları, yaşı ve cinsiyeti de göz önünde bulundurularak yaşam tarzında değişiklik yapılması istenebilir. Bu değerin düşürülmesi için uygulanabilecek yöntemler şöyle sıralanabilir:

• Şeker ve rafine karbonhidratlardan uzak durun
• Lif ve protein açısından zengin bir beslenme biçimi benimseyin
• Haftada en az 150 dakika egzersiz yapın
• Kilo alımına dikkat edin
• Yeterli uyku alarak insülin seviyesini dengelemeye destek olun
• Meditasyon ve yoga gibi aktivitelerle stresi yönetin

HOMA-IR Hakkında Sık Sorulan Sorular

HOMA-IR testi ne zaman yapılmalıdır?

HOMA-IR testi, açlık kan şekeri ya da insülin değerlerinde anormallik görüldüğü durumda, kişinin kilo problemi ya da diyabet riski varsa yapılabilir.

HOMA-IR testi aç karnına mı yapılır?

HOMA-IR testinde açlık kan şekeri ve insülin seviyesini ölçüldüğü için 8-10 saatlik açlık sonrasında yapılması istenir.

Diyetle HOMA-IR düşürülebilir mi?

Düşük karbonhidrat ve şeker içeren bir beslenme biçimi ve diyet yapmak insülin duyarlılığının artmasına yardımcı olarak HOMA-IR seviyesini düşürebilir.

HOMA-IR çocuklarda ölçülebilir mi?

Çocuklarda obezite veya insülin direnci şüphesi olduğu durumda insülin direnci testi olan HOMA-IR uygulanabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.