Kurdeşen (Ürtiker) Nedir? Kurdeşen Neden Olur, Ne İyi Gelir?

Ürtiker ya da bilinen adı ile kurdeşen ciltte yüksek düzeyde histamin veya diğer kimyasalların salınımı ya da alerjik reaksiyon sonrasında ortaya çıkan, soluk kırmızı, kabarık ve kaşıntılı şişliklere neden olan bir cilt reaksiyonudur. Ürtiker aniden ortaya çıkar ve genellikle bir kaç hafta içinde kendiliğinden yok olur. Kurdeşen hastalığı, çocuklarla birlikte her yaştan kişiyi etkileyebilen bulaşıcı olmayan bir durumdur. Kurdeşen genellikle tedavi uygulamadan geçer ancak antihistaminik ilaçlar kullanıldığında ürtiker semptomları hafifletilir.

Kurdeşen (Ürtiker) Nedir?

Halk arasında kurdeşen dökmek olarak anılan ürtiker, histamin, kimyasal salınması, belirli gıdalar, ilaçlar ve stres gibi nedenler ani bir şekilde ortaya çıkıp kaybolan, vücudun belirli bölgelerinde kaşıntılı ve kırmızı renkli döküntüleri içeren cilt rahatsızlığıdır. Altı haftadan daha kısa süren türüne akut, daha uzun süren türü ise kronik kurdeşen olan hastalık, sonucunda ortaya çıkar.

Kurdeşen, bir tetikleyicinin ciltte yüksek seviyelerde histamin ve diğer kimyasal habercilerin salınması sonucu kan damalarının genişlemesine ve sıvı sızdırması sonucu ciltte kızarıklık, şişme ve kaşıntı yaratan alerjik döküntülerdir. İnsanların neredeyse %20'si hayatlarının bir bölümünde bu sorunu yaşar. Belirtileri şiddetine göre değişkenlik gösteren kurdeşen semptomları genellikle yoğun kaşıntı, kırmızı döküntüler, ciltte şişlik, kabarmayla birlikte batma ve yanma hissi oluşturur.

Kurdeşen döküntülerin en önemli özelliği 24 saat içerisinde kendiliğinden kaybolması olarak kabul edilir. Kurdeşen hastalığı tüm vücudu etkileyebileceği gibi belli bir bölgede de görülebilir. Kurdeşen dökmek olarak da belirtilen bu hastalığın döküntü boyutları, birkaç milimetre ve birkaç santimetre arasında değişiklik gösterebilir.

Kurdeşen (Ürtiker) Çeşitleri Nelerdir?

Kurdeşen, genellikle alerjinin neden olduğu, kaşıntılı kırmızı veya beyazımsı kabarık lekelerin oluşmasıyla karakterize cilt rahatsızlığıdır. Kurdeşen, akut ve kronik kurdeşen olmak üzere kendi içinde ikiye ayrılır. 6 haftadan az süren kurdeşen vakaları akut olarak ifade edilirken daha uzun süren ürtiker durumu ise kronik ürtiker şeklinde adlandırılır.

Akut kurdeşen (Akut ürtiker)

6 haftadan kısa süren ürtikeri tanımlamak için kullanılır. Toplumun yaklaşık dörtte biri hayatının bir döneminde akut ürtiker atağı geçirmektedir. Akut ürtiker hastaların %25’inde ise 6 haftadan uzun sürmekte ve kronik ürtiker formuna geçiş göstermektedir.

Kronik kurdeşen (Kronik ürtiker)

6 haftadan uzun süren ürtiker ataklarını tanımlamak için kullanılır ve toplumda %0,5-1 oranında görülür. Hastalık sıklıkla 1-5 yıl arasında sürmektedir.

Fiziksel ürtiker

Fiziksel nedenler ile tetiklenen kronik ürtikeri tanımlamak için kullanılır. Sıklıkla ısıya, soğuğa veya basınca maruz kalma gibi fiziksel bir neden söz konusudur. Ovuşturma veya kaşıma fiziksel ürtikerin en yaygın nedenidir. İlgili yerde kaşıma gibi bir hareket sonrası birkaç dakika içinde ortaya çıkar ve 1 saat içinde geçer. Kemer veya dar giysi giyme gibi basınç yaratan faktörler ile de ortaya çıkabilir ve bunlar 6-8 saat içinde semptomlar gelişmesine neden olur. Sıcaklık ile ilgili yaşanan değişimde bir başka nedendir. Soğuk ürtikeri olarak bilinen ürtiker türü soğuk havaya maruz kalma sonrasında vücudun tekrar kendini ısıtması ile ortaya çıkar. Tam tersi olarak yine vücut çok fazla ısya maruz kalırsa da (terleme, egzersiz ve sıcak duş gibi) fiziksel kurdeşen yaşanır. 

Kurdeşen (Ürtiker) Neden Olur?

Kurdeşen genellikle tüketilen bir yiyecek, içecek veya ilaca karşı oluşan alerjik reaksiyon sonucu ortaya çıkar. Kronik kurdeşenin nedenleri ise bakteri, virüs veya enfeksiyon sonucu meydana gelir. Tıbbi olarak anlatılacak olursa, deride mast hücreleri adı verilen bağışıklık hücreleri bulunur ve bu hücreler belirtilen faktörler harekete geçtiğinde aralarında histamin de bulunan kimyasallar salgılarlar. biriken histamin gibi sıvıları kurdeşen olarak bilinen döküntülerin oluşmasına neden olur.

Kurdeşen nedenleri genel olarak şunlardır:

• Yiyecek, içecek veya ilaca karşı alerji
• Bakteri, virüs ve enfeksiyonlar
• Böcek, arı ve sivrisinek sokması
• Basınç, soğuk, sıcak veya güneşe maruz kalma
• Evcil hayvan tüyü, polen veya bazı bitkiler
• Tiroid hastalığı, romatizmal hastalıklar
• Lösemi, lenfoma
• Stres

Kurdeşen (Ürtiker) Belirtileri Nelerdir?

Boyutları değişebilen, soluk kırmızı veya ten renginde olabilen farklı boyut ve şekilde leke ve şişlikler yanı sıra kaşıntılı döküntü kurdeşenin tipik belirtileridir.

Ürtiker olarak da bilinen kurdeşenin belirtileri şunlardır:

• Yoğun kaşıntı
• Deride kırmızı döküntüler
• Ciltte yanma, batma ve küçükten büyüğe değişen şişlik
• Oluşan kabarcıkların zamanla şekil değiştirmesi
• Ten rengine bağlı olarak ortaya çıkan lekeler

Yoğun kaşıntı

Alerjik reaksiyonların ve kırmızı döküntülerin meydana gelmesiyle ciltte yoğun kaşıntı meydana gelir.

Deride kırmızı döküntü

Vücudun belirli bir bölgesinde olabileceği gibi her yerinde de kırmızı renkli döküntüler oluşabilir. Bu döküntüler kabarcıklar şeklinde de olabilir.

Ciltte yanma ve batma

Kurdeşenin meydana getirdiği yoğun kaşıntıyla birlikte ciltte yanma ve batma hissi de oluşur.

Oluşan kabarcıkların zamanla şekil değiştirmesi

Ürtikerin şiddeti zamanla arttıkça meydana gelen kabarcıklarda şekil değişikliği yaşanabilir.

Ten rengine bağlı olarak ortaya çıkan lekeler

Kişinin ten rengine bağlı olarak kurdeşen hastalığı deride farklı renkte lekeler ortaya çıkarır.

Kurdeşene Ne İyi Gelir?

Kurdeşen tedavisinde antihistaminik ve antiseptik ilaç ve kremler, kaşıntı ve tahrişi azaltmak için etkilenen bölgeye soğuk kompres uygulamak, yulaf ezmesi banyosu yapmak, aloe vera jeli kullanmak ve bol giysiler tercih etmek ve tetikleyici unsurlardan kaçınmak kurdeşene iyi gelir.

Kurdeşene iyi gelen doğal yöntemler genel olarak şu şekildedir:

• Antihistaminik ilaçlar
• Soğuk kompres
• Yulaf ezmesi ve karbonat banyosu
• Aloe vera
• Maydanoz
• Zencefil
• Zerdeçal
• Soğan, sarımsak
• Çay ağacı yağı
• Kalamin losyonu

Kurdeşen (Ürtiker) Nasıl Teşhis Edilir?

Ürtiker teşhisi hastanın klinik görünümü ile konulur. Ancak özellikle ateş, eklem ağrısı eşlik eden ve döküntüleri 48 saatten uzun süren hastalarda otoinflamatuar hastalıkların ve romatolojik hastalıkların dışlanması gerekmektedir.

Akut ürtiker hastalarında detaylı laboratuvar tetkiklerine gerek olmayıp tam kan sayımı ve sedimantasyon değerlendirmesi yapılabilir.

Kronik spontan ürtiker hastalarının teşhisinde ise;

• Tam kan sayımı
• Sedimantasyon, CRP –(C-reaktif protein)
• Helikobakter pylori
• Tiroid fonksiyon testleri ve tiroid oto antikorları
• Otolog serum deri testi (OSDT)
• Psödoallerjensiz diyet ile takip
• Deri biyopsisi

Fiziksel testler ise fiziksel ürtiker nedenlerini dışlamak için kullanılmaktadır. Prick test ve spesifik IgE testleri de değerlendirilebilir. Prick test sonucunda pozitif çıkan alerjen ile hastalık ilişkisi ve pozitif alerjeninin uzaklaştırılması durumunda hastalığın gidişatının değerlendirilmesi önemlidir.

Kurdeşen (Ürtiker) Nasıl Tedavi Edilir?

Ürtikerde tedavisinde cetirizine, desloratadine ya da fexofenadine gibi antihistaminik ilaçlar, kaşıntı azaltıcı ve antiseptik kremler, tetikleyici faktörlerin tespit edilmesi, olası tetikleyicilerden uzak durulması kurdeşenin tedavi basamaklarını oluşturur.

Ürtiker aktivite skoru: Ürtiker hastalarında tedavinin değerlendirilmesi için ürtiker aktivite skoru kullanılır. Ürtiker aktivite skoru kabarıklık sayısı ve kaşıntı şiddetini içeren bir değerlendirmedir.

Ürtikerin (kurdeşen) ilaç tedavisi

İlaç tedavisinde ilk basamak sedasyon göstermeyen antihistaminlerin (cetirizine, desloratadine, fexofenadine, levocetirizine, loratadine, ebastine, rupatadine, bilastine) kullanılmasıdır. (Histamin; kişinin alerjik olduğu madde ile karşılaştığında veya iltihap durumlarında ortaya çıkan önemli bir kimyasal ajandır)

2-4 hafta boyunca günde 1 antihistamin alınımı ile şikayetleri gerilemeyen hastalarda bu ilaç grupların4 katına kadar kullanılması önerilmektedir.

2-4 hafta süresinde dört kat antihistamin kullanılmasına rağmen şikayetleri gerilemeyen hastalarda omalizumab (Anti-IgE) enjeksiyonunun ayda 1 kez 300 mg subkutan olmak üzere 6 ay kullanılması önerilmektedir. Hastaların yaklaşık %80’inde omalizumab tedavisi ile etki gözlenirken bir bölümünde ise omalizumab tedavisi de etkisiz kalmaktadır. Bu durumda siklosporin tedavisi 4. basamak tedavi de önerilmektedir.

Lökotrien reseptör antogonistlerinin ürtikerde etkisi ise tartışmalı olup, monteluksat içeren ilaçların daha etki olabildiği belirtilmektedir.

Tedavinin her basamağında şiddetli ürtika lezyonlarının olması ve anjioödemin eşlik etmesi durumunda tedaviye sistemik steroid tedavisi eklenebilir.

Ürtiker tedavisinde topikal uygulanan kortizonlu kremlerin yeri yoktur. H2- antagonist ve dapson kullanımı eski tedavi kılavuzlarında yer alırken, sulfasalazin, metotreksat, intreferon, plasmaferez, fototerapi ve intravenöz immunglobulin tedavilerinin ise yararlı olduğuna dair olgu raporları yer almaktadır.

Kurdeşen (Ürtiker) Nasıl Önlenir?

Kurdeşen kronikleştiği durumlarda uzun yıllar sürebilir. Kişinin uyku kalitesine etki ederek, gün içerisinde yapacaklarını olumsuz etkileyebilir.

Kurdeşene karşı alınabilecek bazı önlemler şunlardır:

• Dar kıyafetler tercih etmemek
• Cilt hasarını önlemek
• Bilinen tetikleyicilerden uzak durmak
• Cildi temiz tutmak
• Güneş kremi kullanmak
• Cildin tahrişine neden olabilecek sabun, krem ve şampuanlardan uzak durmak

Kurdeşen (Ürtiker) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Kurdeşen nasıl bir hastalıktır?

Kurdeşen, kaşıntılı kabarıklıklara neden olan bir cilt reaksiyonudur. Cildin herhangi bir bölgesinde daire biçiminde ya da kıvrımlı olabilen solgun, elle tutulabilen kaşıntılı kabarıklar halinde görülebilir ve genellikle geçicidi. kaşıntı, ciltte kırmızı döküntüler, şişlik ve kabarcıklardır.

Kurdeşen (Ürtiker) bulaşıcı mıdır?

Kurdeşen bulaşıcı değildir. Kurdeşen temelde bir cilt reaksiyonu olduğu için kişideki alerjik tepki ne kadar şiddetliyse, kurdeşen vücutta o kadar hızlı ortaya çıkar ve yayılır.

Kurdeşen olan kişiler ne yememeli?

Kurdeşen olan kişiler alerjiye sebep olabilecek histamin içerikli besinlerden uzak durmalıdır. Özellikle süt ve süt ürünleri, fındık, fıstık ve çilek gibi besinler alerji riski yüksek olan besinlerdir.

Kurdeşen kimlerde görülür?

Kurdeşen özellikle çocuklarda olmak üzere hem kadınları hem de erkekleri etkileyebilir.

Kurdeşene kolonya sürülür mü?

Ciltte tahriş, yanma ve batmayı artırma riski bulunduğu için kurdeşen olan cilde kolonya sürülmesi tavsiye edilmez.

Kurdeşen (Ürtiker) ömür boyu sürer mi?

Ürtiker kronikleştiği dönemde sıklıkla 1-5 yıl arasında devam etmektedir. Ancak kronik üriker hastaların küçük bir yüzdesinde ömür boyu da sürebilmektedir.

Ürtiker kendiliğinden geçer mi?

Şiddetli olmayan ürtika lezyonları ve fiziksel ürtikerde tetikleyici unsurların ortadan kalkması ile kendiliğinden de geçebilmektedir.

Ürtiker cinsel yolla bulaşır mı?

Halk arasında kurdeşen olarak bilinen ürtiker cinsel yolla bulaşmamaktadır.

Kurdeşen vücudun nerelerinde görülür?

Kurdeşen ya da ürtiker, daha çok cilt yüzeyinde görülmekle birlikte, cilt altı ve ağız mukozalarında da görülebilir. Anjioödem ile karıştırılabilen kurdeşen için ayırt edici farklardan biri kaşıntılı olması ve daha uzun süre kalmasıdır. Anjiyoödem kurdeşene nazaran sıklıkla yüz ve dudakları etkiler, ağrıya ve yanmaya neden olabilr. Kurdeşen gibi de antihistaminiklere olumlu yanıt vermez.

Kurdeşenin en yaygın nedenleri nelerdir?

Kurdeşenin bazı yaygın nedenleri, enfeksiyonlar, bitki veya hayvanlardan kaynaklanan temas, yiyeceklere, ilaçlara veya böcek sokmalarına karşı alerjik reaksiyonlardır. Alerjenle temas sonrası 1-2 saat içinde ortaya çıkıp, 6-8 en geç 24 saat içerisinde kaybolurlar. Stres kurdeşen için yaygın bir neden değildir, nadiren kurdeşene sebep olabilirler fakat semptomların şiddetlenmesine neden olabilirler. Soğuk, sıcak, güneş ışığı, titreşim, cildin ovulması, dar giysiler giymek, egzersiz, terleme, stres, alkol veya kahve içmek veya baharatlı yiyecekler yemekte kurdeşen neden olabilmektedir.

Kurdeşen anafilaksiye neden olur mu?

Kurdeşen anafilaksiye neden olabilir. Dil veya boğazda şişme, nefes almada zorlanma, kan basıncının düşmesi gibi belirtiler yaşanırsa acil tıbbi yardım alınmalıdır.

Kurdeşen ne kadar sürede geçer?

Kurdeşen genellikle birkaç gün ila birkaç hafta içinde geçer. Kronik kurdeşeni olan kişilerde ise bu süre aylara veya daha fazla bir zaman yayılabilir. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.