Huzursuz Bacak Sendromu Nedir? Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Huzursuz bacak sendromu, özellikle hareketsiz otururken veya uzanır pozisyondayken bacakları hareket ettirme ile ilgili karşı konulamaz bir isteğe neden olan hareket bozukluğudur. Sinir sistemi ve kasların etkilenmesi ile ortaya çıkan nörolojik bir bozukluk olan huzursuz bacak sendromu her yaştan kişiyi etkileyebildiği gibi günlük aktiviteleri de engeller ve uykunun bölünmesine neden olur. Willis-Ekbom hastalığı olarak da bilinen huzursuz bacak sendromu bacakları hareket ettirme dürtüsü yanı sıra kaşıntı, zonklama, bacakta çekilme gibi belirtilere de neden olur. Hastalığın nedenleri arasında beyin kimyasalları ile ilgili sorunlar, genetik faktörler, demir eksikliği, böbrek yetmezliği ve hamilelik yer almaktadır.

Huzursuz Bacak Sendromu Nedir?

Huzursuz bacak sendromu, beyinde yeterli miktarda dopamin salgılanmadığı durumda kas hareketlerinin kontrolününün azalmasıyla, karşı konulmaz bir şekilde bacakları hareket ettirme isteği ile ortaya çıkan nörolojik bir hastalıktır. Huzursuz bacak sendromunda, sinir sisteminde bacakları hareket ettirmesi konusunda karşı konulamaz bir hareket etme isteği oluşur ve bu istek daha çok dinlenme ve uyku esnasında ortaya çıkar. Bir hareket bozukluğu olan huzursuz bacak sendromu bu yüzden uyku ile de ilişkilidir.

Erkeklerle kıyaslandığında kadınlarda iki kat daha fazla görünen HBS, ayrıca ayda 3 saatten az spor yapanlarda ve sigara içenlerde daha sık izlenmektedir. Huzursuz bacak sendromu belirtileri, özellikle akşam saatlerinde sıklıkla görülür. Genellikle bacaklarda ağrı ve zonklama gibi rahatsız edici hislerle ortaya çıkar. Sürekli olarak hareket ettirme dürtüsü gelişir ve bu durum uykunun bölünmesine de neden olur.

Huzursuz Bacak Sendromu Tipleri Nelerdir?

Huzursuz Bacak Sendromu, temel olarak primer (idyopatik) ve sekonder (ikincil) olmak üzere iki sınıfa ayrılır.

Primer (İdyopatik) Huzursuz Bacak Sendromu

Primer huzursuz bacak sendromunda kalıtsal geçiş dikkat çeker. İdyopatik HBS’li olguların birinci derece akrabalarında yaklaşık yüzde 50-70 oranında hastalığın görülebildiği ve kadınların daha çok etkilendiği bildirilmiştir. Bu kalıtsal formda hastalık daha erken yaşta başlamakta, genellikle 45 yaştan önce tanı konmakta ve sekonder formlara göre oldukça yavaş ilerleme izlenmektedir. Kalıtsal formun dışında, hastalığın aile öyküsünün olmadığı (sporadik) idyopatik formu da bulunmaktadır.

Laboratuvar, nörolojik, nörofizyolojik, nöroradyolojik testlerin normal olması gerektiği idyopatik form tüm huzursuz bacak sendromu olgularının yüzde 70-80’ini oluşturur.

Sekonder (İkincil) Huzursuz Bacak Sendromu

Sekonder (ikincil) huzursuz bacak sendromunda ise çeşitli klinik durumlar bu hastalığa yol açabilmektedir. Demir eksikliği, gebelik ve son dönem böbrek yetmezliği bu bulgular arasında yer almaktadır. Sekonder sebeplerin ortak noktasını ise demir metabolizması bozukluğu oluşturmaktadır. 

Bu klinik durumların düzelmesi veya tedavi edilmesi, HBS semptomlarında azalma ve bazı olgularda tam düzelme sağlayabilmektedir. Huzursuz bacak sendromu; romatoid artrit (iltihaplı romatizma), sjögren sendromu gibi bazı romatolojik hastalıklarda normal popülasyona göre daha sık izlenir. Ayrıca HBS’li hastalarda kol, bacak ve eklem ağrısı da görülebilir. Fibromiyalji sendromu olan hastalarda huzursuz bacak sendromu sık izlenir.

Huzursuz Bacak Sendromu Neden Olur?

Her yaşta ortaya çıkabilen huzursuz bacak sendromu şu nedenlerle de görülebilir:

Genetik faktörler

Ebeveynden geçebilme potansiyeline sahip huzursuz bacak sendromu, kişiye gebelik esnasında aktarılabilir.

Demir eksikliği

Demir eksikliği huzursuz bacak sendromunun görülmesine neden olabilir. 

Kronik rahatsızlıklar

Böbrek yetmezliği, diyabet, kas hastalıkları, parkinson ve fibromiyalji hastalıklar da huzursuz bacak sendromunun oluşmasına zemin hazırlar.

İlaçlar

Antihistaminikler, antidepresanlar ya da bulantı önleyici ilaçlar gibi bazı ilaçlar huzursuz bacak sendromuna neden olarak semptomların daha da kötüleşmesine neden olabilir.

Bunun yanında B12, magnezyum, folik asit, üre kreatinin eksikliği, huzursuz bacak sendromunun belirti olarak çıkmasına neden olabilir.

Huzursuz Bacak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bacak sendromu belirtileri tarifi zor bir şekilde ortaya çıkarak özellikle ayak ve bacak bölgesinde ve kollarda ağrı, karıncalanma, yanma ve kaşıntı şeklinde görülür. Gece ve akşam saatlerinde şiddetlenme eğilimi gösteren huzursuz bacak sendromunun belirtileri şöyle sıralanır:

• İstemsiz şekilde oluşan bacak hareketleri
• Gece ve akşam saatlerinde şiddetlenen ağrı
• Hareketle rahatlama hissi
• Dikkat eksikliği
• Konsantrasyon problemi
• Bacaklarda kaşıntı, yanma ve zonklama hissi
• Yine bacaklarda uyuşma ve karıncalanma
• Halsizlik ve uykusuzluk
• Huzursuz hissetme
• Akşamları ve uyku sırasında bacaklarda seğirme

Huzursuz Bacak Sendromu Tanısı Nasıl Konulur?

Huzursuz bacak sendromu hastalığında tanı, klinik bulgulara ve tıbbi geçmişe bakılarak konur. Primer HBS’de fizik, lokomotor sistem ve nörolojik muayeneler normaldir. Ayrıca, tanıyı doğrulayan herhangi bir objektif test bulunmamaktadır.

Bunların dışında sekonder HBS ve birlikte görülen durumların aydınlatılması için bir takım laboratuvar testleri önerilebilir. Bu testler; ferritin, BUN, kreatinin, açlık kan şekeri, magnezyum, TSH, vitamin B12, folat, glukoz tolerans testlerini içerir.

Huzursuz Bacak Sendromu Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Huzursuz bacak tedavisine başlamadan önce sekonder sebepler ile birlikte görülen hastalıklar sorgulanmalı ve tetkik edilmelidir. Tespit edilebilen sekonder sebebe yönelik tedavi, semptomlarda tam düzelme sağlayabilir veya verilecek ilaç dozunun düşürülebilir. Bu hastalığın tedavisi ilaçlı ve ilaçsız tedavi olmak üzere ikiye ayrılır:

Huzursuz bacak sendromunda ilaçla tedavisi

Bazı ilaçlar huzursuz bacak semptomlarını hafifletmeye yardımcı olur. Uzman doktor semptomları hafifletmeye yönelik ilaçlar önerebilir veya reçete edebilir:

• C vitamini ile birlikte alınan demir takviyeleri
• Nöbet önleyici ilaçlar
• Dopamin öncüleri veya dopamine dönüşen ilaçlar
• Dopamin agonistleri

Beyinde demir seviyeleri çok düşük olduğu durumda huzursuz bacak sendromu semptomları şiddetliyse demir infüzyonu yardımcı olabilir.

Evde huzursuz bacak sendromu tedavisi

Evde huzursuz bacak sendromu ilaçsız tedaviler, rahat hissetmeniz ve uykuya dalmanıza yardımcı olan yöntemleri içerir. Huzursuz bacak sendromunda evde tedavi yöntemleri şunlardır:

Egzersiz yapmak

Bisiklete binmek veya yürüyüş gibi düzenli egzersiz yapmak önemlidir. Bunun yanında yatmadan birkaç saat önce ağır veya yoğun egzersiz yapmaktan kaçınmak gerekir. Özellikle uzun süre istirahati gerektiren uçak yolculuğu veya sinema izlemek gibi hareketsiz kalacağınız aktiviteleri sabah saatlerinde, ev işi veya egzersiz gibi şikayetleri azaltan aktiviteleri ise günün geç saatlerinde yapmak iyi gelecektir.

Yeterli uyku almak

Uykuyu kaçıracak alışkanlıklardan uzak durarak, kendini uykuya hazırlamak ve sonucunda yeterli uyku almak huzursuz bacak sendromu semptomlarının kötüleşmesini engeller. Bunun yanında yatmadan önce kafeinden kaçınmak da uyku kalitesine destek sağlar.

Sıcak ya da soğuk kompres uygulamak

Huzursuz bacak sendromunun yarattığı rahatsızlık hissine karşı bacakları sıcak suda tutmak, ısıtma yastığı kullanmak ya da soğuk kompres uygulamak iyi gelecektir. Bu yöntemler semptomların giderilmesine katkı sağlar.

Stresi azaltmak

Genel stresinizi azaltarak, uyku düzeni sağlamak huzursuz bacak sendromunun yarattığı zonklama, ağrı gibi belirtilerin azalmasına yardımcı olur. Bunun için psikolog desteği almak da önemli olabilmektedir.

Huzursuz Bacak Sendromu İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Huzursuz bacak sendromu nasıl bir hastalıktır?

Huzursuz bacak sendromu, bacakları hareket ettirme dürtüsü veya ihtiyacı ile ortaya çıkan kronik ve ilerleyici bir hareket bozukluğudur. Bacakları hareket ettirme dürtüsünün en yoğun tetiklendiği an genellikle akşam ve gece istirahat halindeykendir. Bu rahatsızlık uyku düzenini bozabilir, uykuya dalmayı ve uyandıktan sonra uykuya geri dönmeyi zor hale getirir.

Huzursuz bacak sendromu hastalığının klinik seyri nasıl olur?

Klinik seyir hastalığın başlama yaşına göre farklılık göstermektedir. Geç başlangıçlı olgularda, hastalık hızlı ilerleme göstermekte ve genellikle tıbbi tedavi ihtiyacı yaratmaktadır. Erken başlangıçlı olgularda ise semptomlar yıllar içinde sinsi olarak ilerlemekte, hastalık genellikle 40-60’lı yaşlarda sürekli hale gelmektedir.

Huzursuz bacak sendromunun karıştırıldığı başka hastalıklar var mıdır?

Huzursuz Bacak Sendromu tanı kriterlerinin net olması sebebiyle şüphelenilen hastalarda, tanı koymada güçlük çekilmez. Ancak hastaların şikayetlerini tam olarak ifade edememesi ve semptomların karmaşıklığı kol ve bacaklarda ağrı, hareket bozukluğu ve uyku problemi gibi benzer klinik özellikler gösteren anksiyete bozukluğu, depresyon veya uyku bozukluğu gibi yanlış tanılara neden olabilmektedir.

Huzursuz bacak sendromunun toplumda görülme sıklığı nedir?

Olguların çoğuna tanı konulamadığı için hastalığın görülme sıklığı kesin olarak bilinmez. Epidemiyolojik çalışmalara göre HBS toplumun yüzde 1-15’inde görülebilmektedir. Özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’dan bildirilen raporlarda yaklaşık sıklığı yüzde 10 iken, Singapur, Japonya ve Hindistan gibi Asya ülkelerinde yüzde 0,1 gibi düşük oranlarda bildirilmektedir. Avrupa’dan bildirilmiş en düşük sıklık yüzde 3,19 ile Türkiye’dendir. Yunanistan’da ise yüzde 3,9 gibi buna yakın bir oran raporlanmıştır. Görülme sıklığı oranlarında görülen bu farklılıklar, hastalığın ortaya çıkmasında ırksal veya etnik faktörlerin rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Huzursuz bacak sendromu hangi yaşlarda daha sık görülür?

HBS semptomları ile doktora başvuran hastaların çoğu orta ve ileri yaştadır. Ancak olguların yüzde 35-45’inde şikayetler 20 yaş öncesinde başlamaktadır. Çocukluk ve adölasan döneminde ise görülme sıklığı yüzde 2 civarındadır. Erken dönemde semptomlar genellikle hafif seyirliyken, yaşla birlikte şiddetlenmekte ve 50-60 yaşlarında tedavi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. 70 yaş üstündeki popülasyonda ise bu oran yüzde 8,7-19 olarak bildirilmiştir.

Huzursuz bacak sendromunun kadın ve erkeklerde görülme sıklığı nasıldır?

Patofizyolojik mekanizmaları halen açık olmasa da, kadın cinsiyet hastalık için bir risk faktörü olarak görünmektedir. Epidemiyolojik çalışmaların çoğunda kadınlarda yaklaşık iki kat daha sık görüldüğü bildirilmiştir. Ayrıca sigara içenlerde ve ayda 3 saatten az spor yapanlarda HBS sıklığı artmaktadır.

Huzursuz bacak sendromu iki bacakta mı yoksa tek bacakta mı görülür?

Semptomlar genellikle tek bacakta rahatsızlık hissi biçiminde başlar. Hastalığın şiddetli seyrettiği olgularda her iki bacak veya kalçalar, gövde, kollar hatta yüz gibi bedenin diğer bölümlerinde de rahatsızlık hissedilebilir. Ancak her koşulda bacaklar etkilenmiştir ve genellikle bacakların diğer bölgelere göre daha önce ve daha ciddi etkilenmesi beklenmektedir.

Huzursuz bacak sendromu belirtileri hangi koşullarda kendini gösterir?

Bacaklardaki rahatsızlık hissi istirahatle birlikte başlar. Bu rahatsızlık, başlangıçta belirgin değilken, istirahat süresinin uzaması ile belirginleşir. Semptomlar otururken veya yatarken ortaya çıkabilmektedir. Şikayetlerin ortaya çıkması veya hafiflemesi için özel bir vücut pozisyonu yoktur. Sadece fiziksel istirahat değil, santral sinir sistemi inaktivitesi de rahatsızlığın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu nedenle istirahat sırasında mental uyanıklığı arttıran bulmaca, bilgisayar oyunu gibi aktivitelerin şikayetleri azalttığı düşünülmektedir.

Huzursuz bacak sendromu semptomlarını azaltan etmenler nelerdir?

Bacaklardaki huzursuzluk hissinin hareketle geçmesi beklenmektedir. Bacaklarda fleksiyon-ekstansiyon hareketi veya germe-ovalama manevraları etkili olabilir. Ancak semptomlar çoğunlukla yataktan kalkıp yürümeyi, sıcak veya soğuk banyoları gerektirebilmektedir. Bir çalışmada hastaların yüzde 82’sinin ısı değişiminden fayda gördüğü bildirilmiştir. Rahatsızlık hareket halindeyken kaybolur, ancak istirahat hali başlar başlamaz tekrar ortaya çıkabilir. Ciddi HBS durumunda, hareketle rahatlama görülmeyebilir, semptomlar 24 saat boyunca süreklilik gösterebilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.