Alzheimer Nedir? Alzheimer Belirtileri, Evreleri ve Tedavisi

Alzheimer, hafıza, konuşma, hareket ve net düşünme yeteneğinin kaybıyla sonuçlanan bir beyin hastalığı olup, demans'ın (bunama) en yaygın nedenidir. Alzheimer hastalığının en erken belirtisi hafıza sorunları olup, yakın tarihe ait olayları ya da yeni bilgileri öğrenmede ve hatırlamada zorluk, beyin hücrelerinde oluşan hasara bağlı düşüncelerini ifade etmesini ve rutin görevleri yerine getirmede zorluk gibi davranışlar alzheimer hastalığının işaretidir.

Alzheimer Nedir?

Alzheimer, beta-amiloid ve tau proteinlerinin beyin hücrelerinde birikmesi sonucu sinir hücrelerinin ölmesiyle hafıza kaybı, bunama ve günlük aktiviteleri yerine getirememe ile sonuçlanan dejeneratif bir beyin hastalığıdır. Kişide beynin öğrenmeyle ilgili kısmını etkileyerek düşünme, öğrenme ve hatırlama yetisinin kaybolmasına neden olur. 

Hastalığın ileri evrelerinde beynin küçülmesine ve sonunda da beyin hücrelerinin ölümüne yol açan alzheimer, hastalığın sonlarına doğru beyin hücrelerinin ölümüne bağlı olarak diğer organları da olumsuz etkiler ve kişinin vücudunu işlevsiz bir hale getirir.

Alzheimer belirtileri, son olayları, yeni öğrenilen bilgileri ve konuşmaları unutmaya başlama, yer ve nesnelerin ismini hatırlayamama, eşyaları farklı yere koyma gibi unutkanlık temelli sorunlardır. Ayrıca yanlış kararlar verme, agresiflik, banyo yapma gibi günlük görevleri yerine getirme yeteneğinin kaybı gibi belirtilerde ortaya çıkar.

Alzheimer Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer hastalığına yakalanan kişilerde görülen yaygın belirtiler yakın zamana ait hatıraları ve konuşmaları unutma, bırakılan eşyaların yerini hatırlamama, konuşurken doğru kelimeyi seçememe, yer ve eşya isimlerini unutma, tarihleri hatırlayamama ve kaybolmadır. Alzheimer temelde günlük yaşamı aksatan hafıza kaybına neden olur.

Başlangıç evresinde Alzheimer belirtileri:

• Yeni öğrenilen bilgileri hatırlama güçlüğü
• Son olayları, yer ve isimleri unutmak
• Rutininde olan günlük görevleri yerine getirmede zorluk
• Doğru sözcükleri bulmakta zorluk çekmek
• Plan ve organizasyon bozukluğu yaşamak
• Karar verme ve muhakeme yeteneğinde zayıflık
• Kaygılı bir ruh hali içinde bulunmak
• Problem çözme yetisinin azalması
• Rutin görevlerin tamamlanma süresinin uzaması

Orta evrede Alzheimer belirtileri:

• Bakıma ve yardıma ihtiyaç duyar hale gelmek
• Hafıza kaybı ve kafa karışıklığına yaşanan artış
• Mevsim, yıl, hafta veya gün kavramını yavaş yavaş yitirmek
• Aile üyeleri veya arkadaş çevresini tanımakta zorluk
• Aklından geçen düşünce ve olayların sürekli tekrarlanması
• Basit matematik hesaplarını yapamamak
• Özellikle kişisel bakım konusunda yardıma ihtiyaç duymak
• Aslı astarı olmayan şüphe duyguları geliştirmek
• Hastalık ilerledikçe depresif bir ruh haline bürünmek
• Uyku bozuklukları yaşamak

Alzheimer son evre ölüm belirtileri olarak da adlandırılan şiddetli alzheimer belirtileri:

• Tamamen kaybedilen hafıza
• Aile ve yakın çevrenin tamamen unutulması
• Beslenmek, oturmak ve yürümek gibi temel görevleri yardım almadan yapmaması
• İdrar kaçırmak
• Yeme güçlüğü ve kilo kaybı
• İletişim kurma yeteneğinin kaybedilmesi
• Özellikle enfeksiyon gibi hastalıklara karşı bağışıklığı iyice düşmesi

Genel olarak Alzheimer belirtileri en yaygın olarak kişinin hafıza kaybı yaşaması sonrası günlük ihtiyaçlarında yardıma ihtiyaç duyması, yakın çevresini tanımaması ve iletişim kurmakta güçlük çekmesi olarak evreler halinde sıralanabilir. Başlangıç, orta ve şiddetli evreler halinde görülen alzheimer hastalığında kişiler özellikle şiddetli olan son evrede bakımevinde kalırlar.

Son evrede beyinde meydana gelen ciddi fonksiyon kaybıyla birlikte dehidrasyon, yetersiz beslenme ve enfeksiyonlar meydana gelebilir. Yaşanan bu komplikasyonlar Alzheimer hastalarını ölüme götürebilir.

Alzheimer Neden Olur?

Kesin nedeni tam olarak bilinemeyen Alzheimer hastalığı, genel olarak beyinde anormal bir protein birikimi (amiloid ve tau proteini) sonucu beyin fonksiyonlarının zarar görmesi ve ölmesi sonucu meydana geldiği düşünülür.

Genel olarak alzheimer’a neden olduğu düşünülen durumlar ve risk faktörleri aşağıdaki gibidir:

İleri yaş

Özellikle 65 yaş ve üstü, Alzheimer hastalığının en büyük risk grupları içinde yer alır. Yaş aldıkça beyin fonksiyonları yavaşlar ve hastalık daha kolay bir şekilde kendisini gösterme fırsatı bulur.

Genetik faktör

Anne, baba veya kardeş gibi birinci derece yakınında alzheimer hastalığı olanların alzheimer hastalığına yakalanma ihtimali daha yüksektir. Aile üyeleri arasındaki genlerin bu hastalığı nasıl etkilediği konusunda net bir açıklama olmasa da genetik faktörlerin hastalığın gelişiminde rol oynadığı bilinmektedir.

Down sendromu olan kişiler

21. kromozom, beta-amiloid oluşumuna yol açan proteinin üretiminde yer alan bir gendir. Bu kromozomun üç kopyasına sahip olan down sendromlu kişiler, alzheimer hastalığına daha çok yakalanır.

Yaşanan kafa travmaları

Kişilerin yaşadığı travmatik beyin hasarları özellikle 50 yaş ve üstü kişilerde bunama ve alzheimer hastalığı riskini artırır. Daha şiddetli ve çoklu travmaları olan kişilerde bu risk daha da fazladır.

Aşırı düzensiz uykular

Yapılan araştırma ve çalışmalar, uykuya dalma veya derin uyku konusunda zorluk çeken kişilerle Alzheimer arasında bir bağlantı olduğunu ortaya koymuştur. Çünkü düzenli uyku uyumayan kişilerin beyin işlevlerinin geriye gittiği bilinmektedir.

Sigara ve alkol tüketimi

Aşırı sigara ve alkol tüketen kişilerin de Alzheimer hastalığına daha fazla yakalandığı görülmüştür.

Yüksek tansiyon ve kolesterol

Özellikle kalp sağlığını olumsuz etkileyen durumların başında gelen yüksek tansiyon ve kolesterol, bununla birlikte alzheimer’ı tetiklemesiyle de bilinir.

Obezite

Vücut ağırlığının artıp beynin küçülmesiyle birlikte obezite hastası olan kişilerin alzheimer’a daha çok yakalandığı saptanmıştır.

Fiziksel egzersiz yetersizliği

Düzenli egzersizle birlikte hareketli bir yaşam sürmek, meyve ve sebzeler açısından zengin, az yağlı ve sağlıklı bir diyet uygulayan kişilerin alzheimer hastalığına daha az yakalandığı belirlenmiştir.

Alzheimer Nasıl Teşhis Edilir?

Zamanında ve doğru teşhis yapılması, Alzheimer hastalığının etkilerini azaltma ve hastalığın daha yavaş bir şekilde ilerlemesi konusunda fayda sağlayacaktır.

Alzheimer’ın kesin olarak teşhis edilebilmesi için uygulanacak yöntemler şunlardır:

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)
• Kan testleri
• Ultrasonografi
• Pozitron yayınlayıcı tomografi (PET)
• Elektroansefalografi beyin taraması (EEG)

Teşhise yönelik tüm testlerin ardından alzheimer şüphesi hala devam ediyorsa alzheimer testi adı altında uygulanan bilişsel fonksiyonların değerlendirilmesine yönelik testler yardımıyla uzmanlar tarafından alzheimer tanısı kesin olarak konulabilir.

Alzheimer Hastalığının Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Alzheimer hastalığının kesin bir tedavisi yoktur ancak ilaç ve semptomatik tedavi ve davranışşal  uygulamalarla Alzheimer hastasının anlama ve kavrama yeteneği ile davranışsal (giyinme, yemek, diş, banyo, hijyen, yakınlarını tanıma) bulgularında oluşan sorunların azalmasına yardımcı olunabilir.

Uzmanlar tarafından kesin bir şekilde Alzheimer olarak teşhis edildikten sonra, tedavi süreci başlar. Bu süreç kişiden kişiye, hastanın yaşına ve Alzheimer’ın düzeyine göre değişebilir.  Alzheimer’ın yol açtığı bazı semptomları yatıştırmak için belirli ilaçlar ve uygulamalar vardır. Alzheimer’lı hastaların mümkün olduğunda bağımsız yaşamasını sağlamak için ev ortamında dolaşmayı rahatlatacak değişimler yapmak ya da etrafa hatıraları tetikleyici nesneler ve notlar bırakmak söz konusu uygulamalardan bazılarıdır.

Bilişsel stimülasyon terapisi gibi psikolojik tedavi yöntemleri ise hastanın hafızasına, problem çözme yeteneğine ve konuşmasına yararlı olabilir. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanan ilaçlar Orta Düzey Alzheimer hastalıklarında ve şiddetli Alzheimer vakalarında sıkça kullanılmaktadır.

Bu ilaçlar Alzheimer’in neden olduğu semptomları azaltmak ve davranışsal sıkıntıları gidermek için hekim gözetiminde verilir. Nöronlar arasında mesajları ileten kimyasallar olan sinir taşıyıcılarını yönetme prensibine göre çalışan bu ilaçlar her ne kadar Alzheimer’ın altında yatan sebebi çözümlemese de çoğu hastada etki gösterip semptomları azaltabilir. Hastalığın seyrini değiştirecek ve hastanın hayatının kalitesini artıracak yeni tedaviler üzerinde çalışmalar yapılmaya devam etmektedir.

Alzheimer Hakkında Sık Sorulan Sorular

Alzheimer nasıl anlaşılır?

Alzheimer belirtileri, gündelik hayatı etkileyecek derecede hafıza kaybı, yer ve zaman kavramının kaybedilmesi, tarihleri ve özellikle son zamanda öğrenilenleri hatırlayamama, konuşma ve yazma yetkinliğinde azalma gibi belirtileri içerir. Unutkanlık gibi belirtilerle birlikte ajitasyon, uyku sorunu ve halüsinasyonlar da görülebilir. Kendi kendilerine gezmeye çıkma, ileri geri yürüme ve alışılmadık şekillerde davranmada söz konusudur.

Alzheimer genetik mi?

Birinci derece akrabasında Alzheimer öyküsü olan kişilerin Alzheimer hastalığına yakalanma ihtimali daha yüksektir ancak bu durum kesin bir sonuç vermez. Alzheimer hastalığında en büyük neden ve risk faktörü ileri yaştır.

Alzheimer en çok kimlerde görülür?

Özellikle 65 yaş üstü kişilerde Alzheimer görülme sıklığı daha fazladır.

Alzheimer öldürür mü?

Alzheimer hastalık kişiyi doğrudan ölüme götürmez ancak beyin fonksiyonlarını harap edip sinir bağlantılarını yok ederek hareket etmek, yutkunmak ve yemek yemek gibi gündelik işleri yapmayı engelleyerek diğer organlarda birtakım komplikasyonları neden olarak kişinin ölümüne neden olabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.