Organ Nakli Merkezi

Organ Nakli Merkezlerinin bulunduğu Memorial Sağlık Grubu hastaneleri olan Memorial Şişli Hastanesi, Memorial Bahçelievler Hastanesi ve Memorial Ankara Hastaneleri özellikle karaciğer ve böbrek nakillerinde dünyada referans merkezi olarak gösterilmektedir. Memorial yalnızca organ nakil cerrahisinde sağladığı başarıdan değil, dünya çapında doktorlara verdiği eğitimlerle de adından söz ettiren, özellikle Avrupa ve ABD’den gelen doktorlar, Memorial’da canlıdan nakil alanında eğitim veren bir sağlık grubudur. Bu başarısı ile başta Balkan ülkeleri ve Türki Cumhuriyetler olmak üzere, ABD ile Avrupa ve Ortadoğu ülkelerinden de hastaların tercih ettiği uluslararası bir merkezdir. Memorial Organ Nakli Merkezleri SGK ile yapılan anlaşma kapsamında SGK’lı (SSK, Bağkur, Emekli Sandığı) hastalara böbrek ve karaciğer nakilleriyle de hizmet vermektedir.

Organ Nakli Nedir?

Organ nakli, donör olarak adlandırılan beyin ölümü gerçekleşmiş (kadavra) veya canlı organ bağışçısından organ veya organların, doku ya da hücrelerin alınarak, hasarlı veya eksik organın yerine alıcı kişiye nakledildiği cerrahi prosedürdür.

Organ Nakli Türleri Nelerdir?

Organ nakli, fonksiyonel olarak görevini yerine getiremeyecek derecede hasar görmüş, tedavisi mümkün olmayan organ veya dokuların canlı veya kadavradan alınan yeni ve sağlam organ ya da doku ile değiştirildiği cerrahi operasyondur. Organ nakli türleri kadavradan ve canlıdan nakil olarak ikiye ayrılır. Dünya da hayvandan yapılan organ nakil yöntemi de bir alternatif olarak kullanılmaktadır.

İnsandan Organ Nakli

Organ naklinde en yaygın kullanım olan insandan nakil hayat kurtaran bir prosedürdür. Örneğin: 

Kemik iliği, çevre kanı ve göbek kordon kanında bulunan, sağlık sorunu olmadığı sürece hayat boyu kendi kendini yenileme ve farklı hücrelere dönüşebilme özelliği bulunan hematopoietik kök hücre bu yöntemlere girer.

Ksenotransplantasyon (Hayvandan İnsana)

İnsan kökenli nakledilebilir canlı hücreler, dokular veya organlara alternatif oluşturmak amacı ile ksenotransplantasyon yöntemide kullanılabilmektedir.

Kalp nakli dışında bir çok organ nakli canlıdan canlıya yapılabilmektedir. Karaciğer, böbrek pankreas, ince, bağırsak, kalp nakilleri kadavradan alınarak hastaya nakledilerek gerçekleştirilebilmektedir. 

Hangi Organ ve Dokuların Nakli Yapılmaktadır?

Memorial Sağlık grubunda canlıdan ve kadavradan yapılan nakil yöntemleri uygulanmakta olup, böbrek nakli ve karaciğer nakli yapılmaktadır. Organ nakli prosedüründe genel olarak şunların nakli yapılabilmektedir:

• Karaciğer
• Böbrek
• Pankreas
• Kalp
• Akciğer
• Bağırsak
• Kemik
• Kemik iliği
• Kalp kapakçığı
• Deri, rahim, kaslar, kan damarları, sinirler ve bağ dokusunu kapsayan allogreft

Kimler Doku Veya Organ Bağışçısı Olabilir?

Karaciğer naklinde 18-60 yaş aralığında olanlar, ruh ile beden sağlığı yerinde olanlar, yapılan tetkiklerde hiçbir sağlık sorunu olmayanlar, geçmişinde uyuşturucu kullanımı, karaciğer hastalığı, HIV veya kanser hastalığı bulunmayanlar, kan grubundan uyum sağlayanlar, obezitesi olmayanlar, hastaya dördüncü dereceye kadar akrabalık bağı bulunanlar, eğer akrabalık durumu yoksa etik kuruldan geçenler canlı organ nakli için donör olabilir.

Kimlere Organ Nakli Yapılır?

Memorial organ nakli merkezlerinde uzun süreli (kronik) böbrek yetmezliği olan böbrek hastalarına böbrek nakli ve karaciğer fonksiyonlarının geriye dönüşsüz olarak bozulması ile karaciğer yetmezliğine sahip hastalara karaciğer nakli yapılmaktadır.

Genel olarak organ naklinde ise bunlara ek olarak aşağıda ki durumlar için de organ nakli yapılmaktadır.

• Konjestif kalp yetmezliği olup, tıbbi tedavilere yanıt vermeyen kalp hastaları
• Kullanılan ilaç ve diğer tedavi yöntemleri ile iyileşme göstermediğinde bir veya her iki akciğerin yerini alabilmesi için akciğer hastalarına
• Hasar görmüş veya hastalıklı bir korneanın değişimi için kornea nakli gibi durumlar organ nakli yapılmayı gerektiren hastalık durumlarıdır.

Kimler Donör Olabilir?

Sağlık Bakanlığı’nın yönetmeliği gereğince 4. dereceye kadar akrabalar arası nakiller yapılabilir. Bölgesel Etik Kurullarından alınan onay ile akraba dışı organ nakli de söz konusu olabilmektedir. Organ nakilleri açısından çapraz nakil olarak adlandırılan donör değişimleri de yine yasal çerçeve içerisinde gerçekleşebilmektedir.

Organ nakli kimlerden yapılır?

Organ nakli işlemi kadavra (beyin ölümü gerçekleşen) ve canlı organ bağışçısından yapılabilmektedir.

Canlıdan Canlıya ve Kadavradan Canlıya Yapılan Nakiller

Bağışlanan her organ yapılan her nakil aslında kurtarılan bir hayatı ifade eder. Ancak Türkiye’de organ bağışının istenilen düzeye ulaşmamasında ve toplumda yeterli duyarlılığın oluşmamasında bilgi eksikliği, önyargılar ve yanlış inanışlar önemli rol oynamaktadır.

Organ bağışı ve naklinde doğru zannedilip inanılan yanlışlar ile yıllarca diyalize bağlı kalan ya da organ bağışında bulunmayan birçok insan bulunmaktadır. Türkiye’de organ nakillerinin %75- 80’i canlıdan alınan organlarla gerçekleştirilmektedir. Bu çok istenmeyen bir durum olmasına rağmen insanları yaşatmak için yapılmak zorunda olan ameliyatlardır. Yurtdışında ise bu durumun tam tersi söz konusudur. Canlıdan alınan organlarla yapılan nakiller %25 oranında, kadavradan (ölen insanlardan) yapılan nakiller ise %75-80 seviyesindedir. Türkiye’deki nakil süreciyle Avrupa ve ABD’deki süreç arasındaki fark budur. Ancak nakiller iyi ellerde yapıldığı sürece başarı oranı arasında herhangi bir istatistiksel fark yoktur.

Nakil Sonrası İyileşme Süreci Nasıldır?

Nakil sonrasında bir süreliğine hastalar yoğun bakım ünitesine alınır. Bu süreçte her şey iyi giderse hasta solunum cihazından çıkarılır. Yoğun bakım evresinden sonra hastanın durumuna göre hastane servis odasında hasta izlenir. Bu süreç 2 ila 3 hafta arasında değişir. Hasta sarılık, ateş, yeni kullanılmaya başlanan ilaçlar, organ reddi açısından bu sürede değerlendirilir.

Bu dönemde gerek görülürse karaciğerden biyopsiler alınabilir. Her şey yolundaysa taburculuk süreci başlar. Daha sonrasında haftada bir kez izlem açısından organ nakli merkezine gidilir ve muayene ile karaciğer tetkikleri yapılır. İlaç dozları gerekirse ayarlanır. Enfeksiyona karşı çok dikkat edilmelidir. Enfeksiyon ve organ reddi riski azaldıkça kontrollerin sıklığı da düşer. Ameliyat sonrasında ameliyat bölgesinin temiz tutulması önemlidir. Eğer ödem, kızarıklık, sıvı oluşumu görülürse doktora bildirilmelidir.

Safranın boşaltımı için hastalara bir T-tüpü yerleştirilir. Bu dönemlerde bu da dikkatli izlenmelidir. Ayrıca hastaların ateş, tansiyon, nabız kontrollerini düzenli yapmaları önemlidir. Diş bakımına ve genel vücut temizliğine dikkat etmek enfeksiyonu önlemek açısından önem taşır. Bu dönemde alkol alımından, nakili takiben 4-6 hafta sürecinde araba kullanmaktan kaçınmak gerekir. Bunun yanında hastanın kendisini toplaması için beslenmesine dikkat etmesi, bu dönemde gerekirse bir beslenme uzmanından da destek alması gerekebilir.

Eğer ateş, bulantı, kusma, iştahsızlık, yorgunluk, deride döküntü, nefes darlığı gibi sorunlar yaşanırsa organ nakli merkezine başvurulmalıdır. Bunun yanında hastanın aklına takılan bir sorun olduğunda da organ nakli merkezi yardımcı olacaktır. Böbrek naklinde de hastalar ortalama 10-15 gün hastanede kalır. Taburculuk günü geldiğinde hekim ve hemşireler tarafından kullanılacak ilaçlar ve evde bakım için eğitimler verilir. Erken dönemde nakilli hastalarda sıkı takip gerekmektedir.

Bu takiplerde hastanın detaylı tetkikleri yapılır ve nefroloji uzmanı tarafından takip sürdürülür. İlk dönemlerde enfeksiyon riskine karşı mutlaka korunma gerekir. Tüm nakil süreçlerinde olduğu gibi böbrek nakilliler de diğer insanlarla ve kalabalık ortamlarda temaslarda bulunmamalıdır. Ağır şartlar altında çalışanlar dışında iş değişikliğine gidilmez. Bazı hastalarda organ reddi oluşabilir. Bu nedenle ikinci bir nakil de gerekebilir. Hasta ve hekim mutlaka yakın iletişim içinde olmalıdır.

Organ nakli ameliyatları modern teknoloji ve teknikler ile yapılmaktadır

Organ nakli ameliyatları önemli ve ince ameliyatlardır; ancak gelişen modern cerrahi teknoloji ve teknikleri tamamen güvenli ve kanamasız gerçekleşebilmektedir. Örneğin; laporoskopik ameliyatlar (kapalı ameliyatlar) ile insanlar 1 hafta ya da 10 gün sonra normal hayatlarına devam eder; günlük yaşamları açısından bedensel bir engelleri asla olmaz.

Nakil İçin Nasıl Bir Merkez Tercih Edilmeli?

Bir hastanede organ nakli yapılabilmesi için o merkezin üst düzeyde hizmet veriyor olması gerekir. Organ nakli sadece ameliyatla ilgili bir işlem değildir. Organ naklinin öncesi ve sonrası süreci için o merkezin poliklinikleri, laboratuvarları, görüntüleme üniteleri, yatan hasta katları ve birçok kliniğinin ortak çalışması çok önemlidir. Çok iyi bir cerrah olabilirsiniz, çok iyi bir anestezi ekibiniz olabilir, ameliyathane şartlarınız çok mükemmel olabilir ama bu her zaman başarılı sonuçlar alacağınız anlamına gelmez. Organ nakli multidisipliner bir çalışmadır. Dolayısıyla sadece bu çalışmayı tamamlamış olan sağlık kurumları organ nakli yapabilir.

Organ Nakli ile İlgili Sorular

Kadavra nedir? 

Kadavra, naaş yani ölen bir bireyin bedeni anlamına gelmektedir. Kadavra bağışı ise belirli kurallar çerçevesinde ölen bedenin bağışlanmasıdır. Vefat durumunda kişinin birinci derecede yakınları tarafından gerçekleştirilebilir.

Kadavradan organ nakil süreci nasıl işler?

Yoğun bakım şartları sırasında beyin ölümü gerçekleşen kişilerden kadavra bağışı olur. Beyin ölümü de uzman kurul kararı ile ilan edilmektedir. Kadavranın ölmeden önce şeker ya da enfeksiyon hastalıkları olmamalıdır. Verici kişi kendisi ilan etmiş olsa da birinci dereceden yakının onayı olmadan organları alınamamaktadır. Bu süreçleri hastanelerin organ nakli koordinatörleri yürütmektedir. Kadavradan nakillerde ölen kişi doku ve organlarıyla bir veya birden fazla kişiye hayat verebilmektedir. Bu süreçler etik kurullara bağlıdır.