Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı nedir?

Diz eklemi, vücudun ağırlığını taşıyan karmaşık bir yapıdadır. Uyluk (Femur), kaval (Tibia) ve patella adı verilen üç kemikten oluşan diz ekleminde farklı nedenlere bağlı kıkırdak hasarları yaşanabilmektedir. Halk arasında kireçlenme olarak bilinen kıkırdak hasarlanmasının farklı tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Yüksel Tibial Osteotomi ameliyatı kıkırdak hasarı ve kıkırdak hasarına bağlı “O bacak” denilen bacak şekil değişikliğinde kullanılan yöntemlerindendir. Memorial Şişli Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Olcay Güler, diğer dize bakan yani iç kısmında kıkırdak hasarına bağlı bacak deformitesinde uygulanan yüksek tibial osteotomi tedavisi hakkında bilgi verdi.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı nedir?

Yüksek tibial osteotomi ameliyatı genel olarak kemik düzeltici cerrahi olarak tanımlanabilir. Diz altında bulunan kaval kemiğinin cerrahi yöntemle kesilerek bacaktaki eğrilin düzeltilmesi ameliyatının ismidir. Dizin diğer dize bakan yani iç kısmında kıkırdakta hasar, aşınma oluşabilir. Halk arasında kireçlenme olarak tabir edilen bu durum bacağın şeklinde bozulmalara neden olarak “O bacak” ya da “futbolcu bacağı” görüntüsü oluşturabilir. Bu durumdaki hastalarda bacaktaki yük dizin iç tarafından geçmekte ve kıkırdak hasarı gün geçtikçe artmaktadır. Yüksek tibial osteotomi ameliyatıyla bacakta bozulan aks,  olması gereken noktaya yani dizin ortasına hatta dış tarafa doğru kaydırılmaktadır. Yüksek tibial osteotomi ameliyatında bozulan aksın eksi yerine getirilmesi için tibia yani kaval kemiği dize yakın kısımdan gerekli miktarda kesilerek açılmaktadır. Yüksel tibial osteotomi ameliyatı protez önleyici cerrahi yöntem olarak ön plana çıkmaktadır. Çünkü bu hastaların birçoğu ilerleyen dönemde diz protez cerrahisi gerekebilir.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı hangi hastalıklarda yapılır?

• “O bacak” ya da “Futbolcu bacak” olarak tanımlanan kişiler yüksek tibial osteotomi ameliyatı için uygun hastalar olabilmektedir. Dizin iç kısmında kıkırdak hasarı yani kireçlenme olan ve buna eşlik eden O bacak deformitesi olan hastalarda bu ameliyat yapılabilir. Dizinin iç kısmında kıkırdak hasarı olan yani kireçlenmesi başlayan ve kemikler birbirine yaklaşan hastalarda aşınmaya bağlı olarak bacağın şekli değişmeye başlar. Halk arasında “O bacak”, “Çarpık bacak” ya da “Futbolcu bacağı” olarak tanımlanan diz deformitesi yaşanabilmektedir. Bu hastalarda dizin iç kısmındaki mesafe daraldıkça diz dışa doğru kayabilmektedir. Bu hastalarda aşınmanın ilerlemesini durdurmak veya yavaşlatmak için yüksek tibial osteotomi ameliyatı yapılabilmektedir.
• Kıkırdak hasarı olan ve ileride diz protezi olabileceği düşünülen hastalarda zaman kazanmak için yüksek tibial osteotomi ameliyatı yapılabilir. Yüksek tibial osteotomi ameliyatının yakın ve uzun zamanda faydaları bulunmaktadır. Yüksek tibial osteotomi ameliyatının kısa vadeli faydasını hastanın dizindeki ağrıyı azaltmak ve kıkırdak hasarına iyileşme fırsatı verebilmektedir. Bu ameliyatla dize binen yük iç kısımdan dış kısma kaydırılır ve kıkırdağın kendisini iyileştirmesi için opsiyon tanınmış olur. Kıkırdak iç kısmındaki aşınma devam ederse hasta diz protezi ameliyatı olmak zorunda kalabilmektedir. Bu hastalar genellikle yarım diz protezi hastalarıdır. Bütün bunlar göz önüne alındığında yüksek tibial osteotomi ameliyatı uzun vadede protez cerrahisine gidişi yavaşlatabilmektedir. Hastanın diz kıkırdağındaki aşınma miktarı ne kadar azsa protez cerrahisine gidişi o kadar yavaşlatılmış olur.
• Ön çapraz bağ yırtığı olan veya ön çapraz bağ tedavisini geciktiren kişilerde bacak deformitesi yaşanabilmekte ve benzer sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bu hastalarda hem ön çapraz bağ ameliyatı hem de eş zamanlı olarak yüksek tibial osteotomi ameliyatı yapılması gerekmektedir.
• Bacaklarında doğuştan şekil bozukluğu olan ve zaman içerisinde çeşitli nedenlerde iç menisküsü alınan hastalarda ilerleyen dönemde aşınma yaşanabilmektedir. Bu hastalarda dizdeki yük zaten iç kesimden geçmektedir. Menisküsü alınan hastalarda da uzun zamanda eklem aşınması yaşanmaktadır. Bacak düz ise menisküs nakli iyi bir seçenek olabilir ancak bacakta eğrilik mevcut ise yüksek tibial osteotomi ameliyatı daha olumlu sonuçlar vermektedir.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı hakkında sık sorulan sorular

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı nasıl yapılır?

• Yüksek tibial osteotomi ameliyatı açık cerrahi şeklinde gerçekleştirilir.
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatı minimal invaziv denilen 5-7 santimetre(cm) boyutlarında küçük kesilerden yapılmaktadır. Bu ameliyatlar eskiden daha büyük kesilerden yapılmaktaydı ancak teknolojinin ilerlemesi ve ameliyatlarda kullanılan implatların gelişmesiyle kesilerin boyutları da küçüldü.
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatı planlanırken hastaların ameliyata engel ek hastalığının olup olmadığı tüm detaylarına kadar incelenir.
• Ameliyattan önce dizi eksiksiz olarak değerlendirmek için kamera ve ışıklı bir sistemse dizinin için bakılmasını sağlayan artroskopi yapılmalıdır. Her ne kadar hasta ameliyattan önce değerlendirilmiş olsa da artroskopi uygulamasıyla diz ekleminin içi yeniden değerlendirilir. Diz bağlarının ve dizin yükün kaydırılacağı dış tarafının sağlamlığı kontrol edilir.
• Artroskopi işlemi teşhisi kesinleştirmek için yapılabildiği gibi hastada menisküs yırtığı veya farklı kıkırdak hasarlarının bulunduğu durumlarda tedavi amaçlı da uygulanmaktadır.
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatı ameliyathanede genel ya da epidural anestezi altında yapılmaktadır.  
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatında küçük kesiler sonucu ulaşılan düzeltilmesi gereken kemik ameliyathanede radyolojik görüntüleme olanağı sağlayan skopi denilen röntgen cihazı ile tekrar kontrol edilir.  Ameliyattan önce belirlenen düzeltme derecesi ameliyat sırasında da teyit edilir.
• Düzeltilecek kemik gerekli miktarda kesilir. Burada kemiğin kesilmesinden kasıt dikine bir kesik değil kemiğin yatay kesit olarak kesilmesi ve bilinçli, kontrollü bir kırık oluşturulmasıdır. Bu sayede gerektiği kadar kemik düzeltilebilir.
• Kontrollü kırık oluşturulması ve düzeltme işlemi sırasında oluşan kemik aralığının iyileşme sürecinde kapanmaması için araya implantlar konulmaktadır. Uygun hastalarda implatlara eke olarak oluşan boşluğa kendi kemiği uygulanabilir.
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatı 45 dakika ile 1, 5 saat sürmektedir.
• Hasta ameliyattan 2 artroskopi kesisi ve ameliyatın gerçekleştiği 5-7 cm. ebatlarında bir kesiyle çıkmaktadır.  
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatında sonra hasta ilk gün ayağa kaldırılmaktadır. Ameliyatta kullanılan implantlar hastanın ameliyatlı ayağına yük bindiği zaman çökme yaşanmaması için dayanıklıdır.
• Hastanın ameliyattan sonraki 1. veya 2. Gün merdivenden çıkması sağlanmaktadır.
• Hastanın iyileşme durumuna bakılarak ameliyattan sonraki 2-3 gün içinde taburcu edilmektedir.
• Hastada eş zamanlı ameliyat gerekliyse ameliyat 2 dize de aynı anda yapılabilir.

Yüksek tibial osteotomi ameliyatında kaval kemiğinin kesilmesi sorun yaratır mı?

Yüksek tibial osteotomi ameliyatında kaval kemiğinin kesilmesi işlemi; kemiğin uzunlamasına ekseninde değil yatay aksında keserek yapılan kontrollü bir kırıktır. Bu işleme bağlı olarak kemikte bir incelme yaşanmamaktadır. Ameliyat sonrası iyileşme döneminde bacakta yaşanan güçsüzlük gibi sorunlar egzersiz ve gerekli görülürse fizik tedavi uygulamalarıyla giderilmektedir.

Kireçlenmenin olduğu ancak bacak deformitesinin olmadığı durumlarda yapılabilir mi?

Hastanın bacağında her hangi bir deformite bulunmuyor ancak kireçlenme bulunuyorsa bu durumu netleştirmek için öncelikle aks filmi denilen bacak boy filmi çekilir. Bacak aksı olması gerektiğin yerden geçiyorsa yüksek tibial osteotomi ameliyatı yerine kıkırdak nakli, kök hücre uygulaması gibi farklı tedaviler gündeme gelmektedir.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı sonrası iyileşme ne kadar sürer?

• Yüksek tibial osteotomi ameliyatından sonra hastaların yükten korunması için baston kullanması gerekmektedir. Ancak hastaların evlerine döndüğü zaman kendi işlerini kendilerinin görmesi önemlidir. Dışarı çıkmalarında sorun yoktur
• Bastonlar hastanın iyileşmesine göre değişmekle birlikte ortalama 6 hafta kullanılmalıdır.
• Masa başı bir işte çalışan kişilerde 2 hafta sosyal yaşama dönebilir. Ancak ağır işi olan hastalarda 6-12 hafta beklenmelidir.

Yüksek Tibial Osteotomi faydaları nelerdir?

Yüksek tibial osteotomi ameliyatının faydaları şu şekilde sıralanabilir;

• Yüksek tibial osteotomi ameliyatı dizin diğer dize bakan yani iç kısmında ortaya çıkan aşınmayı yavaşlatmaktadır. Ameliyat sonrası dizde oluşan yük kalktığı için kıkırdağın kendini yenileme potansiyeline olanak sağlanmaktadır.
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatından sonra hasta kendi dizini kullanabilmektedir. Protez cerrahisi sonrası izin verilemeyen, namaz kılmak gibi dizin aşırı kıvrıldığı hareketler yapılabilmektedir.
• Kıkırdak aşınmasını önlenerek protez cerrahisine doğru ilerleyen süreç yavaşlatılmaktadır.
• Hasta yaşanan ağrılardan kurtulmaktadır. Sosyal yaşamın içine daha rahat girmektedir.
• Estetik anlamda “O bacak” görüntüsünden kurtulmaktadır. Ancak yüksek tibial osteotomi ameliyatı sadece estetik amaçlarla yapılmamaktadır.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı riskleri nelerdir?

Yüksek tibial osteotomi ameliyatlarında cerrahi işleme bağlı riskler ile hastaya bağlı riskler bulunabilmektedir. Her cerrahi işlem öncesi hastanın kalp, akciğer gibi riskleri kontrol edilerek ameliyata uygun olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Yüksek tibial osteotomi ameliyatı bağlı riskler ise şu şekilde sıralanabilir;

• Yüksek tibial osteotomi ameliyatından sonra en önemli risklerden birisi kemiğin geç kaynaması veya kaynamamasıdır. Kemik kesilerek açılmakta ve zamanla bu boşluğun dolması beklenmektedir. Ancak özellikle sigara kullananlarda iyileşme sorunları yaşanabilmektedir. Aynı zamanda obez veya kilolu hastalarda da iyileşme sürecinde aksaklıklar görülebilmektedir. 9 -12 ay’a kadar kaynamanın sürdüğü hastalar bulunmaktadır.
• Her cerrahi işlemde yaşanabilen enfeksiyon riski yüksek tibial osteotomi ameliyatlarında da görülebilmektedir. Ancak enfeksiyon riski kaynama sorunlarından daha azdır.
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatlarında kullanılan implantlar bazen hastalara rahatsızlık verebilmektedir. Bu gibi durumlarda iyileşme sürecinden sonra implantın çıkartılması gündeme gelebilmektedir.
• Bütün diz cerrahilerinde görülen pıhtı riski yüksek tibial osteotomi ameliyatlarında da bulunmaktadır. Pıhtı riskine karşı ameliyattan sonra; hastalar ayağa kaldırılmakta, egzersizlere başlanmakta,  varis çorabı kullanılmakta ve özel cihazla kanın akışı hızlandırılmaktadır.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı olanlar nelere dikkat etmelidir?

• Yüksek tibial osteotomi ameliyatından sonra hastalar baston kullanmalıdır. Baston, hastanın iyileşme sürecine göre doktor tavsiyesiyle bırakılmalıdır.
• Doktorun önerdiği egzersizler ihmal edilmemelidir.
• İyileşme sürecine yakından etkileyen sigara bırakılmalıdır.
• Sosyal hayata başladıktan sonra gerekli görülürse fizik tedavi desteği alınabilir.
• Kilo kontrolü sağlanmalıdır.
• Yüksek tibial osteotomi ameliyatından sonra özellikle kilolu hastalarda masum akıntılar görülebilmektedir. Bu tür akıntılar genellikle 3-5 gün içerisinde müdahaleye gerek kalmadan geçmektedir. Ancak; ameliyat yerinde ısı artışı, kızarıklık, ağrı gibi şikayetler enfeksiyon riskini hatırlatır. Bu gibi durumlarda zaman kaybetmeden doktora başvurmak gerekir.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı olunmazsa ne olur?

• Bu hastalarda eklem aşınması çok hızlı ilerlemektedir. “O bacak” gibi bacak deformitesi olan kişilerde eklem aşınması olmayanlara göre çok daha hızlı ilerleyebilmektedir. Bu durumda hastanın erken dönemde protez ihtiyacını gündeme getirmektedir. Yüksek tibial osteotomi ameliyatı aşınma hızını yavaşlatarak protez sürecini ertelemektedir.  Hasta bu süreçte kendi dizini kullanarak rahatça hayatını sürdürebilmektedir. Hastanın erken dönemde protez cerrahisi olması ileride protez revizyon cerrahisini de beraberinde getirmektedir.

Yüksek Tibial Osteotomi ameliyatı hangi yaş grubuna yapılır?

Kıkırdak aşınması yani kireçlenme eskiden yaşlı hastalığı olarak bilinmekteydi. Eskiden sadece belli bir yaş grubunun üzerindeki kişileri yapılan yüksek tibial osteotomi ameliyatı artık gerek görülen her yaş grubunda uygulanabilmektedir. Ameliyat kararını hastalığa göre değil hastaya göre değerlendirmek daha doğru bir yaklaşım tarzıdır. Bu ameliyatlardan sonra hasta kendi eklemini kullanabildiği için yaş sınırı konulmayabilir. Ancak çocuklarda görülen bacak deformitelerinde bu ameliyat gündeme gelmemektedir. Çocukların büyümesi devam ettiği için farklı tedavi yöntemleri kullanılmaktadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.