Yarım diz protezi (unikondiler-unikompartmantal) nedir?

Yarım diz protezi, diz kireçlenmesinde kullanılan çok başarılı bir tedavi yöntemidir. Yarım diz protezi başarılı olduğu kadar son derece teknik bir cerrahidir. Memorial Ataşehir Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Çetin Işık, yarım diz protezi hakkında merak edilen hakkında bilgi verdi.

Yarım diz protezi nedir?

Kireçlenme denince insanlar, çamaşır makinesinde olduğu gibi dize kirecin çöktüğünü ve ilaçlar ile kirecin çözülebileceğini zannetmektedir. Bu algı sonucu çoğu hasta suistimal edilerek ameliyat dışı basit ve hastalığı yok etmeyen tedavi yöntemlerine yönlendirilmektedir. Çünkü basit bir bitkisel veya cerrahi dışı tedaviyi herkes verebilirken, yarım diz protezi olarak bilinen unikondiler diz protezi cerrahisini uygulayabilecek doktor sayısı çok azdır. Kireçlenme halk arasında bilinenin aksine eklemdeki kıkırdağın harabiyeti hatta yok olmasıdır. Kıkırdak dokusu dizde yastık görevi görür, gelen yükleri emer. Kıkırdak bir otomobilin lastiğine benzetilebilir. Lastik patladığında hareket etmeye devam edilirse, jant  lastiği paramparça edecektir. Kıkırdak hasarlandığında da sert olan kemik yumuşak kıkırdağı ezecek ve parçalayacaktır. Patlak lastiğin olduğu tarafa otomobilin yatması gibi; hasarlı kıkırdak varlığında da yürüyüş bozukluğu ortaya çıkar. Dizin iç kısmı çöküp eğilmeler başlar. Kireçlenme tam da böyle bir hastalıktır. Paramparça olmuş bir lastik değiştirilmeden düzeltilemeyeceği gibi kireçlenme gelişen yani kıkırdağı paramparça olmuş bir diz de protez cerrahileri ile değiştirmeden tam tedavi edilememektedir.

Yarım diz protezi hangi hastalıklarda kullanılır?

Diz kireçlenmesi özellikle dizin tek bölgesini etkiliyorsa (çoğunlukla dizin iç tarafı) yarım diz protezi altın standart tedavi yöntemi olmaktadır. Burada yarım diz protezi için hastanın uygun olup olmadığı nasıl anlaşılır? Sorusu karşımıza çıkmaktadır. Hastanın tanısını koymak ve yarım diz protezi için uygun olup olmadığını öğrenmek zor değildir. Hastanın hikayesi, muayenesi ve basit ayakta çekilmiş röntgenleri ile bu ameliyata karar verilebilir. Bazı durumlarda protezin tipine karar vermek ve uygun olup olmadığını kesinleştirmek için MR tetkiki de istenebilir.

Yarım diz protezi ameliyatı nasıl yapılır?

Dizin ön kısmından yapılan küçük bir kesi sonrası eklem kapsülü açılıp hasarlı olan dizin iç kısmındaki kemikler temizlenir. Hastanın dizinin ön ve dış kısmındaki tüm anatomik yapılar korunur. Hasarlı kemiklerin yerine, uyluk ve kaval kemiğine tutunan küçük implantlar yerleştirilip, iki implant arasına özel bir polietilen ara madde yerleştirilir. Daha sonra kapsül, cilt altı ve cilt dikilerek ameliyat sonlandırılır.

Yarım diz protezi hakkında sık sorulan sorular 

Yarım diz protezi ameliyatı olan hastaların şikayetleri nelerdir?

Yarım diz protezi ameliyatı olan hastalarda görülen en sık belirti ağrıdır. Hastaların en sık başvuru nedeni hareket ile artan tipik ağrıdır. İstirahat ile ağrı azalır. Hastalık ilerledikçe ağrı gece uykudan uyandırmaya da başlar. Ağrının yanı sıra;

• Hareket kısıtlılığı
• Tutukluk
• Takılma hissi
• Şişlik diğer yaygın şikayetlerdir.

Yarım diz protezinin avantajları

Yarım diz protezi, total diz protezi için gereken keşiden çok daha az bir kesi ile yapılır. İltihap riski total diz protezine göre çok daha düşüktür. Yara iyileşmesi daha hızlıdır. Kanama miktarı çok daha azdır. Hastanın dizinin ön ve dış kısmındaki anatomik yapılar ve bağlar korunduğu için; hastalar daha aktif olarak ve daha özgür günlük hayatlarına dönebilir. Yani fayda açısından çok fazla üstünlüğü olsa da; çok deneyimli kişilerce yapılması elzemdir. 

Yarım diz protezi ameliyatı kaç saat sürer?

Bu ameliyat deneyimli kişiler ve ekip olarak yapıldığında yarım saat veya 1 saat arası sürede tamamlanır.

Yarım diz protezi yerine ameliyat dışı tedaviler kullanılabilir mi?

Yarım diz protezi ameliyatı ile amaç; ağrıyı gidermek, eklem hareketlerini artırmak veya korumaktır. Hastalar ameliyat öncesi;

• İlaç tedavisi
• Fizik tedavi
• Ortez kullanımı
• Fitoterapi gibi değişik tedavileri uygulayabilir.

Bu tedaviler ağrıyı azaltıp, hareketi artırabilir; fakat hastalığı yok etmez. Hastalık ilerlemeye devam eder. Dolayısı ile bu tedaviler ile gereksiz yere uzun süre kaybetmek; maalesef kireçlemenin ilerlemesine ve hastanın yarım diz protezi şansını kaybetmesine yol açabilir. Kireçlenme hastanın genel sağlığında bozulmaya yol açmadığı için; hastalar genelde cerrahi tedaviyi geciktirmeye meyillidir. Bu da maalesef çoğu hastanın bu ameliyat şansını kaybetmesine neden olmaktadır.

Yarım diz protezi ameliyatında başarı oranı nedir?

Yarım diz protezi ameliyatında başarı için dört önemli nokta vardır.

1. Hasta ameliyat için uygun seçilmeli.
2. Cerrah yarım diz protezi konusunda usta olmalı
3. Kullanılan protez markası dünyanın en kaliteli markalarından olmalı.
4. Ameliyatın yapılacağı merkezin ameliyathane koşulları bu ameliyat için uygun olmalı.

Bu dört koşul sağlandığında yarım diz protezi ile fonksiyonları bozulmuş veya fonksiyonlarını kaybetmiş bir eklemin tekrar sağlıklı, ağrısız ve düzgün hareketlerine kavuşması mümkündür. Bu koşullar sağlandığında başarı oranı ameliyat sonrası çok yüksektir.

Yarım diz protezi ameliyatının fiyatı ne kadardır?

Yarım diz protezi ameliyatın maliyeti normal total diz protezi maliyetinden daha yüksek değildir. Ama kullanılan malzemenin kalitesinin, cerrahın deneyiminin ve ameliyat yapılan merkezin iyi olmasının önemi büyüktür. Bu ameliyat total diz protezinin yapılabildiği her yerde veya herkesçe yapılacak bir ameliyat değildir.

Yarım diz protezinin çeşitleri nelerdir?

Yarım diz protezinin hareketli ve hareketsiz ara yüzeyli olmak üzere 2 çeşidi vardır.  Hastaların muayene sonucuna göre hangisinin uygun olduğuna cerrah karar verir.

Yarım diz protezi ameliyatının yaşı var mıdır?

Kireçlenme için en büyük risk yaştır. Orta yaştan sonra (40-50’ li yaşlar) kireçlenme riski giderek artar. Dolayısı ile orta yaştan sonra yarım diz protezi de uygulanabilmektedir. Yaşamı boyunca her iki kişiden birinde kireçlenme görülmektedir. Kireçlenme yaşlılarda en fazla sakatlık nedeni olan hastalıktır. Kadınlarda üç kat daha fazla görülür. Kilo, aile öyküsü, şekil bozuklukları, geçirilmiş diz ameliyatları (özellijkle menisküsün alınması) ve travma en önemli risk faktörleridir.

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası ne zaman yürünmeye başlanır?

Ameliyat sonrası dönem cerrahın en mutlu olduğu dönemdir. Hastaların ameliyat öncesi kafasındaki; acaba daha kötü olur muyum? Hareket edebilir miyim? Yürüyebilir miyim? Gibi soruların çözüme kavuştuğu dönemdir. Ameliyat günü veya hemen ertesi gün hastalar tam yük vererek yürümeye başlayabilir. Hastaların sadece 1-2 hafta koltuk değneği kullanması yeterlidir.

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası fizik tedavi gerekir mi?

Ameliyat sonrası egzersizlerini düzenli yapan hastalar için çoğunlukla fizik tedavi ihtiyacı olmaz. Ama egzersizlerini yapmakta zorlanan ve kasları zayıf hastalarda fizik tedavi önerilmektedir.

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası beslenmenin önemi var mıdır?

Elbette her ameliyatta olduğu gibi bu ameliyat sonrası da hastalar düzenli ve dengeli beslenmelidir. Ameliyat sonrası kan şekeri kontrol altında olmalı ve kesinlikle sigara içilmemelidir. Hipertansiyon ve şeker hastalarının diyeti de düzenlenir. Özellikle protein seviyeleri düşük hastaların da günlük yeterli miktarda protein alması önemlidir. 

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası iyileşme ne kadar sürer?

Bu ameliyat sonrası iyileşme çok hızlı olmaktadır. Hastaların cilt yaraları 2. Hafta sonunda iyileşir, ve bu tarihten sonra hastaların banyo yapmalarına izin verilir.

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası merdiven çıkılabilir mi?

Yarım diz protezi ameliyatından 2 hafta sonra uygun görülen hastalar desteksiz merdiven çıkabilir. İlk 2 hafta içinde de koltuk değnekleri ile merdiven inilip çıkılabilir.

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası enfeksiyon belirtileri nelerdir?

Enfeksiyon riski total diz protezine nazaran çok daha düşüktür; ama: Yara yerinde kızarıklık, ısı artışı, ağrı ve uzun süreli yaradan akıntı enfeksiyon bulgularıdır. Bu durumda acilen hekime başvurulmalıdır.

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası ağrı ve şişlik yaşanır mı? Ağrı ne kadar sürer?

Ameliyat sonrası ilk gün ağrının en yoğun olabileceği dönemdir. Bu nedenle etkin yöntemler ile hastanın ilk geceyi konforlu geçirmesi hedeflenir. Daha sonraları ise hafif ameliyat ağrıları olabilir. Bir ay içinde tamamen yok olur. Asla şiddetli ve uzun süreli değildir. Uykudan uyandıran, yol yürütmeyen ameliyat öncesi ağrılar ise hiç görülmez. Şişlik ise ya hiç olmaz veya ilk birkaç gün çok hafif hissedilebilir.

Yarım diz protezi ameliyatı sonrası varis çorabı kullanılır mı?

Hastaların İlk 3 ay varis çorabı ve ilk 2 ay kan sulandırıcı kullanması önerilir

Yarım diz protezi ömrü ne kadardır?

Hasta ameliyat için uygunsa, cerrah yarım diz protezi konusunda deneyimliyse, kullanılan protez markası kaliteliyse ve ameliyatın yapıldığı merkezin ameliyathane koşulları bu ameliyat için uygunsa yarım diz protezinin çok uzun süre dayanması ön görülmektedir. Yarım diz protezinin ömrü total diz protezine benzerdir ve en az 15-20 yıl olması hedeflenmektedir. Bu süre çok daha uzun da olabilmektedir. Amaç bir ömür boyu dayanmasıdır. Protezde aşınma veya gevşeme olduğu zamanlarda da rahatlıkla total diz protezi ile revize edilebilmektedir.

Yarım diz protezi sonrası dizden ses gelmesi normal mi? Gevşeme belirtileri nelerdir?

Bu ameliyat sonrası, ameliyatın tipine göre ara sıra olan ve ağrı yapmayan sesler olabilir. Hareket ile artan aşırı ağrılar ve sesler ise gevşeme belirtileridir. Bu durumda vakit kaybetmeden hekime başvurulmalıdır. Ama bu tür komplikasyonlar çok nadirdir. Erken dönemde gevşeme asla beklenmez. Eğer varsa gevşemenin nedeni de araştırılmalıdır.

Yarım diz protezi ameliyatı yerine kök hücre tedavisi uygulanabilir mi?

Kayganlaştırıcı, PRP, kök hücre gibi diz içi iğnelerin yarım diz protezinin yerine tedavi olarak uygulanıp uygulanmayacağı sık sorulan soruların başında gelmektedir.

Diz kireçlenmelerinde, diz içi enjeksiyonlar doktorların da çok sık tercih ettiği tedavi yöntemleridir. Bu konuda hastaları doğru bilgilendirmek çok önemlidir. Diz içi iğneler ile ağrı azaltılır, hareket ve yürüme mesafesi artar, hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir ama hastalık yok edilemez.

Ameliyat dışı en iyi diz içi enjeksiyon yöntemi kök hücre tedavisidir. Kök hücre tedavisi ile uzun vadede hastalığı durdurulabildiği söylemek bugünkü veriler doğrultusunda çok mümkün değil.

Ameliyat sonrası uzun vadede başarı oranı karşılaştırıldığında yarım diz protezi alternatifsizdir. Dolayısı ile uygun endikasyon varsa tedavide altın standart yarım diz protezidir. Ama bunun kararını vermek için her hastanın şikayeti, hikayesi, muayenesi ve tahlil sonuçları ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.