Meme koruyucu cerrahi (MKC) nedir? Hangi durumlarda uygulanır?

Her 8 kadından birinde görülen meme kanserinde uygulanan cerrahiler kişinin sadece sağlığını değil, fiziksel ve psikolojik durumunu da etkiliyor. Teknolojinin ilerlemesine paralel olarak geliştirilen yeni cerrahi yöntemler meme kanseri ameliyatlarında hastaya daha fazla avantaj sağlıyor. Sadece kanserli dokunun çıkarılması ile gerçekleştirilen meme koruyucu cerrahi sayesinde hastalar vücut bütünlüğü bozulmadan tedavi şansı buluyor. 4 cm altındaki tümörlere uygulanabilen koruyucu meme cerrahisini, tümörün yerleşim yeri, boyutu ve çevre uzanımının yanı sıra meme hacmi ve kişisel faktörler de etkiliyor. Koruyucu meme cerrahisinden 4-5 saat sonra hastalar ağızdan gıda alımına başlayıp, yürüyüş ve hareket etmeye ve ertesi gün günlük işlerini yapabilecek duruma gelmeye başlıyor. Sağlam meme dokusunun korunmasını amaçlayan meme koruyucu cerrahi ile hastalar psikolojik olarak kendilerini daha iyi hissederken, estetik kaygıları olmadığı için sosyal yaşama da daha hızlı bir şeklide adapte olabiliyor.  Memorial Ankara Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü’nden Doç. Dr. Ramazan Yıldız, koruyucu meme cerrahisi ile ilgili bilgi verdi.

Meme koruyucu cerrahi (MKC) nedir?

Geçmiş dönemlerde meme kanseri tanısı konulan hastalarda memenin bir kısmı değil tamamı alınmakta ve hastanın vücut bütünlüğü bozulmaktaydı. Kanser tedavisinin daha iyi yapıldığını düşündüğü için hastalar bu cerrahi yöntemi kabul etmekte, bu durumun psikolojik etkisi ve sorunlarıyla bir ömür yaşamaktaydı. Ancak yapılan çalışmalar ışığında günümüzde meme koruyucu cerrahi kavramı ve operasyonları yaygınlaşmıştır. Artık biliyoruz ki “memenin tamamen alınması hastayı daha iyi tedavi eder, kısmen alınması eksik tedavi eder” kavramı yanlıştır. Meme koruyucu cerrahi (MKC), memede bulunan kanserli dokunun geride kanserli doku bırakılmayacak şekilde, memenin hastalıklı olan kısmının (memenin bir kısmının) çıkarılması ile gerçekleştirilen operasyondur. MKC tanım olarak tümörün çıkarılması esnasında sağlam meme dokusunun kanser tedavisi prensiplerinden taviz verilmeden en az kayıpla korunmasını amaçlar. Koruyucu meme cerrahisi, Kadrantektomi, lumpektomi, tümörektomi, parsiyel mastektomi, segmenter mastektomi ve daha güncel olarak onkoplastik meme cerrahisi gibi işlemleri kapsar.

Meme koruyucu cerrahi hangi durumlarda uygulanır?

Ameliyat edilebilen meme kanserlerinin % 50-75’ inin meme koruyucu cerrahi (MKC) ile tedavi edilebileceği tahmin edilmektedir. Bu cerrahi, boyutu 4 cm altında bulunan tümörlerde uygulanabilir ancak;

• Kişisel faktörler
• Tümörün yerleşim yeri, boyutu, çevre uzanımı, yaygınlığı
• Memede kaç tane tümör bulunduğu, yerleşim yerleri
• Meme hacmi, tümör- meme hacmi oranı
• Hastanın tercihi cerrahi yöntemi etkileyecektir.

Meme koruyucu cerrahi tedavisi nasıl uygulanır?

MKC için uygun olduğu değerlendirilen hasta operasyon sabahı eğer memede bulunan lezyon el ile hissediliyorsa ameliyat öncesi cerrahi kalemle operasyon alanı çizilerek işaretlenir ve operasyon için ameliyat salonuna alınır. Eğer kitle sadece görüntüleme yöntemleri ile görünüyor ise (ultrasonografi , mamografi gibi) ameliyat sabahı hasta  radyoloji bölümünde  lezyonu  radyoaktif madde ya da tel ile işaretlenir. Bu yöntem ile operasyon sırasında doğru alana ulaşmak için bir nevi navigasyon uygulanır.  Hasta daha sonra ameliyat salonuna alınır.  Ameliyatı hafif sedasyon ve lokal anestezi ile yapmak mümkün olduğu gibi genel anestezi ve yüzeyel anestezi ile de yapmak mümkündür. Anesteziye hasta ile alternatif anestezi yöntemleri konuşularak karar verilir. Ameliyat sırasında hasta cildinde en az iz kalacak kesi seçilerek cerrahi işleme başlanır. Memedeki elle hissedilen ya da işaretlenmiş olan tümör cerrahi sınırları negatif olacak şekilde sağlıklı doku ile birlikte çıkarılır. Çıkarılan doku cerrahi sınırları işaretlenerek ameliyat sırasında hasta uyurken acil patoloji (frozen patoloji) ile incelenerek cerrahi sınır güvenliği ve tümörün tam olarak çıkarıldığından emin olunur. Meme koruyucu cerrahide amaç; kanser cerrahisi prensiplerinden, yani onkolojik prensiplerden taviz vermeden memeden kabul edilebilir en az dokunun çıkarılmasıdır. Emin olunduktan sonra memede çıkarılan dokunun oluşturduğu boşluk hastanın kendi meme dokusu ile teknik olarak uygun şekilde doldurulur ve estetik dikişlerle sonlandırılır. Ameliyat sırasında ameliyat alanındaki biriken sıvıları toplamak için gerekli olan hastalara dren yerleştirilir. Her hastaya dren yerleştirilmesine ihtiyaç duyulmaz. Ameliyat süresi yaklaşık 1-1,5  saat kadar sürmektedir ama  acil patoloji cevabının gelme süresi ve ilave cerrahiye gerek olup olmaması süreyi değiştirebilir.

Meme koruyucu cerrahinin avantajları nelerdir?

Meme koruyucu cerrahi ile doğru seçilmiş ve doğru teknik uygulanmış hastalarda vücut bütünlüğü korunmaktadır ve hastalar için kabul edilebilir kozmetik sonuçlar sağlanmaktadır.

Memenin tamamen alınması hastaların daha iyi tedavi edildiği anlamına gelmemektedir. Yapılan çalışmalarda onkolojik prensiplerden taviz vermeden yapılan meme koruyucu cerrahi ile mastektomi yapılmış olan hastalar karşılaştırıldığında 20 yıllık takiplerde hastalıksız sağ kalım, uzak organ tutulumu olmaksızın sağ kalım ve genel sağ kalım açısından gruplar arasında anlamlı fark olmadığı gösterilmiştir. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki meme koruyucu cerrahi uygulanan hastalara radyoterapi uygulanmaktadır. Doğru hastaya doğru teknik uygulanmalıdır.

MEME KORUYUCU CERRAHİ İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR 

Meme kanseri nedir?

Kanser, hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile oluşan ve diğer organlara yayılma potansiyeli gösteren tümörlerdir. Meme kanseri, meme dokusunu oluşturan hücrelerden gelişen kanser türüdür. Süt bezlerini oluşturan hücrelerden( lobuler) gelişebildiği gibi, süt kanallarını oluşturan hücrelerden( duktal) de gelişebilmektedir. Meme kanseri herhangi bir yaşta yaşayan her 8 kadından birinde görülmektedir.

Meme koruyucu cerrahisinde uygun hasta seçimi nasıl yapılır?

Tümör boyutu 4 cm altında buluna tümörlerde uygulanabilir ancak;

• Kişisel faktörler
• Tümörün yerleşim yeri, boyutu, çevre uzanımı,yaygınlığı
• Memede kaç tane tümör bulunduğu, yerleşim yerleri
• Meme hacmi, tümör- meme hacmi oranı
• Hastanın tercihi etkileyecektir.

Meme koruyucu cerrahi hangi durumlarda uygulanmaz?

• Memede birden çok kadranda tümörlerin mevcudiyetinde (Multisentrik hastalık)
• Memede yaygın-dağınık olarak yerleşmiş kötü huylu tümör görünümlü kireçlenmelerde (Memede diffüz malign görünümlü kalsifikasyonlar)
• İnflamatuvar meme kanserinde
• Daha önceden göğüs duvarı veya memeye radyasyon alınmış olması veya radyoterapi alamayacak hastalarda,
• Gebelik esnasında radyoterapi gerekliliği olanlarda
• Erkek hastalarda
• Tüm çabalara rağmen pozitif cerrahi sınırı olanlarda
• Meme koruyucu cerrahi sonrası tekrarlayan meme kanserinde, 
• Geniş tümör eksizyonu sonrası tümör kavitesinin doldurulamaması ve kötü kozmetik görünümde
• Tümör hacmi- meme hacmi orantısızlığında

Meme koruyucu cerrahi ne zaman yapılır?

Doğru değerlendirilen ve planlanan hastalarda öncelikle kemoterapi başlamak gerekmiyorsa uygun hastaların tedavisine meme koruyucu cerrahi ile başlanabilir. Ancak önce kemoterapi uygulanması gereken hastalarda ise kemoterapi bitiminden sonra en uygun dönemde meme koruyucu cerrahi uygulanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta eğer kemoterapi sonrasında cerrahi uygulanması planlanıyorsa hastaların tümör yatağının ve var ise koltuk altı lenf nodunun bir kliple işaretlenmesinin unutulmamasıdır. Aksi durumda tümörün kemoterapi etkisiyle kaybolması meme koruyucu cerrahi şansını ortadan kaldırabilir. Kemoterapi öncesi çocuk beklentisi olan hastalarda embriyo dondurma, over dokusu saklama, yumurta dondurup saklama seçenekleri hakkında  bilgi verilmelidir.

Onkoplastik meme cerrahisi nedir?

Meme kanserinin günümüzde modern ve kişiye özel tedavisi ile hastaların sağlıklı ve uzun süre yaşamaları memenin kozmetik görünümünün önemini giderek artırmış ve meme koruyucu cerrahinin güncel bir versiyonu olan ‘Onkoplastik Meme Cerrahisi’ kavramı gündeme gelmiştir. Bu ameliyat yönteminde amaç, kanser cerrahisi prensiplerinden taviz vermeden, memeyi mümkün olduğunca korumak ve güzel, kabul edilebilir bir kozmetik görünüm elde etmektir. Bu yöntemde hastanın sağlıklı olan kendi meme ya da vücut dokuları kullanılarak operasyon esnasında oluşan memedeki boşluğun uygun yöntem ile doldurulması, düzgün bir kozmetik görünümün kazandırılması ve meme dokuları arasındaki simetrinin oluşması sağlanır.

Meme koruyucu cerrahi sonrasında onkolojik tedavi alınır mı?

Meme koruyucu cerrahi uygulanan hastalarda radyoterapi tedavisi standart olarak uygulanırken; kemoterapi patoloji sonucunun detaylarına ve kanserin gerçek evresine göre planlanır. Onkolojik tedaviyi yapılan cerrahi işlemin şekli belirlemez. Tümör patolojisi ve gerçek evresine göre onkolojik tedavi gerekli ise bu tedavinin verilmesinde sakınca bulunmamaktadır.

Meme koruyucu cerrahi sonrasında memeye protez konulur mu?

Doğru yapılan meme koruyucu cerrahide hastanın kendi meme dokusu ile şekil bozukluğunun alanı doldurulduğu ve simetri sağlandığı için proteze ihtiyaç duyulmaz.

Meme koruyucu cerrahide yaş sınırı var mıdır?

Tedavi sürecinde meydana gelen aşamalar (endikasyon), memenin yapısı ve hasta doğru belirlenip değerlendirildiğinde belirgin yaş sınırı bulunmamaktadır.

Lenf bezlerinde tümör olması koruyucu meme cerrahisi yapılmasını engeller mi?

İlk değerlendirmede hastanın lenf nodunda tutulum yoksa meme koruyucu cerrahi ile birlikte sentinel lenf nodu biyopsisi uygulanır. Ancak başlangıçta aksilası (koltuk altı lenf nodu) pozitif ise hastanın kemoterapi açısında değerlendirilmesi ve sonrasında cerrahi kararın alınması uygun olmaktadır. Aksilla (koltuk altı lenf nodu) tutulumunun olması meme koruyucu cerrahiye engel teşkil etmez. Eğer başlangıçta koltuk altı lenf nodları pozitif ise ve kemoterapi uygulanmışsa kemoterapi öncesi koltuk altına klip yerleştirildiği için hedeflenmiş aksiller cerrahi yapılabilir. Böylece hem meme dokusu hem koltuk altı korunmuş olur.

Meme koruyucu cerrahi sonrası hastalar ne kadar süre hastanede kalır?

Meme koruyucu cerrahi sonrasında hastalar çoğunlukla operasyondan 4 -5 saat sonra ağızdan gıda alımına başlar, yürür ve hareket eder yani mobilize olur. Hastanın durumuna yapılan ameliyat ve koltuk altına yapılan cerrahi işleme göre hastanede günübirlik ya da bir günlük yatış yeterli olur.

Meme koruyucu cerrahi sonrası günlük yaşama ne zaman dönülür?

Çoğunlukla operasyondan 4 -5 saat sonra hasta ağızdan gıda alımına başlar ve mobilize olur ve ertesi gün günlük işlerini hızla yapabilecek duruma gelir. Sık pansuman ihtiyacı olmaz ve yaklaşık 48 saat sonra da duşunu alabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.