Kornea Nakli (Keratoplasti) Nedir? Nasıl Yapılır?

Halk arasında sıklıkla “göz nakli” olarak bilinen “kornea nakli” tüm dünyada yılda on binlerce hastaya yapılıyor.  Bu ameliyatta tüm göz değil, yalnızca gözün en dışındaki ve ortalama yarım milimetre kalınlığında olan saydam doku değiştiriliyor. Kornea naklinin bu konuda deneyimli doktorlar tarafından tam donanımlı merkezlerde gerçekleştirilmesi önem taşıyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Göz Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Nesrin Tutaş Günaydın, kornea nakli ile ilgili bilgi verdi.

Kornea Nedir?

Kornea, gözün en ön kısmında yer alan, ışığı odaklama ve gözü koruma görevine sahip şeffaf saydam dokudur. Saydamlığı kadar optik özellikleri de korneanın görme işlevi için çok önemli oluyor. Saydamlığı bozulan kornea dokusu, donöre ait saydam kornea ile değiştirilir.

Kornea Nakli (Keratoplasti) Nedir?

Göz nakli ya da tıbbi olarak keratoplasti olarak da bilinen kornea nakli, aslında bazı hastalıklar sonucu saydamlığı bozulan kornea dokusunun, kadavra donöründen alınan sağlıklı kornea dokusu ile değiştirilmesidir.

Kornea Nakli Hangi Hastalıklarda Yapılır?

Korneanın saydamlığı ve optik özelliği birçok hastalık tarafından bozulabilmektedir. Bu hastalıklardan bazıları ileri dönem keratokonus yani kornea tabakasının öne doğru bombeleşmesi ve incelmesi, kornea enfeksiyonları, kornea yaralanmaları, korneanın kimyasal yanıkları, korneanın kalıtsal distrofileri, tedaviyle düzelmeyen kornea ödemi (geçirilmiş göz cerrahisi özellikle katarakt cerrahisi nedeniyle oluşan) gibi durumlardır.

Kornea Nakli Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Kornea nakli, nakil ameliyatlari içinde en başarılı olandır. Günümüzde kornea nakilleri tam kat yani penetran keratoplasti yapılabileceği gibi, kornea dokusundaki hastalık hangi kornea tabakasını tutuyorsa ona yönelik olarak da yarım kat yani lameller keratoplasti de yapılabilmektedir.

Kornea Nakli Nasıl Yapılır?

Ameliyat lokal veya genel anesteziyle yapılabilmektedir. Saydamlığını kaybetmiş ya da şekli bozulmuş hasta kornea dokusu, tam kat olarak çıkarılmakta, yerine sağlıklı donör (verici) korneadan yaklaşık olarak aynı büyüklükte bir doku hazırlanmakta, hastaya nakledilir ve verici kornea, alıcı korneaya yaklaşık 16 adet tek tek veya tek bir devamlı dikişle veya her iki yöntem birlikte kullanılarak dikilmektedir.Ameliyatın süresi yaklaşık 45-60 dakika sürmektedir. Aynı anda yapılacak başka girişimler varsa ameliyat süresi uzayabilmektedir.

Günümüzde kornea nakilleri tam kat (penetran) ya da yarım kat (lameller) olarak yapılabilmektedir. Örneğin korneanın iç tabakası olan endotel tabakası sağlam, ön tabakası hastaysa sadece korneanın ön tabakası değiştirilmektedir. Bu cerrahi yöntemin adı Derin Ön Lameller Keratoplasti (DALK) dir. Eğer konea endotel (iç) tabakası yetersiz ise sadece bu tabaka değiştirilir ve bu cerrahinin adı da Descemet Membran Endotelyal Keratoplasti (DMEK) olmaktadır. Bu cerrahinin başarı oranı hastaya göre değişmekle birlikte genellikle yüksektir.

DALK (Korneanın Ön Tabakasının Nakli)

DALK ameliyatında korneanın hastalıklı olan ön tabakası (epitel ve stroma tabakaları) değiştirilmekte, en iç tabakası olan endotel hücreleri yerinde kalmaktadır. Verici dokuya ait endotel hücreleri alınmadığından nakil yapılan korneanın red riski önemli ölçüde azalmaktadır. Buna bağlı olarak, nakil sonrası ilaç kullanma süresi kısalmaktadır. Yara iyileşmesi daha hızlı olur ve dikişler daha kısa sürede alınır.

DMEK (Korneanın Endotel Tabakasının Nakli)

Korneanın tam kat değil de sadece iç tabakasının (endotel ve Descemet membranı) değiştirilmesi işlemidir. DMEK cerrahisi sıklıkla kalıtsal kornea hastalıklarından Fuchs’ Endotelyal Korneal Distrofi yani korneadaki en iç hücre katmanının dejeneratif değişiklikler ile geçirdiği bir göz hastalığı nedeni ile veya bazen katarakt ameliyatlarından sonra iyileşmeyen kalıcı kornea ödemi nedeni ile yapılmaktadır. Bu ameliyatın en önemli özelliği, tam kat kornea naklinden farklı olarak çok sayıda dikişin olmaması ve ‘‘dikişsiz kornea nakli’’ olarak anılmasıdır. Ayrıca korneanın ön tabakaları hastanın kendi dokusu olduğu için kornea, tam kat nakil korneasına göre travmalara karşı daha dayanıklıdır. Kornea nakli uzmanlık gerektiren bir cerrahi işlemdir.

Kornea Nakli Hakkında Sıkça Sorulan Sorular 

Kornea naklinde verici kornea nasıl bulunur?

Kornea naklinde verici kornea dokuları ülkemizdeki mevcut göz bankalarından sağlanır.

Kornea nakli ameliyatında risk nedir?

Korneanın saydam ve damarsız olması kornea naklinde çok önemli bir avantaj sağlar. Bu nedenle diğer organ nakillerine göre kornea nakilleri daha başarılıdır. Bazı durumlarda hastanın bağışıklık sistemi verici korneaya saldırarak doku reddine neden olabilmektedir. Doku reddi oranı hastalığın nedenine bağlı olarak değişmekle birlikte genelde düşüktür ve erken tedavi ile çoğu zaman başarılı şekilde kontrol altına alınır. Ancak nakledilen kornea, yıllar sonra bile reddedilebilir. Bu nedenle kornea nakli sonrası hastanın göz doktoru tarafından düzenli takibi önemlidir.

Ayrıca kornea nakli sonrası astigmatizma, kornea dikişlerinde gevşeme, enfeksiyon, katarakt, glokom, kornea dokusunun ödemlenmesi gibi bazı problemler görülebilmektedir. Bu durumlar sık yapılan kontrollerde erken tanı ve tedavi ile başarı şekilde yönetilebilmektedir. Başarılı olunmadığı takdirde ise gerekli önlemler alınarak tekrar kornea nakli yapılabilir.

Kornea nakli sonrası hasta takibi nasıl olur?

Kornea nakli sonrası hastalar 1. gün, 1. hafta ve 1. ay ve daha sonra 3 aylık kontrollerle yaklaşık 1 - 2 yıl takip edilir. Tedavide yaklaşık 1 ay antibiyotikli damlalar, yaklaşık 1 yıl kortizonlu damlalar kullanması önerilmektedir.
Hastaların travmalardan korunmak için dikkatli davranması önerilir. Kornea nakli sonrası dikişler ise sıklıkla hastaların yaşına, korneanın durumuna göre ve astigmatın düzeltilmesine yönelik erken dönemde başlanarak, 1-1,5 yıl sonrasına kadar alınabilir. Tek tek ise bazı dikişler alınarak korneadaki düzensizlik ve buna bağlı astigmat düzeltilebilir. Buna bağlı olarak hastaların görmesi artmaktadır.

Kornea nakli sonrası görme nasıl olur?

Hastaların çoğunda kornea nakli sonrası belirgin görme artışı gözlenir. Birkaç hafta ile birkaç ay arasında görme artışı görülebilir. Bu dönemde ya da dikişler alındıktan sonra hastaya gözlük ve kontakt lens verilerek ilave görme artışı sağlanabilir.