Diz protezi nedir? Diz protezi ameliyatı nasıl yapılır?

Vücudun neredeyse bütün yükünü çeken dizlerde farklı nedenlere bağlı olarak ağrılar yaşanabiliyor. Dizlerde yaşanan ağrını en sık nedenleri arasında kıkırdak yapıda yaşanan yıpranmalar ve aşınmalar gelmektedir. Halk arasında kireçlenme olarak bilinen kıkırdak yapıdaki aşınma ve yıpranmalarda son çare olarak uygulanan diz protezi tedavisi hastaların günlük fonksiyonlarını ve hayat konforlarını artırabilmektedir. Memorial Şişli Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Olcay Güler, diz protezi ve diz protezi ameliyatı hakkında bilgi verdi.

Diz protezi nedir?

Diz protezi, aşınmış ve yıpranmış diz ekleminin özel alaşım metaller ve sıkıştırılmış özel plastik implanttan oluşan özel bir yüzey kaplama tekniğidir. Diz protezi ameliyatında hedef; bozulmuş eklem yüzeyleri arasında teması keserek; ağrı çekmeyen,istediği kadar yol yürüyebilen ve merdiven inip çıkabilen bir eklemi elde etmektir.

Diz protezi hangi hastalıklarda uygulanır?

Diz protezi ileri eklem aşınması olan hastalarda uygulanmaktadır. Kıkırdak aşınması halk arasında kireçlenme olarak bilinen rahatsızlıktır. Birçok insan kireçlenmeyi çaydanlıktaki kireçlenme gibi bir durum sanmaktadır. Kemiklerin uçları sert, pürüzsüz ve parlak bir doku olan kıkırdak ile kaplıdır. Yaş almayla, enfeksiyonla, travmayla, romatizmal hastalıklarla kıkırdak dokuda aşınma yaşanabilmektedir. Kıkırdak yapının aşınması veya yıpranması ile birlikte kemiklerin birbirine sürtmesi kireçlenme olarak tanımlanmaktadır.

Eklem aşınmasının bir çok nedeni bulunmaktadır.

• Diz protezi uygulanan hastaların çoğunda sebep; eklemde bozulma sebebi bilinmeyen primer diz aşınması veya yıpranmasıdır.
• Romatoid artrit gibi romatizmaya bağlı geçirilmiş rahatsızlıklarda diz protezi uygulanabilir.
• Eklemi bozan geçirilmiş kırıklar
• Geçirilmiş enfeksiyonlara bağlı eklemin bozulmasıyla ortaya çıkan kıkırdak aşınmalarında diz protezi tedavisi uygulanabilmektedir.
• Dizde bulunan kıkırdağın aşınmasının yarattığı ağrı, hareket kısıtlılığı, sürtünme, dizden ses gelmesi, yürüme zorluğu gibi sorunlarda uygulanan diğer tedavilerle (fizik tedavi, eklem içi enjeksiyon, PRP, kök hücre)   sonuç alınmayan hastalarda diz protezi uygulanabilir.

Diz protezi ameliyatı nasıl yapılır?

• Diz protezi ameliyatı açık cerrahi yöntemle yapılmaktadır.
• Açık cerrahi yöntemle yapılan diz protezi ameliyatında ilk olarak bozulmuş, aşınmış ve yıpranmış eklem yüzeyleri temizlenir.
• Diz protezi ameliyatı diş kaplamasına benzetmek mümkündür. Diz protezi ameliyatında diz kapağı çıkartılmamaktadır. Kemiklerin uçlarındaki alanlar çıkartılarak diş kaplamasındaki gibi kemiğin üzerine protez konur.
• Diz protezi ameliyatı sırasında bozulmuş yüzeylerin arasına bariyer konulması gerekmektedir. Diz protezi bu görevi görür.
• Dizin eskisi gibi görev görmesi için üstteki femur denilen uyluk kemiği ile alttaki tibia denilen kaval kemiği üzerine yerleştirilmektedir. Her iki kemik uçlarına yerleştirilen protez sayesinde kemik teması kesilerek ağrı ortadan kalkmaktadır.
• Diz protezi ameliyatlarında açık cerrahinin haricinde başka bir yöntem uygulanmamaktadır. Robotik olarak gerçekleştirilen diz protezi ameliyatları da açık cerrahi yöntemle gerçekleştirilmektedir.
• Ameliyattan sonra diz bölgesinde 7-12 cm. boyutunda bir yara izi kalmaktadır kalır.

Diz protezi hakkında sık sorulan sorular 

Diz Ağrısı Nedenleri ve Dizde İşlev Kaybı Neden Olur?

Diz ağrısı bir çok farklı nedenden kaynaklanabilmektedir. Ancak kronik yani uzun zamandır devam eden diz ağrısının en sık karşılaşılan nedeni “artrit”tir. “Osteoartrit”, “romatoit artrit” ve “travmatik artrit” en sık görülen türlerdir.

• Osteoartrit: Diz kemiklerinin uçlarında  yastık görevi olan kıkırdak zamanla yumuşayarak yıpranır ve aşınır. Böylelikle kaybolan kıkırdak altında ortaya çıkan kemikler birbirlerine sürtünerek dizde ağrı ve sertleşmeye yol açar. Kemikler birbirleriyle sürtünmeye başlayınca, yüzeyleri bozuk ve pütürlü bir hal alır ve eklemde hasar başlar. Buna “Osteoartrit” denir. Osteoartrit genellikle 50 yaş sonrasında, ailesinde diz aşınması yani artrit olan kişilerde daha sık ortaya çıkabilir. Fazla kilolu olmak ve  O veya X bacak şekil bozukluğu olmasıda ekleme daha fazla ağırlık bindirir. Bu da dizde hasar oluşumunu hızlandırır.
• Eklem Yangısı (Enflamatuvar Artrit): Bu durum, “Romatoid artrit” veya “Gut gibi kronik yangılı eklem hastalıklarıdır ve eklemi kaplayan kıkırdak dokusunda şişme ve iltihap (yangı) yaratabilir. Hastalık ilerledikçe, kıkırdak aşınır ve eklem sertleşir.
• Zedelenme - Travmatik Artrit: Ciddi bir diz incinmesi sonucunda gelişebilir. Kötü bir düşme ya da dize gelen ağır bir darbe, eklemi zedeleyebilir. Eğer bu zedelenme uygun şekilde iyileşmezse, ekleme fazla ağırlık biner. Zamanla bu durum kıkırdağın aşınmasına yol açar (Travmatik artrit). Diz kırığı ya da ciddi bağ yırtılmaları zamanla eklem kıkırdağını tahrip edebilir. Bu tahribat sonucunda dizde ağrı ve diz işlevlerinde gerileme görülebilir.
• Daha önce menisküs ameliyatı olup menisküsü çıkarılan veya alınan hastalarda kıkırdak aşınması ve yıpranma olmaktadır.

Diz Protezi Hangi Hastalarda Kullanılır?

Diz protezi ameliyatı olacak hastaya, hangi şikayetlerin veya belirtilerin var olduğu iyi sorgulanmalıdır.

Bununla birlikte diz protezi ameliyatına karar verirken;

• Hastanın şikayeti
• Hastanın bulguları
• Radyolojik sonuçları göz önünde bulundurulmalıdır.

Diz protezinin amacında konfor vardır. Hastanın kendi beklentilerini karşılayamayacak kadar yürüyememesi en önemli etkenlerin başında gelmektedir. Hastanın daha önceden yürüyebildiği mesafenin diz ağrısına bağlı olarak kısıtlanması diz protezi ameliyatı belirtileri arasındadır.

Hasta;

• Merdiven inip çıkamıyorsa 
• Sandalyede oturup kalkamıyorsa
• Geceleri ağrıyla uyanıyorsa
• Diz içinden sesler geliyorsa
• Dizin şeklinin bozukluğunun varlığının filmlerde görülmesi
• Sık sık(gün aşırı veya her gün) ağrı nedeniyle ağrı kesici alıyorsa bu hastalara diz protezi fayda sağlamaktadır.

Hastalar dizlerinde yaşadıkları ağrı yüzünden hareketsiz kalmaya başlamaktadır. Alış verişe veya yürümek için sokağa bile çıkamamaktadır. Ağrılar yüzünden tuvalete gidemeyen bile bulanmaktadır. Hayatının kısıtlandığını konforunun bozulduğunu düşünen hastaların tekrar eski hayatlarına dönebilmesi için diz protezi uygundur.

Hastanın diziyle ilgili röntgen, Manyetik Rezonans (MR) veya Bilgisayarlı Tomografi (BT) gibi radyolojik görüntülemelerde sonuçların çok kötü olması bir etkendir. Ancak radyolojik görüntü sonuçlarında ileri aşınma olmasına rağmen sık sık ağrı yaşamayan, sosyal hayatı olumsuz etkilenmeyen hastalarda diz protezi tavsiye edilmemektedir.

Bu şikayetler diz kıkırdağındaki aşınmanın artık son evreye geldiğinin belirtileridir. Öncelikle diz şikayetleri yaşayan hastanın diz protezi tedavisine sıcak bakması gerekmektedir. Ailesinin veya yakınlarının ısrarıyla diz protezi ameliyatı olmaya karar veren hastalarda başarı oranı düşebilmektedir.

Diz protezine karar verirken hasta şikayetinin, muayene bulgalarının ve filmlerinin birbiriyle uyumlu olması gerekir.

Diz Protezi Ameliyatı Öncesinde Yapılması Gerekenler Nelerdir?

• Diz protezi ameliyatı öncesinde hasta genel bir muayeneden geçirilmelidir. Hastanın genel sağlık durumu, mevcut şikayetleri ve bulgularına ilişkin bilgi edinilmesi için hastanın tıbbi öyküsünün alınması önemlidir.
• Hastanın ek hastalıkları varsa bu hastalıklarla ilgili kontrollerinde yapılması gerekmektedir.
• Ameliyatı karar vermeden önce hastanın diz hareket genişliği ile birlikte kas gücünü ve bacağın genel durumunu değerlendirmeye yönelik fizik muayene yapılmalıdır. Dizdeki tahribatın şekil bozukluğunun derecesini belirtmek için gerekli radyolojik görüntülemelerin yapılması gerekir.
• Hastada enfeksiyon odağa olup olmadığı belirlenmelidir. Diş doktoru, dahiliye, cilt doktoru gibi bir çok branşın kontrolündün geçtikten sonra hastanın ameliyata uygun olup olmadığına karar verilmelidir.  
• Hastanın ameliyat günündün önce verilen özel bir sabun veya şampuanla yıkanması istenir. Vücutta bulunan ve ameliyattan sonra enfeksiyona yol açabilecek mikropların tamamen uzaklaştırılması için bu önlem önemlidir.
• Diz protezi ameliyatından önce cerrahi işlemin uygulanacağı bölgenin tıraşlanması ameliyat öncesi yapılmaktadır.
• Ameliyattan ne kadar önce yemek yenmesinin ve sıvı alınmasının kesilmesi konusunda doktor hastaya bilgi vermelidir. Ameliyatı gerçekleştirecek olan doktora, kullanılan ilaçların listesinin verilmesi gerekir.
• Evde ihtiyaç olabilecek tüm araç gereçler hastanın rahatlıkla ulaşabileceği yükseklikteki noktalara yerleştirilmelidir.
• Ev içinde yürürken hastanın ayağına takılabilecek eşyaların toparlanması gerekir.
• Mümkünse evdeki oturma grubu, klozet, duş gibi alanlara kolçak eklettirilmelidir.
• İki katlı bir evde yaşanıyorsa yaşam alanı olarak alt katın tercih edilmesi ameliyat sonrası ilk dönem için önemlidir.

Diz Protezinin Çeşitleri Nelerdir?

Diz protezi yarım diz protezi ve total yani tam diz protezi olarak ikiye ayrılır.

• Yarım diz protezinde dizin bozuk olan bir kısmı (İç kısım veya dış kısım veya kapak kısımlarından birisi) değişmektedir.
• Tam diz protezi ya da total diz protezinde ise dizin bozuk olan 2 veya 3 kısmını aynı anda değişmektedir.

Total diz protezinde de kendi içinde işlevine göre farklılıklar bulunmaktadır. Arka çapraz bağın korunması veya kesilmesi duruma bağlı olarak şekillerinde farklılıklar bulunabilmektedir. Dizindeki eğrilik miktarına, aşınmasının durumuna ve hareket kısıtlılığına göre,bağ kesen veya bağ koruyan diz protezi kullanılacağına karar verilmektedir.

Ancak diz protezlerinin ana yapısında kullanılan malzeme bakımından her iki diz protezi arasında bir farklılık bulunmamaktadır.

Genel olarak kullanılan bu iki tip diz protezinin haricinde daha çok tümör cerrahilerinden sonra çocuklarda kullanılan büyüyebilen yani ayarlanabilen protezler bulunmaktadır. Çocuklar büyüme kemiğinde bulunan tümörler çıkartıldığında büyüme devam ettiği için bilgisayar destekli büyüyebilen ayarlanabilen protezler kullanılır. Çocuğun gelişimi devam ettikçe protezi ayarlanması sağlanır.

Diz Protezi Fiyatları Nedir?

Diz protezi fiyatları cerrahi işlemde kullanılacak diz protezinin çeşidine göre farklılık gösterebilmektedir. Yapılacak detaylı muayene ve tetkiklerin ardından ameliyatta hangi tip diz protezinin kullanacağı belirlenmelidir. Diz protezi ameliyatını gerçekleştirecek doktorun ve hastanenin fiyat politikasına göre diz protezi ameliyatının fiyatı da değişebilmektedir. Hastanın diz protezi ameliyatından sonra hastanede ne kadar kalacağı gibi faktörler de diz protezi fiyatında farklılıklara neden olabilmektedir.

Diz Protezi Ameliyatı Kaç Saat Sürer?

Diz protezi ameliyatı 45 dakika ile 1 saat ameliyat sürmektedir. Ancak hastanın ameliyathaneye girmesi çıkması anestezi gibi işlemler de eklendiğinde 2-3 saat süren bir ameliyattır.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

Farklı tip ve farklı çeşit diz protezleri olmakla birlikte yerleştirilen implantın yani diz  protezinin uzun ömürlü olması isteniyorsa ameliyattan sonra uyulması gereken bazı kurallar bulunmaktadır.

• Her ne kadar diz protezi ameliyatından sonra diz ekleminin hareketi normale yakın olmakla birlikte, diz protezini zorlayacak tarzda uzun süreli çömelerek gerçekleştirilen işlerden uzak durulmalıdır. 
• Namaz kılmaz veya bağdaş kurmak gibi hareketlerden kaçınılmalıdır.
• Hastaların alaturka tuvalet kullanmaları diz protezinin ömrünü kısaltabilmektedir.
• Diz protezinin ömrünü uzatmak için aşınmayı hızlandıran faktörlerden uzak durmak gerekir. Şu andaki dizayn ve protez çeşitleri hastanın doğru ve uygun şekilde egzersizlerini yapması kaydıyla, 120-130 dereceye kadar kıvırmaya izin vermektedir. Ancak namaz kılma pozisyonu ya da çömelerek bağ bahçe işleriyle uğraşmak gibi hareketler diz protezinin ömrünü kısaltır.
• Yürümek, koşmak, yüzmek, tenis oynamak, bisiklet sürmek gibi hareketler diz protezi ameliyatından sonra rahatlıkla yapabilir.
• Diz protezinin daha uzun ömürlü olması isteniyorsa; düzenli spor ve kilo kontrolünün sağlanması önemlidir.  
• Yarım diz protezi ameliyatlarında namaz kılma ya da diğer çömelme harekeleri daha rahat yapılır. Ancak her hasta yarım diz protezi ameliyatı için uygun olmayabilmektedir.
• Diz protezi ameliyatı olan hastaların daha sonra diş tedavisi olması durumunda veya farklı cerrahi müdahale olacağı zaman doktorlarına diz protezi tedavisi gördüklerini söylemeleri önemlidir.

Hastalar diz protezi ameliyatı öncesi “Protez hayatımı kısıtlanacak mı?” diye düşünebilmektedir. Anacak tam tersi diz protezi hastaların hayatı daha rahat geçirmesi ve sosyal yaşam kalitesini artırmak için yapılan bir işlemdir. Ameliyat sonrası egzersizlerini yapmayan, kilo sorunu yaşayan hastalar sorun yaşayabilmektedir.  

Darbe, Travma veya Agresif Sporlar Diz Protezine Zarar Verebilir mi?

Diz protezi çok dayanıklı bir implattır. Travmaya bağlı olarak protezin zarar görmesi çok düşük bir ihtimaldir. Travma ve agresif sporlarda olabilecek şey protezin bağlı olduğu kemik dokuda kırık veya çatlak olabilir. Bu durumda kırılan kemiğe tedavi yapmak gerekmektedir. Fakat kırık protezin gevşemesine neden oluyorsa çıkartılması ve yerine yenisinin konması gerekebilmektedir. Çok agresif sporlar ameliyat sonrası önerilmemektedir.

Diz Protezi Ameliyat Sonrası Ağrı Yaşanır mı?

Diz protezi ameliyatı sonrasında ağrı yaşanabilmektedir. Diz protezi ameliyat öncesi ve sonrası uygun dozda ilaçlar( epidural anestezi ya da damardan ağrı kesici ) verilerek yaşanan ağrı minimuma çekilmektedir. Hasta ameliyata hazırlanırken de ameliyat sonrası ağrı için özellikli ilaçlar verilebilmektedir. Yaşanan ağrı hastanın ağrı eşiği ve beklentisiyle de ilgilidir. Her kişinin ağrıya karşı verdiği tepki farklı olduğu için ağrı ciddi sorun olarak görülmemektedir.

Diz Protezi Bacak Ağrısı Yapar mı?

Diz protezi ameliyatından sonra cerrahiye bağlı diz bölgesinde ağrı yaşanabilmektedir. Ama diz protezine bağlı sorunlar tüm bacakta ağrı olmamaktadır. Bel, kalça eklem sorunlarıgibi farklı rahatsızlıkların bacakta ağrıya neden olabileceği unutulmamalıdır. Ancak diz protezi ameliyatının üzerinden uzun zaman geçtikten sonra olmayan bir diz ağrısı yaşanmaya başladıysa protezle ilgili doktorla görüşmek gerekir. Protezde aşınma, yıpranma, enfeksiyon gibi sorunlar ağrıya neden olabilir.

Diz Protezi Ameliyatından Sonra Ağrı Ne Kadar Sürer?

Diz protezi ameliyatından sonraki ilk 24 saat sonra diz ağrısı olabilmektedir ve ilaçlar ile minimum düzeye çekilmektedir. Ağrı ameliyattan sonraki günlerde azalmaya başlar. Ameliyattan 2-3 hafta sonra dikişler alındıktan sonra hastalar için çok az ağrılı dönem başlamaktadır.Diz hareketlerinin rahat olduğu dönem 4-6 hafta sonrasında olmaktadır.

Ameliyat Sonrası Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Diz protezi ameliyatı sonra beslenme nasıl olmalıdır? Sorusu hastalar tarafından sorulmaktadır. Diz protezi sonrası özel olarak bir beslenme şekli bulunmamaktadır. Hastaların merak ettiği konuların başında özellikle ortopedik hastalıklarla ilgili beslenmede sakatat tarzı beslenmenin iyi gelip gelmediği gelmektedir. Kollajen ve protein ağırlıklı beslenmenin iyileşmeyi hızlandırıp hızlandırmadığı sorusu da sıkça gündeme getirilmektedir.

Diz protezi ameliyatı sonrası hastalara tavsiyemiz kilo almamaya özen göstermelidir. Karbonhidrat içeren beslenme tarzından uzak durmak gerekir. Halk arasında sakatat tarzı veya protein ağırlıklı beslenmenin kemiği iyileştiren kemiğe takviye yaptığına inanılmaktadır ancak bunun tıbbi bir karşılığı henüz mevcut değildir. Bu tür beslenme kilo alımına zemin hazırlamaktadır. Yapılan çalışmalar sakatat veya protein ağırlıklı beslenmenin iyileşme üzerinde hızlandırıcı bir etkisini ortaya koymamaktadır. Uzun vadede ise kilo alımına yol açtığı için tam tersi zararı bile olabilmektedir.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası Ne Zaman Yürünebilir?

Hastaların en merak ettiği konuların başında diz protezi ameliyatından sonra ne zaman yürünebileceği ve diz protezi ameliyatı sonrası merdiven çıkma konusu gelmektedir. Hastaların yaşanacak süreçlerle ilgili bilgilendirmesi önemlidir.

• Diz protezi ameliyatından sonra hasta aynı gün veya bir gün sonraki sabah ayağa kaldırılmaktadır. Amaçımız, hastanın protezle ağrısız yürümesidir. Hastanın konforunu artırmak istediğimiz için olabildiğince hızlı bir şekilde hasta mobilize edilmelidir. Ameliyattan önce hastanın kendisini bu duruma hazırlayabilmesi için bilgi verilmelidir.
• Diz protezi ameliyatından sonra ilk yürüyüşte hastanın baston kullanması önerilmektedir. Uzun zamandır hareketsiz olan bir diz ameliyatla hareketli hale getirilmektedir. Hastaya bu süreçte tekrar yürümenin öğretilmesi gerekmektedir.
• Ameliyattan sonra yürümenin mesafesi hastaya göre değişmektedir. Buradaki sınır hastayla ilgilidir. Hastanın güç bulduğu kendisini iyi hissettiği mesafeyi yürümesine izin verilir.
• Diz protezi amaeliyattından 1 veya 2 gün sonra hastanın merdiven çıkması sağlanır. Bu durum biraz da hastanın beklentisi ve isteğine bağlıdır. Ancak iki taraflı diz protezi yapılan ameliyatlarda hastanın ameliyattan 2 gün sonrası merdiven çıkması beklenir.
• Koltuk değneği veye bastonun, dengeyi sağlamak için kısa süre kullanması tavsiye edilir.
• Ameliyattan 2 hafta sonra hastaların bastonu ve koltuk değneğini bırakması beklenmektedir.
• Hastalar ameliyattan 3 veya 4 gün sonra evine gönderilmektedir.
• Normal şartlar altında eve giden hastanın lavabo veya mutfak ihtiyaçlarını kendisinin gidermesi daha sağlıklıdır. Ayrıca hasta yatağının açılması ve sürekli yatar pozisyonda kalınması uuygun değildir. Hastaya hizmet edilmesi mobilize olmasını zorlaştırabilir.
• Hastaların evlerine döndükten sonra dışarı çıkmasında bir sakınca yoktur. Amaç zaten hastanın mobilize olmasıdır.

İki Diz Protezi Aynı Anda Yapılabilir mi?

İki dizinde de sorun olan hastalara aynı anda diz protezi ameliyatı yapılabilmektedir. İki taraflı diz protezi ameliyatının en büyük avantajı tek ameliyatla sorunun giderilmesidir. Hasta ameliyat stresini iki defa yaşamamaktadır. İki dize tek taraflı diz protezi yapılması gerekiyorsa iki ameliyat arasında 3 ay gibi bir süre konulmalıdır.

Ancak tek ameliyatta iki diz protezinin bazı şartları bulunmaktadır.

• İki diz protezi ameliyatı genellikle 70 yaşın altında olan hastalarda uygulanmaktadır.
• Kilo sorunu yaşamayan ve ek hastalıkları olmayan kişilerde tercih edilebilir.
• İki taraflı diz protezi ameliyatından sonra yaşananların tek taraflı diz protezi ameliyatından çok farkı bulunmamaktadır. Hasta çok kilolu bir hastaysa merdiven çıkması 2 - 3 günü bulabilmektedir.

Diz Protezi Ameliyatından Sonra Tam İyileşme Ne Zaman Olur?

• Diz protezi ameliyatında hedef hastanın ayağa kalkması ise hasta ameliyattan hemen sonra ayağa kalkmaktadır. Bir veya iki gün sonra merdiven çıkabilmektedir.
• Diz protezi ameliyatından sonra bastonsuz yürüyüşler 2 hafta sonra gerçekleşmektedir.
• Yürüyüş ve egzersizler ameliyattan sonraki 6 aya kadar devam etmesi gerekir. Çoğu hastada kaslar zaten zayıfladığı için bu kasların egzersizlerle güçlendirilmesi gerekmektedir.

Diz Protezi Ameliyatından Sonra Egzersizler Nasıldır?

Diz protezi ameliyatından sonra hastanın yürümesi, merdiven çıkmasını sağlayacak uyluk önü ve uyluk arkası adaleleri güçlendirecek basit egzersizler bulunmaktadır. Yastıkla bastırma, yastıkla sıkıştırma, düz bacak kaldırma ve diz kıvırma gibi egzersizler faydalıdır. Bunların ameliyattan sonra düzenli yapılması önemlidir. Özellikle diz kıvırmak için sürekli pasif hareket yaptıran CPM cihazları kullanabilir. Bu egzersizlerin ameliyattan sonra en az 6 ay -1 yıl arası yapılması gerekmektedir. Hasta bu egzersizleri yapabiliyorsa fizik tedaviye ihtiyaç olmayabilir ancak egzersizleri yapmayan ihmal eden hastalar için fizik tedavi önemlidir.

Kuadriseps Egzersizleri

• Yatağın başına sırtınızı dayayarak oturun ve bacağınızı uzatın.
• Bacağınızın arka kısmını yatağa bastırın, bu sayede diz kapağınızı kalçanıza doğru çeken kasları sıkarak bekleme
• 5 sn. bekledikten sonra bacağınızı serbest bırakın.
• Hareketi tekrarlı yapın.
• Sırt üstü yatar pozisyonda diz tam düz olarak ayağının 30-40 cm kadar yukarı kaldırıp 5 sn beklenir, süre dolduktan sonra tekrar yatak üzerine indirilir.

Oturarak diz bükme egzersizi

• Dizinizin altına yumuşak bir destek ya da rulo haline getirilmiş bir havlu yerleştirerek sandalyeye oturun.
• Bacağınızı havaya kaldırın ve 5’e kadar sayın.
• Bacağınızı geri çekin ve 5 sn. öyle kalın.
• Hareketi tekrarlı yapın.

Diz Protezinin Alternatifi Var mıdır?

Diz protezinin birebir alternatifi bulunmamaktadır. Ancak diz protezi ameliyatı olmak istemeyen hastalar için alternatif seçenekler sunulabilmektedir.  

• Fizik tedavi ve rahabilitasyon tedavisi
• Eklem içi enjeksiyonlar(Diz içi iğneler):Hyalüronik asit enjeksiyonları, PRP, kortizonlu enjeksiyonlar gibi seçenekler bulunmaktadır. Ancak bu enjeksiyonlar hastalarda belirli ve kısa süreli bir süre rahatlama sağlar.

Erken dönem aşınması olan hastalarda bu iğneler rahatlama sağlamaktadır. Bunun geçici bir tedavi yöntemi olduğu bilinmelidir. Ancak bu rahatsızlığın durumuna göre değişmektedir. Ameliyat gereken hastalarda bu tedavilerle ancak kısa süreli rahatlamalar sağlanabilmektedir.

Diz Protezi Malzemesi Nedir?

Diz protezleri İki metal alaşım ve bir ara sertleştirilmiş plastik olmak üzere üç ana parçadan oluşmaktadır. oluşmakDiz protezlerinin esas kısmı titanyum veya kobalt-krom-molibden metal alaşımından oluşmaktadır. Her iki kemik yüzeye metal alaşım uygulanmaktadır. İki metal arasına ise güçlendirilmiş plastik olan polietilenden ara parça konmaktadır.

Diz Protezinin Bakımı Var mıdır?

Diz protezinin araç bakımı gibi bir bakım prosedürü yoktur. Ancak kullanılan protezin ömrünü uzatmak için yapılması gerekenler bulunmaktadır.

• Olası sorunların erken dönemde belirlenebilmesi için rutin doktor kontrolleri ihmal edilmemelidir.  
• Kilo kontrolü sağlanmalıdır. Kilo alınmaması hatta kilo verilmesi ile aslında proteze çok iyi bir bakım yapılmış olmaktadır.  
• Düzenli egzersizlerin yapılması gerekmektedir.

Diz Protezinde Gevşeme Belirtileri Nelerdir?

Genellikle protezin kemikten gevşemesinde neden kemiğin protezi bırakmasıdır. Protez gevşemesinin nedeni enfeksiyon kaynaklı olabildiği gibi enfeksiyon dışı kemik protez arasında ayrışmadan kaynaklanabilmektedir.  

Protez gevşemesinin belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Protez gevşek ise ilk belirti ağrıdır. Erken dönemde hasta ayağının üzerine bastığında ağrı oluşmaktadır. Daha sonra ki dönemlerde ise bu ağrı yatarken de yaşanabilmektedir.
• Hareket ederken daha önce olmayan seslerin gelmeye başlaması protezin gevşeme belirtisi olabilir.
• Bacak şeklinin değişmeye başlaması protezin gevşediğine işaret edebilir. X bacak, O bacak gibi şekil değişikliği yaşanabilir.
• Bacakta daha önce rahatlıkla yapılabilen kıvırma hareketlerinin yapılamaması dikkat edilmesi gereken belirtiler arasındadır.  

Ancak yapılan araştırmalarda ameliyattan sonraki ilk 10 yıllık periyodda hastaların ortalama yüzde 3-10 ’luk bir bölümünde protez gevşemesi yaşandığı görülmüştür.

Diz Protezinin Sabitlenmesinde Farklı yöntemler var mıdır?

Diz protezin kemiğe sabitlenmesinde iki yol bulunmaktadır.

• Kemikle protez arasına çimento denilen yapışkan madde yerleştirilir. Bu madde ısındığı zaman sertleşerek taşlaşır.
• Diz protezinin kemiğe sabitlenmesinde ikinci yöntem ise çakmak yoluyla sıkıştırarak yapılır. Çakarak sıkıştırma tekniğiyle yapılan sabitleme yöntemin sonuçları hala çok iyi seviyelere ulaşmadığı görülmektedir.

Protez Gevşediğinde Değiştirilmeli midir?

Protezin gevşediği durumlarda hastada şikayet oluşturuyorsa değiştirilmesi gerekmektedir. Protez gevşemesi yaşandığı zaman tamir söz konusu değildir. Protezin çıkartılıp yenisinin konulması gerekmektedir.

Diz Protezinde Enfeksiyon Belirtileri Nelerdir?

Diz protezi ameliyatlarında en sık karşılaşılan sorunlardan birisi de enfeksiyondur. Her cerrahi işlemde olduğu gibi protez cerrahisinde de enfeksiyonlar yaşanabilir.

Diz protezi ameliyatı enfeksiyon belirtileri şu şekilde sıralanabilir.

Ameliyattan kısa süre sonra ortaya çıkan enfeksiyon belirtileri

• Hastada olmayan yeni ağrının yaşanması. Bu ağrıların özelliği hastanın hareket halindeyken var olmakla birlikte en çok istirahatteyken ortaya çıkan ağrılar olmasıdır. Protezin gevşemesi halinde de ağrı yaşanabilmektedir ancak enfeksiyon ağrısı istirahat halindeyken ortaya çıkar.

• Şişme
• Kızarıklık
• Ateş
• Hastada üşüme titreme

Bu belirtiler genellikle akut denilen hızlı gelişen enfeksiyonlarda görülen belirtilerdir. Bu belirtiler cerrahi işlemden kısa süre ortaya çıkar.

Diz protezi ameliyatından hemen sonra ortaya çıkmayan ancak uzun süre sonra yaşanan kronik enfeksiyon belirtileri de bulunmaktadır. Bu hastalarda ateş, kızarıklık, akıntı, şişlik yaşanmamaktadır. Protezin kemiği yavaş yavaş bırakmasıyla ortaya çıkan sorunlardır. Protez ameliyatından yıllar sonra yaşanabilir.

Diz protezi ameliyatından sonra yaşanan enfeksiyonlarda iki tedavi yöntemi bulunmaktadır.  Erken dönem enfeksiyonlarda tedavi temizlik, ara parça değişimi ve antibiyotikle tedavi yoluna gidilir. Sonuç alınamazsa veya geç enfeksiyonda ise  protezin değiştirilmesi gerekmektedir.

Enfeksiyon Ameliyattan Sonra Hangi Dönemde Ortaya Çıkmaktadır?

Diz protezi ameliyatından sonra enfeksiyon sorunu genellikle ilk 3 ayda ortaya çıkmaktadır. Ayrıca geç dönemde de enfeksiyon görülebilmektedir.

Vücudun Protezi Kabul Etmemesi Gibi Bir Durum Yaşanır mı?

Metal alerjisi olan, yüzük ya da kolye takamayan, taktığında cilt alerjisi olan kişilerde bu tür protezleri yapmamak gerekebilir. Onlarda seramik protezler kullanılabilir. Ama metal alerjisi olanlar haricinde protezi vücudun kabul etmemesi gibi bir durum yoktur. Genellikle protez enfeksiyonlarını, yanlış olarak protezi vücudun kabul etmemesi olarak değerlendirildiği görülmektedir. Diz protezi ameliyatlarından sonra bağışıklık sistemi baskılayıcı ilaçlar kullanılmamaktadır.

Diz Protezi Ameliyatı Olanlar MR ve BT Çektirebilir mi?

Diz protezi ameliyatı olanların Manyetik Rezonans (MR) ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) çektirip çektiremeyeceği merak konusudur. Son 20 yılda kullanılan diz protezlerinin hepsi MR ve BT gibi radyolojik görüntülemelerin çekilmesine uyumludur.

Diz Protezi Yerinden Çıkar mı?

İhtimal çok düşük olmakla birlikte diz protezi yerinden çıkabilmektedir. Özelikle geçirilen kazalarla veya diz üzerine düşme ile olabilir. Çoğu çıkma olarak tarif edilen durum aslında iki metal birbirine sürtünmesin diye araya konulan sıkıştırılmış plastiğin aşınmasıdır. Aradaki plastik materyal aşındığında bu kısmın değiştirilmeside mümkündür.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası Varis Çorabı Kullanılır mı?

Diz protezi ameliyattan sonra pıhtı sorunu yaşanmaması için ameliyattan 3 hafta sonrasına kadar varis çorabı kullanılır. Bununla birlikte kan sulandırıcı ilaçlarda kullanılmaktadır. 3 hafta sonra varis çorabının ve kan sulandırıcı ilaçların kullanmasına gerek olmayabilir.

Diz Protezi Dikiş Alınması Acılı mıdır?

Diz protezi ameliyatlarında genellikle eriyen dikişler kullanılmaktadır. Bu yüzden dikiş almaya gerek bulunmamaktadır. Nadir de olsa eriyen dikişin kullanılmadığı durumlarda gerekirse lokal anestezik ilaçlar eşliğinde dikişler alınırken hasta her hangi bir acı hissetmemektedir.

Diz Protezi Ameliyatı Sonrası Dizde Isı Artışı Olur mu?

Diz protezi ameliyatından sonra dizde ısı artışı yaşanabilir. İlk günlerde çok yürüyen efor sarf eden hastalarda da diz bölgesinde ödem olabilir ama bu hafif ısı artışına neden olabilir. Ancak özellikle enfeksiyon gelişen hastalarda, şişlik ve kızarıklıkla birlikte lokal bölgede ısı artışı görülebilir. Dokunduğunda sıcaklık elle hissedilebilir. Bu ısı artışı enfeksiyon işareti olabilir.

Diz Protezi Ömrü Ne Kadardır?

Diz protezinden çok diz protezinin içindeki sıkıştırılmış özel plastik materyalin bir ömrü bulunmaktadır. Yeni nesil protezlerin ömrü 25 yıla kadar olabilmektedir. Ama burada hastanın protezi nasıl kullandığı ve kurallara uyup uymadığı önemlidir. Diz protezi ameliyatı olanlar; düzenli egzersiz yaparsa ve kilo kontrolünü sağlarsa protezin ömrü çok daha uzun olabilir.

Diz Protezi Kaç Yaşında Takılır?

Diz protezi yaş sınırı bulunmamaktadır. Diz protezi ameliyatı olacak hastalar için özellikle bir kilo ya da yaş sınırı yoktur. Eskiden belli bir yaşın üzerindeki insanlara protez takılması gibi bir yaklaşım vardı ancak günümüzde protezi yenilemek daha kolay olduğu için bu yaklaşım tartışmalı duruma gelmiştir. Protez cerrahisi aslında bir konfor tedavisidir. Hastanın şikayetleri muayene bulguları, radyolojik görüntülemeler protezi gerektiriyorsa protez uygulanması gerekebilir. Genç yaştaki hastalarda romatizmal hastalıklardan kaynaklı protez ameliyatı gündeme gelmektedir. Anacak her kıkırdak aşınması yaşayan hastaya da protez uygulanmamaktadır. Protez cerrahisi mümkünse en son çare olmalıdır. Diz protezi aslında birçok tedavi yönteminin uygulanıp başarılı olunmadığı durumlarda son çare olarak gündeme gelmektedir.  

Diz Protezi Ameliyatı Lokal Anestezi İle Yapılabilir mi?

Diz protezi ameliyatı lokal anestezi ile yapılmamaktadır. Genel anestezi ya da epidural-spinal(belde uyuşturma) anestezi ile yapılmaktadır.

Diz Protezi Sonrası Ödem Yaşanır mı?

Diz protezi ameliyatı olanlarda ameliyat bölgesinde ödem ve şişlik olabilmektedir. Şişlik bütün bacakta değil sadece ameliyat bölgesinde meydana gelir. Günler içinde şişlik ve ödem yavaş yavaş geriler. Ameliyattan sonra 3 hafta içinde şişlik ve ödem geçmektedir.

Diz Protezi Kırılır mı?

Diz protezi metal alaşım olduğu için kırılması çok zordur. Ancak travma halinde kemiği tuttuğu yerdeki kemik kırılabilir. Zayıf halka protez değil kemiktir. Diz protezini oluşturan metal alaşımın arasındaki baskılanmış plastik kısım kırılmaz ama zamanla aşınabilir.

Diz Protezi Takıldıktan Sonra Hasta Ne Gibi Sorunlar Yaşayabilir?

Diz protezi ameliyatı olanlarda beklene sorunlar şunlardır

• Geçmeyen ağrı. Bu ağrılar enfeksiyon veya gevşemenin habercisi olabilir
• Hareket zorluğu
• Şişlik
• Kızarıklık

Bu belirtiler sorunların göstergelidir. Hastaların büyük bir çoğunluğunda bu sorunların hiçbiri görülmemektedir.

Diz Protezi Yerine Kök Hücre Tedavisi Uygulanabilir mi?

Diz protezi ameliyatı ile kök hücre tedavisi birbirinin alternatifi değildir. Genel anlamda dünyada kabul gören uygulama 60 yaş sonrası hastalara kök hücre tedavisi uygulanmamaktadır. Yeterli sayıda ve kalitede kök hücre elde edilmesi bu yaş grubunda oldukça zordur. Diz protezi gereken hastalarda eklemin birçok bölümü bozuktur. Kök hücre uygulaması daha çok dizin sadece bir kısmında kıkırdak hasarı varsa diğer kısımlar sağlamsa tercih edilmektedir. Kök hücrenin tedavi mantığı ile diz protezinin tedavi mantığı aynı değildir. Ancak diz protezi ameliyatı olamayacak hastalarda Hyalüronik asit enjeksiyonları gibi enjeksiyonlar yapılabilir ama çoğu zaman kök hücre tercih edilmeyebilir. Kök hücre tedavisi sınırlı kıkırdak hasarlarında uygulanabilir. Diz protezine uygun hastalarında eklem ve kıkırdak hasarı çok fazladır.

Diz Protezi Yerine Kıkırdak Nakli Yapılabilir mi?

Diz protezi yerine kıkırdak nakli yapılamamaktadır. Kıkırdak nakli çok daha küçük alanlar için uygulanan bir tedavi seçeneğidir. Diz protezinde hastanın hasarlı alanı çok daha fazladır. Genç hastalarda yarım diz protezi yerine kıkırdak nakli yapılabilir. Ancak tam diz protezlerinin alternatifi kıkırdak nakli değildir.

Diz Protezi Ameliyatı Riskleri Nelerdir?

Diz protezi ameliyatı karar vermeden önce hastanın; dahiliye, kardiyoloji gibi tetkikleri yapılarak ek bir rahatsızlığının bulunup bulunmadığı kontrol edilir. Hastanın ek şikayetleri veya sorunları değerlendirildikten sonra ameliyata karar verilir. Bütün cerrahi işlemlerin riskleri bulunmaktadır. Diz protezi ameliyatının kendine has riskleri vardır.

• Enfeksiyon diz protezi ameliyatlarında en sık görülen ve istenmeyen risklerin başında gelmektedir.
• Toplardamarlarda pıhtı oluşma riski:Bunun oranı yüzde 1’ den daha azdır. Pıhtı oluşmasın diye hasta ameliyattan sonra hemen ayağa kaldırılır ve egzersizlere başlanır. Ayrıca özel bir cihazla toplardamarlar çalıştırılır. Kan sulandırıcı ilaçlar ve varis çorapları ile pıhtı oluşmasının önüne geçilmektedir.
• Protezin aşınması sorunu uzun vadede yaşanabilecek riskler arasındadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.