Aşılama Tedavisi Nedir? Nasıl uygulanır?

Aşılama (IUI) yöntemi genellikle nedeni açıklanamayan infertilite ya da erkeğe bağlı sebeplerle kısırlık söz konusuysa tüp bebek tedavisi öncesinde uygulanıyor. Çocuk sahibi olmak istediği halde uzun süre doğal yollarla gebelik elde edemeyen çiftler için aşılama tedavisi umut olabiliyor. Memorial Kayseri Hastanesi Tüp Bebek Merkezi’nden Doç. Dr. Semih Zeki Uludağ, aşılama tedavisiyle ilgili bilgi verdi.

Aşılama tedavisi nedir?

Haftada 2-3 kez düzenli cinsel ilişkiye rağmen 1 yıl içinde gebelik oluşmamasına infertilite (kısırlık) denmektedir. Gebelik isteyen çiftlerin ise 1 yıl sonrasında % 82’si gebelik elde edebilmektedir. Günümüzde maalesef çiftlerin 6’da 1’i infertilite sorunu yaşamaktadır. İnfertilite tedavilerinden biriside aşılamadır. Aşılama tedavisi kadınlarda bazı haplar ya da iğneler ile yumurtanın büyütülmesi, çatlatılması ve sonrasında spermlerin birtakım işlemlerden geçirilerek içlerinden en hareketlilerinin seçilip rahim içerisine özel bir kateter ile gönderilmesidir. Böylece spermlerin tüpteki yumurtayı bulma ve dölleme şansı artırılmaya çalışılmaktadır. Ağrılı bir işlem değildir. Vajinismus hastaları dışında işlem sırasında anestezi kullanmaya da gerek yoktur.

Aşılama tedavisi ne için yapılır?

Normal yollarla ya da yumurta çatlatma tedavisi ile gebe kalamayan kadınlara tüp bebek tedavisi öncesinde gebelik şansını artırmak için aşılama yapılabilir. Bunun dışında polikistik over sendromu (PKOS), açıklanamayan infertilite, sperm sayı ve hareketinde hafif sorun olanlara, vajinusmus hastalarına da aşılama uygulanabilir. Aşılama yöntemi ile gebelik şansı; hastanın yaşına, infertilite süresine, erkeğin sperm durumuna göre değişmekle birlikte bu şans deneme başına % 15’i geçmemektedir. Teorik olarak aşılama 6 kez denebilmekle birlikte ilk 3 denemede gebelik elde edilmez ise sonraki denemelerde şans daha da azalmaktadır.

Aşılama tedavisi hangi durumlarda yapılmaz?

Aşılama tedavisi yapılabilmesi için kadının fallop tüplerinin (yumurtalıkları rahme bağlayan tüpler) açık ve sağlıklı olması gerekir.

• Kadının yaşı 40’tan büyükse, azalmış yumurta rezervi varsa ya da erken menopoz riski varsa
• Düşük sperm sayısı veya düşük kaliteli sperm varsa
• İleri dereceli endometriozis söz konusuysa
• Her iki tüpte kapalı ise aşılama yapılması önerilmez.

Aşılama tedavisi ne zaman yapılır?

Doğal yumurta gelişimi takibi ile de aşılama yapılabilmekle birlikte iğne ile yumurta büyütülüp aşılama yapılması gebelik şansını daha artıracaktır. Başarı şansını artırmak için, yumurtlama iğnesinden 36-48 saat içinde aşılama tedavisi yapılmalıdır.

Aşılama tedavisi kimlere yapılır?

Aşılama tedavisine en uygun çiftler; kadın yaşı 35’ten genç, yumurta rezervi iyi, evlilik süresi 3 yıldan az, rahim filminde en az bir tüpü açık, erkekte ise ileri hareketli sperm sayısı 5 milyondan fazla olanlardır. Aşılama tedavisi yapabilmek için kadının en az bir tüpünün açık olması gerekmektedir. Tüpler kapalı ise aşılama tedavisi uygulanamaz. Yine erkekte ileri hareketli sperm sayının en az 5 milyon olması gerekmektir. Bu sayı 5 milyonda az ise aşılama yerine tüp bebek tedavisi tercih edilmelidir.

Aşılama tedavisi öncesinde ne yapılır?

Aşılama öncesinde kapsamlı bir tıbbi muayeneye (erkek içinde geçerli) ve doğurganlık testlerinin yapılması gerekir.  

• Rahim muayenesi.
• Rahminizin ultrasonu.
• İlaçlı rahim filmi(HSG).
• Sperm analizi.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) ve diğer bulaşıcı hastalıklar için tarama.
• Kan testleri.

Uzman hekim, gebelikten veya aşılama tedavisinde en az üç ay önce folik asit (doğum öncesi vitaminlerin çoğunda bulunur) alınmasını önerir.

Aşılama tedavisi nasıl yapılır?

Erkekten klinikte bir numune kabına sperm numunesi vermesi istenecektir. Bu genellikle aşılamanın yapıldığı gün gerçekleşmektedir. Sperm örneği yoğunlaştırılmış bir sağlıklı sperm örneği üretmek için filtrelenecektir. Spermin filtrelenmesi menide bulunan ve rahmimde reaksiyonlara neden olabilecek ve hamile kalmayı zorlaştırabilecek kimyasallardan kurtulmaya yardımcı olacaktır. Daha sonra bu sperm kateter adı verilen ince, esnek bir tüp yardımıyla vajinanın içine yerleştirilir ve rahme yönlendirilir. Yani sperm kateterden geçirilerek rahme gönderilir. Bu işlem çoğunlukla ağrısızdır, ancak bazı kadınlarda kısa süreli hafif kramplar ortaya çıkabilmektedir.

Aşılama tedavisinde cinsel ilişki olursa ne olur?

Aşılama tedavisi yaklaşık olarak 2 hafta içinde biter ve aşılama sonrası 2 hafta sonra kanda yapılan gebelik testi ile başarılı olup olunmadığı anlaşılır. Aşılama yapılacağı günden önce 3-4 günlük bir cinsel perhiz uygun olur. Aşılama sonrasında bir cinsel perhiz yapmaya gerek yoktur. Sürekli yatmak veya dinlenmek gerekmez. Aşılama sonrası 15 dakika kadar sırt üstü yatmak yeterli olacaktır.

Aşılama ile ilgili Sık Sorulan Sorular

Aşılama tedavisinin aşamaları nelerdir?

Yumurtlama:

Kadının tam olarak ne zaman yumurtladığının bilmesi gerekecektir. Yumurtlamanın zamanlaması, spermin doğru zamanda enjekte edildiğinden emin olmak için kritik öneme sahiptir. Yumurtlama zamanının belirlenmesi, luteinize edici hormonu (LH) saptayan evde bir yumurtlama tahmin kiti kullanılarak yapılabilir. Uzman hekim ayrıca kan testlerinde LH’yi belirleyebilmektedir. Olgun yumurta belirtileri aramak için transvajinal ultrason da kullanılabilir. Bazen, bir veya daha fazla yumurta için insan koryonik gonadotropin (hCG) veya diğer doğurganlık ilaçları enjeksiyonu yapılır. Yumurtlama tipik olarak adetin ilk gününden yaklaşık 10 ila 16 gün sonra gerçekleşir.

Semen örneği hazırlama:

Aşılama yapıldığı gün taze bir sperm örneği erkekten alınmaktadır. Sperm, konsantre miktarda sağlıklı spermi çeken ‘sperm yıkama’ adı verilen bir işlemle aşılama için hazır hale getirilmektedir.

Tohumlama:

Spermin rahime yerleştirilmesi, genellikle LH’nin (kanda veya idrarda) saptanmasından veya hCG enjeksiyonundan sonra 36 ila 48 saat içinde gerçekleşir.

Aşılamadan sonra kadına progesteron verilebilir. Progesteron, rahmin iç duvarını korumaya yardımcı olur ve tutunma şansını artırabilir. Aşılamadan yaklaşık iki hafta sonra gebelik testi yaptırılabilmektedir.

Aşılama tedavisinde başarı oranı neye bağlıdır?

Birçok nedene bağlı olan başarı oranı genelde;

• Kısırlığın nedenine.
• Kadının yaşına.
• Erkeğin sperm sayısı ve sperm kalitesi (taze sperm kullanılması, donmuş sperm kullanımından daha yüksek gebe kalma oranı sağlayabilmektedir).
• Yumurtlamayı uyarmak için doğurganlık ilaçlarının kullanılıp kullanılmadığına.

Aşılama tedavisinin zararı var mı?

İşlemden sonra bazı kadınlarda adet sancılarına benzer hafif kramplar olabilmektedir. Bunun dışında aşılama tedavisinin riskleri minimum düzeydedir. Yumurtlamayı uyarmak için iğneler kullanılıyorsa özellikle PKOS hastalarında, küçük bir yumurtalık hiperstimülasyon sendromu gelişme riski de ortaya çıkabilmektedir.

Aşılama tedavisi ile tüp bebek tedavisinin farkı nedir?

Rahim içi inseminasyon (IUI) yani aşılama tedavisi ile tüp bebek tedavisi (IVF) işlemleri birbirinden farklıdır. Aşılama prosedüründe döllenme fallop tüpünün içinde gerçekleşir. Sperm örneği toplanır ve sadece yüksek kaliteli sperm kalacak şekilde filtre işlemi uygulanır. Bu örnek yumurtlama sırasında bir kateter ile rahme yerleştirilir. Bu yöntem, döllenmenin gerçekleşmesi umuduyla spermin yumurtaya daha kolay ulaşmasına yardımcı olmaktadır. Tüp bebek tedavisinde ise sperm ve yumurta laboratuvarda döllenir ve daha sonra embriyo olarak rahmine yerleştirilir. Aşılama tedavisi tüp bebek tedavisinden önce denenebilmektedir.