Üre (Bun) Nedir? Üre Düşüklüğü ve Yüksekliği

Üre, karaciğerin proteinin sindirimi sürecinde ürettiği, kanda taşınan ve böbreklerin süzerek kandan çıkardığı bir atık ürünüdür. Üre, vücudun doğal yapısının bir parçası olarak oluşan bir atıktır. Bu atık ürününün kandaki miktarı BUN testi ile ölçülür. Blood urea nitrogen ifadelerinin kısaltması olan ve Kan Üre Azotu olarak kan testlerine yansıyan BUN, böbreklerin düzgün çalışıp çalışmadığını anlamak için kanda bulunan üre azotu miktarının ölçüldüğü kan testidir. Üre düşüklüğü, kandaki üre seviyesinin normal değerlerden daha düşük olmasıdır. Genelde protein açısından zayıf beslenme, aşırı miktarda sıvı içmek ve ciddi karaciğer hasarı nedeniyle oluşabilir. Vücudun proteini parçalama yeteneği nedeniyle kadın ve çocuklardaki üre değeri erkeklerden daha düşük olabilir. Üre yüksekliği, kandaki üre miktarının normal değerlerin üzerinde olmasıdır. Üre seviyesindeki yükseliş vücutta sıvı kaybı, sindirim sisteminde kanama, böbrek rahatsızlıkları, protein ağırlıklı beslenme ve kalp sorunları bulunabileceğine işaret eder.

Üre (Bun) Nedir?

Üre, protein metabolizması tarafından üretilen ve memelilerin idrarında bol miktarda bulunan ve doğal olarak oluşan bir moleküldür. Üre sindirim sistemindeki yolculuğunda karaciğerden kan dolaşımı yoluyla böbreklere gider. Normalde sağlıklı çalışan böbrekler üreyi yeteri miktarda süzerek vücuttan idrar yoluyla dışarı atar. Ancak böbreklerin filtreleme işlemini yeterince yerine getiremediği durumda üre vücutta birikir. Üre, vücuda alınan proteinlerin son ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kandaki üre azotunun varlığı bun testi yoluyla belirlenir. Daha çok hayvansal gıdalarda bulunmasına rağmen bitkilerde de bulunan protein alımındaki dengesizlikler farklı sorunlara neden olabilir. Bu sorunların başında üre düşüklüğü ve üre yüksekliği gelir. Üre düşüklüğü kandaki üre seviyesinin normal değerden daha düşük olmasıdır. Üre seviyesindeki düşüklük genellikle yetersiz, proteinden az beslenme ve aşırı sıvı alımı kaynaklı meydana gelir. Üre yüksekliği ise böbreklerin doğru çalışamamasına neden olan böbrek hasarı ya da hastalığı gibi nedenlerle kandaki üre miktarının normalden yüksek olmasıdır. Yüksek üre değeri için kandaki üre oranının yetişkinlerde 10 mg/dL - 20 mg/dL olan referans aralıkların üzerinde olması gerekir.

Üre Değeri Kaç Olmalıdır?

Rutin kan testleri ya da kanda sabit olarak bulunan üre azotunun ölçümü için kullanılan BUN (Blood Urea Nitrogen) testinde normal değerler yetişkinlerde 10 mg/dL - 20 mg/dL arasında, çocuklarda ise bu değerler 5 mg/dL ile 18 mg/dL arasında olmalıdır. Bu değerlerin altında çıkan rakamlar üre düşüklüğü, üstünde çıkan değerler ise üre yüksekliği olarak kabul edilir.

Normal aralıklar, testin yapıldığı laboratuvar tarafından kullanılan referans aralığına göre küçük farklılıklar gösterebilir. Ayrıca testi yaptıran kişinin yaşına bağlı olarak da referans aralıkları değişebilir. Üre değerlerinin yaşla birlikte artış eğiliminde olduğu kabul edilmektedir. Bebeklerdeki seviye yetişkin insanlara göre daha düşüktür. Normal hamileliklerde de üre değerlerinde bir miktar yükselme normal kabul edilebilmektedir. Kandaki üre sonuçları uzman bir doktor tarafından değerlendirilmelidir.

Üre Düşüklüğü Nedir?

Üre düşüklüğü, kandaki üre seviyesinin normal kabul edilen 10 mg/dL değerinin altında olmasıdır. Yetersiz beslenme sonucu protein eksikliği, karaciğer hasarı, çok fazla su tüketimi ve hamilelikte üre seviyelerinin düşük olmasına neden olur. Kadınlar ve çocuklar, erkeklere göre daha düşük üre seviyelerine sahip olabilirler.

Üre düşüklüğüne neden olan durumlar genel olarak şöyledir:

• Yetersiz ve düzensiz beslenmeye bağlı protein eksikliği
• Karaciğer hastalıkları
• Hamilelik dönemi 
• Aşırı su tüketimi 
• Bazı ilaçların kullanımı
• Crohn hastalığı, Zollinger Ellison Sendromu (ZES) ve pankreas yetmezliği gibi hastalıklar

Üre Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

Üre yüksekliği kadar sık görülmeyen üre düşüklüğünde belirtiler genellikle altta yatan hastalığa bağlı olarak yaşanmaktadır. Genellikle tetikleyici hastalıklara bağlı olarak ortaya çıksa da yaygın belirtileri sık sık idrara çıkma ve idrardaki köpüklenmedir.

Üre Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?

Üre düşüklüğünün tedavisinde altta yatan hastalığın belirlenmesi önemlidir. Üre düşüklüğüne neden olan rahatsızlık belirlenerek tedavinin buna göre şekillendirilmesi gerekir. Genel olarak protein açısından yetersiz beslenme düzeni neden  olur. Bu yüzden daha çok dengeli beslenmeyi içeren bir düzenleme üre düşüklüğünü düzelterek normal seviyelere getirir.

Üre Yüksekliği Nedir?

Üre yüksekliği, kan testi sonucunda değerin normal tavan değer olan 20 mg/dL’nin üzerinde olmasıdır. Dehidrasyon, idrar yolu sorunları, antibiyotikler, protein odaklı diyet ya da yüksek tansiyon, kalp rahatsızlıkları ve diyabet gibi böbreklerdeki kan akışının etkilenmesi nedeniyle böbrek fonksiyonlarının iyi çalışmadığını gösterir.

Üre Neden Yükselir?

Yüksek üre seviyeleri böbrek fonksiyonlarının zayıf olduğunu gösterir. Üre yüksekliği, akut veya kronik böbrek hastalıkları dışında, böbreklere giden kan akışının azalmasına neden olan konjestif kalp yetmezliği, kalp krizi ve yanık yanı sıra gastrointestinal sistemde kanama, idrar yolu tıkanıklığı ve dehidratasyon ile ilişkilidir.

Basit görünebilen böbrek taşı da üre yüksekliğine sebep olur. 

Böbreklerin iyi çalışmamasıyla ortaya çıkan üre yüksekliğine neden olan diğer durumlar şunlardır:

• Dehidrasyon
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Konjestif kalp yetmezliği 
• Yanık yaralanmaları
• Gastrointestinal kanamalar
• Düzensiz beslenme veya aşırı spor kan
• Yüksek protein içeren beslenme tarzı
• Kullanılan bazı ilaçlar

Üre Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Üre yüksekliğinin belirtileri arasında düşünme ve hatırlama ile ilgili sorunlar ön plana çıkar. Yorgunluk, nefes darlığı, iştah kaybı, kaslarda kramp, mide bulantısı ve kusma da üre yüksekliğinde ortaya çıkan belirtiler arasında yer alır. 

Üre yüksekliğinde ortaya çıkan belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Düşünme ve hafıza sorunları
• Yorgunluk
• Sıvı birikiminden kaynaklanan nefes darlığı
• İştah kaybı
• Kas krampları
• Mide bulantısı ve kusma
• Kaşıntı
• Uyku düzensizliği
• Ağız kuruluğu
• Önlenemeyen hıçkırık
• Açıklanamayan kilo kaybı 

Üre yüksekliğinin çok fazla seviyelerde olduğu durumlarda yukarıdaki belirtilerin haricinde nefeste idrar benzeri koku, ağızda metalik tat, ciltte sarı veya beyaz kristallerin oluşması gibi belirtiler de ortaya çıkabilir.

Üre Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Üre yüksekliği birçok farklı rahatsızlıktan kaynaklanır ve üre yüksekliğinin tedavisi altta yatan nedene bağlı olarak şekillenir. Üre yüksekliği nedeni birden fazlaysa multidisipliner bir yaklaşımla tedavi edilmesi önemlidir. İleri düzeyde böbrek yetmezliğine bağlı üre yüksekliği yaşanıyorsa hastalara diyaliz tedavisi uygulanabilir. Ancak üre yüksekliğinin nedeni bazen yüksek protein içeren beslenme ya da az su tüketmekten kaynaklı ortaya çıkabilmektedir. Bu gibi durumlarda beslenme düzenindeki değişiklikler veya su tüketiminin normal seviyelere çekilmesi gibi tedavi yöntemleri planlanır. Bu tedavi yöntemleri uygulanarak kandaki üre düzeyinin normal seviyelere getirilmesi amaçlanır.

BUN Testi Ne Zaman Yapılır?

Kandaki üre oranının belirlenmesi için yapılan BUN testi, genellikle rutin kan testlerine dahil edilir. BUN testi genellikle böbreklerin nasıl çalıştığını kontrol etmek, üre düşüklüğü veya üre yüksekliğine işaret eden belirtiler söz konusu olduğu zaman yapılır.

• BUN testi genellikle rutin kan testleri dahilinde yapılır
• BUN testi üre yüksekliği ya da düşüklüğü belirtileri görüldüğünde yapılır
• BUN testi bazı ilaçları almaya başlamadan önce böbreklerin nasıl çalıştığını kontrol etmek yapılır
• BUN testi böbrek fonksiyonlarının kontrol edilmesi için yapılır
• BUN testi böbreklerle ilgili devam eden tedavinin kontrol edilmesi adına yapılır

Üre Testi Nasıl Yapılır?

Üre testi yani BUN testi damardan alınan kan numunesi ile yapılmaktadır. Genellikle rutin kan testine dahil edilerek yapılır. 

Üre Hakkında Sık Sorulan Sorular

Üre serum plazma nedir?

Üre serum plazma, karaciğerdeki üre üretimi ile böbrekler tarafından idrarla atılan üre arasındaki dengeyi gösterir. Böbreklerin düzgün çalışıp çalışmadığını anlamak için uygulanır.

Üre yüksekliği ne anlama gelir?

Üre yüksekliği, dehidrasyon ve idrar yolu enfeksiyonu gibi doğrudan böbrekleri ilgilendiren ya da kalp yetmezliği veya diyabet gibi dolaylı etki ile böbreklerin düzgün çalışamadığı, fonksiyonlarını yerine getiremediği ya da böbrek hasarı bulunabileceği anlamına gelir.

Üre düşüklüğü ne anlama gelir?

Düşük üre seviyesi, kandaki üre serum plazma miktarının normalden daha az olduğu anlamına gelir. Düşük BUN seviyeleri yaygın görülmeyen ve genellikle endişe etmeyi gerektirmeyen bir durumdur. Genellikle proteinden az beslenme, aşırı sıvı alımı ve daha nadiren karaciğer hastalıkları ile ilişkilidir.

Üre testini etkileyen faktörler var mıdır?

Üre testi olarak bilinen BUN testi kandaki üre seviyesini belirlemektedir. BUN testinin sonuçlarını etkileyen faktörler arasında yüksek ve düşük proteinli beslenme şekli, steroid ve antibiyotik dahil çeşitli ilaçların kullanımı, hamilelik ve yaşın ilerlemesi BUN testini etkileyen faktörlerdir.

Üre testinden önce bir hazırlık yapılmalı mıdır?

Sadece üre testi yapılacaksa öncesinde bir hazırlığın yapılmasına gerek yoktur. Hasta üre testinden önce istediği gibi yemek yiyebilir veya su içebilir. Ancak alınacak kan örneğinde ek testler de yapılacaksa doktorun tavsiyesine göre hastanın testten önce aç ve susuz olması istenebilir. 

Böbreklerin nasıl çalıştığını kontrol etmek için üre ile başka hangi testler kullanılır?

Üre ve kreatinin testi genellikle böbreklerin kandaki atık ürünleri ne kadar iyi filtreleyebildiğini kontrol etmek için kullanılan ilk testlerdir. Ancak doktor böbreklerin nasıl çalıştığını anlamaya yardımcı olması için sodyum, potasyum veya kalsiyum gibi elektrolit testleri de isteyebilir.

Üre neyi gösterir?

Kandaki üre miktarı, düşüklüğü veya yüksekliği durumlarında çeşitli böbrek hastalıklarının durumunu, karaciğer hastalıklarını ve yetersiz beslenme gibi problemlerinin göstergesidir.

Bol su içmek üreyi düşürür mü?

Üre yüksekliğinde bol su içmenin üreyi düşürdüğüne dair bilimsel temelli bir cevap yoktur.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.