Üre (Bun) Nedir? Üre Düşüklüğü ve Üre Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

Üre, karaciğerin proteinin sindirimi sürecinde ürettiği, kanda taşınan ve böbreklerin süzerek kandan çıkardığı bir atık ürünüdür. Üre, vücudun doğal yapısının bir parçası olarak oluşan bir atıktır. Bu atık ürününün kandaki miktarı BUN testi ile ölçülür. Blood urea nitrogen ifadelerinin kısaltması olan ve Kan Üre Azotu olarak kan testlerine yansıyan BUN, böbreklerin düzgün çalışıp çalışmadığını anlamak için kanda bulunan üre azotu miktarının ölçüldüğü kan testidir. Düzensiz ve yetersiz beslenme üre düşüklüğünü ortaya çıkarırken, böbreklerin yeterli çalışmaması ve böbrek taşı gibi böbrek rahatsızlıkları ise üre yüksekliğini ortaya çıkarır. Ancak kandaki üre yüksekliğinin tek nedeni böbrek kaynaklı olmayabilir. Hem üre düşüklüğü hem de üre yüksekliği tedavi edilmesi gereken bir durumdur.

Üre (Bun) Nedir?

Üre, protein metabolizması tarafından üretilen ve memelilerin idrarında bol miktarda bulunan ve doğal olarak oluşan bir moleküldür. Üre sindirim sistemindeki yolculuğunda karaciğerden kan dolaşımı yoluyla böbreklere gider. Normalde sağlıklı çalışan böbrekler üreyi yeteri miktarda süzerek vücuttan idrar yoluyla dışarı atar. Ancak böbreklerin filtreleme işlemini yeterince yerine getiremediği durumda üre vücutta birikir. Üre, vücuda alınan proteinlerin son ürünü olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kandaki üre azotunun varlığı bun testi yoluyla belirlenir. Daha çok hayvansal gıdalarda bulunmasına rağmen bitkilerde de bulunan protein alımındaki dengesizlikler farklı sorunlara neden olabilir. Bu sorunların başında üre düşüklüğü ve üre yüksekliği gelir. Üre düşüklüğü kandaki üre sayısının normal değerden daha düşük olması anlamına gelir. Üre yüksekliği ise kandaki üre oranının yetişkinlerde 10 mg/dL - 20 mg/dL arasındaki normal değerden daha yüksek olması durumudur. 

Üre düşüklüğü genellikle yetersiz ve düzensiz beslenme kaynaklı meydana gelirken üre yüksekliğinin temel sebebi böbreklerde meydana gelen rahatsızlıklardır. Bu rahatsızlıkların başında böbrek yeterli çalışmaması ve böbrek taşı gelir.

Üre Değeri Kaç Olmalıdır?

Rutin kan testleri ya da kanda sabit olarak bulunan üre azotunun ölçümü için kullanılan BUN (Blood Urea Nitrogen) testinde normal değerler yetişkinlerde 10 mg/dL - 20 mg/dL arasında, çocuklarda ise bu değerler 5 mg/dL ile 18 mg/dL arasında olmalıdır. Bu değerlerin altında çıkan rakamlar üre düşüklüğü, üstünde çıkan değerler ise üre yüksekliği olarak kabul edilir.

Normal aralıklar, testin yapıldığı laboratuvar tarafından kullanılan referans aralığına göre küçük farklılıklar gösterebilir. Ayrıca testi yaptıran kişinin yaşına bağlı olarak da referans aralıkları değişebilir. Üre değerlerinin yaşla birlikte artış eğiliminde olduğu kabul edilmektedir. Bebeklerdeki seviye yetişkin insanlara göre daha düşüktür. Normal hamileliklerde de üre değerlerinde bir miktar yükselme normal kabul edilebilmektedir. Kandaki üre sonuçları uzman bir doktor tarafından değerlendirilmelidir.

Üre Düşüklüğü Nedir?

Kandaki üre oranı referans değerlerin altına düştüğünde üre düşüklüğü tanısı konur. Üre düşüklüğü, kandaki üre seviyesinin normal taban değer olan 10 mg/dL değerinin altında olması durumudur. Üre düşüklüğü yetersiz beslenmeye bağlı protein eksikliği ve karaciğer hasarı olduğu anlamına gelir. Çok fazla su tüketildiğinde ve hamilelikte de üre düşüklüğü ortaya çıkabilir.

Kan testlerinde üre düşüklüğü üre yüksekliği kadar sık görülmeyen bir durumdur. Ayrıca kadınlar ve çocuklar, vücutlarının proteini parçalama şekli nedeniyle erkeklere göre daha düşük üre seviyelerine sahip olabilirler.

Üre düşüklüğüne neden olan durumlar genel olarak şöyledir:

• Yetersiz ve düzensiz beslenmeye bağlı protein eksikliği
• Karaciğer hastalıkları
• Hamilelik dönemi 
• Aşırı su tüketimi 
• Bazı ilaçların kullanımı
• Crohn hastalığı, Zollinger Ellison Sendromu (ZES) ve pankreas yetmezliği gibi hastalıklar

Üre Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

Üre yüksekliği kadar sık görülmeyen üre düşüklüğünde belirtiler genellikle altta yatan hastalığa bağlı olarak yaşanmaktadır. Genellikle tetikleyici hastalıklara bağlı olarak ortaya çıksa da üre düşüklüğünün yaygın belirtileri sık sık idrara çıkma ve idrardaki köpüklenmedir.

Üre Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?

Üre düşüklüğünün tedavisinde altta yatan hastalığın belirlenmesi önemlidir. Üre düşüklüğüne neden olan rahatsızlık belirlenerek tedavinin buna göre şekillendirilmesi gerekir. Ancak üre düşüklüğüne genel olarak protein açısından yetersiz beslenme düzeni neden  olur. Bu yüzden daha çok dengeli beslenmeyi içeren bir düzenleme üre düşüklüğünü düzelterek normal seviyelere getirir.

Üre Yüksekliği Nedir?

Kan testi sonucunda değerin normal tavan değer olan 20 mg/dL’nin üzerinde olduğu kandaki üre yüksekliği, dehidrasyon veya kalp yetmezliği, diyabet veya idrar yolu enfeksiyonu gibi nedenlerle böbreklerin düzgün çalışamadığı anlamına gelir.

Üre Neden Yükselir?

Ürenin 10 mg/dL - 20 mg/dL referans değerinin üstüne çıkması çıkması üre yüksekliğinin göstergesidir ve bu durum genellikle böbreklerin iyi çalışmaması sonucu ortaya çıkar. Böbreklerin iyi çalışmamasıyla beraber böbrek taşı da üre yüksekliğine sebep olur. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonu ve dehidrasyon da üre yüksekliğini meydana getiren sebepler arasında sayılır.

Böbreklerin iyi çalışmamasıyla ortaya çıkan üre yüksekliğine neden olan diğer durumlar şunlardır:

• Dehidrasyon
• İdrar yolu enfeksiyonu
• Konjestif kalp yetmezliği 
• Yanık yaralanmaları
• Gastrointestinal kanamalar
• Düzensiz beslenme veya aşırı spor kan
• Yüksek protein içeren beslenme tarzı
• Kullanılan bazı ilaçlar

Üre Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Üre yüksekliğinin karakterize belirtileri arasında düşünme ve hatırlama ile ilgili sorunlar ön plana çıkar. Yorgunluk, nefes darlığı, iştah kaybı, kaslarda kramp, mide bulantısı ve kusma da üre yüksekliğinde ortaya çıkan belirtiler arasında yer alır. 

Üre yüksekliğinde ortaya çıkan belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Düşünme ve hafıza sorunları
• Yorgunluk
• Sıvı birikiminden kaynaklanan nefes darlığı
• İştah kaybı
• Kas krampları
• Mide bulantısı ve kusma
• Kaşıntı
• Uyku düzensizliği
• Ağız kuruluğu
• Önlenemeyen hıçkırık
• Açıklanamayan kilo kaybı 

Üre yüksekliğinin çok fazla seviyelerde olduğu durumlarda yukarıdaki belirtilerin haricinde nefeste idrar benzeri koku, ağızda metalik tat, ciltte sarı veya beyaz kristallerin oluşması gibi belirtiler de ortaya çıkabilir.

Üre Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Üre yüksekliği birçok farklı rahatsızlıktan kaynaklanır ve üre yüksekliğinin tedavisi altta yatan nedene bağlı olarak şekillenir. Üre yüksekliği nedeni birden fazlaysa multidisipliner bir yaklaşımla tedavi edilmesi önemlidir. İleri düzeyde böbrek yetmezliğine bağlı üre yüksekliği yaşanıyorsa hastalara diyaliz tedavisi uygulanabilir. Ancak üre yüksekliğinin nedeni bazen yüksek protein içeren beslenme ya da az su tüketmekten kaynaklı ortaya çıkabilmektedir. Bu gibi durumlarda beslenme düzenindeki değişiklikler veya su tüketiminin normal seviyelere çekilmesi gibi tedavi yöntemleri planlanır. Bu tedavi yöntemleri uygulanarak kandaki üre düzeyinin normal seviyelere getirilmesi amaçlanır.

BUN Testi Ne Zaman Yapılır?

Kandaki üre oranının belirlenmesi için yapılan BUN testi, genellikle rutin kan testlerine dahil edilir. BUN testi genellikle böbreklerin nasıl çalıştığını kontrol etmek, üre düşüklüğü veya üre yüksekliğine işaret eden belirtiler söz konusu olduğu zaman yapılır.

• BUN testi genellikle rutin kan testleri dahilinde yapılır
• BUN testi üre yüksekliği ya da düşüklüğü belirtileri görüldüğünde yapılır
• BUN testi bazı ilaçları almaya başlamadan önce böbreklerin nasıl çalıştığını kontrol etmek yapılır
• BUN testi böbrek fonksiyonlarının kontrol edilmesi için yapılır
• BUN testi böbreklerle ilgili devam eden tedavinin kontrol edilmesi adına yapılır

Üre Testi Nasıl Yapılır?

Üre testi yani BUN testi damardan alınan kan numunesi ile yapılmaktadır. Genellikle rutin kan testine dahil edilerek yapılır. 

Üre Hakkında Sık Sorulan Sorular

Üre serum plazma nedir?

Üre serum plazma, karaciğerdeki üre üretimi ile böbrekler tarafından idrarla atılan üre arasındaki dengeyi gösterir. Böbreklerin düzgün çalışıp çalışmadığını anlamak için uygulanır.

Üre testini etkileyen faktörler var mıdır?

Üre testi olarak bilinen BUN testi kandaki üre seviyesini belirlemektedir. BUN testinin sonuçlarını etkileyen faktörler arasında yüksek ve düşük proteinli beslenme şekli, steroid ve antibiyotik dahil çeşitli ilaçların kullanımı, hamilelik ve yaşın ilerlemesi BUN testini etkileyen faktörlerdir.

Üre testinden önce bir hazırlık yapılmalı mıdır?

Sadece üre testi yapılacaksa öncesinde bir hazırlığın yapılmasına gerek yoktur. Hasta üre testinden önce istediği gibi yemek yiyebilir veya su içebilir. Ancak alınacak kan örneğinde ek testler de yapılacaksa doktorun tavsiyesine göre hastanın testten önce aç ve susuz olması istenebilir. 

Böbreklerin nasıl çalıştığını kontrol etmek için üre ile başka hangi testler kullanılır?

Üre ve kreatinin testi genellikle böbreklerin kandaki atık ürünleri ne kadar iyi filtreleyebildiğini kontrol etmek için kullanılan ilk testlerdir. Ancak doktor böbreklerin nasıl çalıştığını anlamaya yardımcı olması için sodyum, potasyum veya kalsiyum gibi elektrolit testleri de isteyebilir.

Üre neyi gösterir?

Kandaki üre miktarı, düşüklüğü veya yüksekliği durumlarında çeşitli böbrek hastalıklarının durumunu, karaciğer hastalıklarını ve yetersiz beslenme gibi problemlerinin göstergesidir.

Bol su içmek üreyi düşürür mü?

Üre yüksekliğinde bol su içmenin üreyi düşürdüğüne dair bilimsel temelli bir cevap yoktur.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.