Protrombin Zamanı Nedir? Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

PT veya pro-time testi olarak da adlandırılan protrombin zamanı testi, kanın ne kadar hızlı pıhtılaştığını ölçmeye yarayan bir kan testidir. Protrombin zamanı testi bir nevi kanın kaç saniyede pıhtılaştığını ölçer. Genellikle kan sulandırıcı ilaç kullanan kişiler üzerinde uygulanan protrombin zamanı testinde kanın hızlı veya yavaş pıhtılaştığı ortaya çıkar. Diğer yandan kan bozukluklarının teşhisinde de kullanılan protrombin zamanı yüksek çıktığında bu durum vücudun kan pıhtılaştırmasını daha uzun sürede gerçekleştiriyor anlamını taşır.

Protrombin Zamanı Nedir?

Protrombin zamanı (PT), kan pıhtılaşmasına yardımcı olan, karaciğer tarafından üretilen protrombin adlı proteinin kanamayı durdurmak için ne kadar sürede trombine dönüştüğünün(pıhtılaştığı) ölçüldüğü kan testidir. Protrombin zamanı testi ile kan örneğinin sıvı kısmının pıhtılaşma hızı ölçülür. Protrombin eğer normaldeki kadar hızlı değişmiyorsa kan pıhtılaşma bozukluğu söz konusu olabilir.

Kanın pıhtılaşması, vücutta meydana gelen kanamayı durdurmaya yardımcı olmak için gereklidir. Kandaki pıhtılaşma faktörleri (pıhtılaştırıcılar) adı verilen proteinler, kanın yapışkan hale gelmesine ve pıhtılaşmasına yardımcı olur. Bu süreçte kanı sıvıdan katıya dönüştürürler.

Vücudun herhangi bir yerinde kanama başladığı sırada kandaki trombosit hücreleri kanama bölgesinin etrafında toplanır. Trombosit hücreleri ve pıhtılaşma faktörleri daha sonra kanı koyulaştırmak ve kanamayı durdurmak için reaksiyon göstermeye başlar. Pıhtılaşma faktörlerinin veya trombositlerin düşük seviyeleri gibi kandaki sorunlar, kanın normal şekilde pıhtılaşmasını engelleyerek kanamanın artmasına yol açabilir.

Pıhtılaşma faktörleri ise genellikle karaciğer tarafından üretilir. Protrombin de bir tür pıhtılaşma faktörü olarak bilinir. Vücutta herhangi bir kanama meydana geldiğinde, protrombin hızla trombine dönüşür. Protrombin zamanı testi de kanın ne kadar sürede pıhtılaştığını ölçmeye yardım eder.

Kanın normal hızda pıhtılaşması herhangi bir sorun teşkil etmez ancak protrombin zamanı yüksekliği, eğer kan sulandırıcı ilaç kullanılmıyorsa kan pıhtılaşma bozukluğu veya bir karaciğer sorunu olduğunu gösterebilir.

Protrombin Zamanı Testi Neden Yapılır?

Protrombin zamanı testi, özellikle kan sulandırıcı ilaç kullanan kişiler için kanın pıhtılaşma düzeyinin ne durumda olduğunu ölçmek için yapılır. Ayrıca belirtiler varsa kan bozukluklarının teşhisinde, açıklanamayan kanamalar varsa, karaciğer işlevini görmek için ve K vitamini eksikliğinin tespiti amacıyla protrombin zamanı testi yapılabilir.

Protrombin zamanı testinin işe yaradığı noktalar şöyle sıralanabilir:

• Kan sulandırıcı ilaç kullanan kişiler için kanın pıhtılaşma düzeyini ölçmek
• Açıklanamayan kanamalar ve morarmaların teşhisi
• Karaciğer hastalıklarının tanısı
• Kan bozukluklarının belirlenmesi
• K vitamini eksikliği varsa belirlenmesi
• Kan kaybı riskine karşı ameliyat öncesi pıhtı seviyesini kontrol etmek
• Pıhtılaşma ile ilgili genetik hastalıkların kontrolü

Protrombin Zamanı Testi Nasıl Yapılır?

Protrombin zamanı, rutin bir laboratuvar testidir ve kişinin kolundaki damarından alınan kan örneğiyle yapılır. Kan verdikten sonra, pıhtılaşmayı etkinleştirmek ve ölçmek için tromboplastin adı verilen bir madde eklenir. Daha sonra, bir laboratuvar uzmanı veya bir tıbbi cihaz eşliğinde numunenin pıhtı oluşturmasının ne kadar sürdüğü hesaplanır. Çıkan sonuçlara göre ise bir değerlendirme yapılır.

Protrombin zamanı testinde elde edilen değerler testin yapıldığı laboratuvara göre değişkenlik gösterebilir. Bunun için referans değerleri baz almak ve sonuçları teyit ettirmek önemlidir.

Protrombin Zamanı Testi Değerleri

Protrombin zamanı testinde referans değerler kanın pıhtılaşmasının ne kadar sürdüğüne bağlı olarak protrombin süresi, saniyeler cinsinden veya (daha yaygın olarak) Uluslararası Normalleştirilmiş Oran (INR) olarak ölçülür. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), protrombin zamanını laboratuvar test süreçlerindeki farklılıkları hesaba katan standart bir ölçüm olarak geliştirmiştir.

Protrombin zamanı testinde standart değerler şöyledir:

• 11 ila 13,5 saniye.
• INR 0,8 ila 1,1.
• Eğer kan sulandırıcı kullanılıyorsa INR 2.0 ila 3.0 olmalıdır. (Daha yüksek veya daha düşük hedef protrombin zamanı aralığının istendiği bazı durumlar da olabilir.)

Protrombin Zamanı Testi Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

Protrombin zamanı yüksekliğinde kanın pıhtılaşma süresi daha uzundur. Yetişkinlerde bu süre 14 saniyeyi, bebeklerde ise özellikle 16 saniyeyi aşıyorsa protrombin zamanı yüksekliği söz konusudur. Yetişkinlerde bu yükseklik kan sulandırıcı ilaçların etkisinden kaynaklanabilir. Ayrıca karaciğer hastalıkları, K vitamini eksikliği ve pıhtılaşma yetersizliği gibi durumlar da protrombin zamanı yüksekliğine neden olabilir.

Protrombin zamanı yüksekliğine neden olabilecek faktörler şunları içerir:

• Kan sulandırıcı ilaçların etkisi
• Karaciğer hastalıkları
• K vitamini eksikliği
• Pıhtılaşma yetersizliği (hemofili gibi)
• Crohn hastalığı gibi bağırsak emilim bozuklukları
• Karaciğer kanseri veya lösemi gibi kanser türleri
• Sepsis gibi şiddetli enfeksiyonlar

Protrombin Zamanı Yüksekliğinin Belirtileri

Vücuttaki kolay morarmalar, diş eti kanamaları, burun kanamaları, uzun süren adet kanamaları, idrar veya dışkıda kanama ve meydana gelen kanamaların uzun süre durmaması gibi durumlarda protrombin zamanı yüksekliğinin yaygın belirtileri arasında yer alır.

Protrombin zamanı yüksekliğinin belirtileri şöyle ifade edilebilir:

• Vücuttaki kolay morarmalar
• Diş eti kanamaları
• Burun kanamaları
• Uzun süren adet kanamaları
• İdrar veya dışkıdan kan gelmesi
• Meydana gelen kanamaların uzun sürmesi
• Eklem içi kanamalar
• Cilt altındaki küçük kanamalar
• Ciddi seyreden vakalarda beyin kanaması

Protrombin zamanı yüksekliği düşer mi?

Kanın pıhtılaşması normalden daha uzun sürüyorsa bu durumun altında yatan nedenlerin tespit edilip incelenmesi gerekir. Eğer bu durum K vitamini eksikliğine bağlı ise K vitamini takviyesi alınabilir. Eğer kan sulandırıcı ilaçlar kanın pıhtılaşma süresini uzatıyorsa doktor kontrolünde kan sulandırıcı ilaçlar düzenlenmelidir. Bunun dışında karaciğer hastalığının neden olduğu yüksekliklerde de hastalığa yönelik bir tedavi uygulanabilir.

Protrombin Zamanı Düşüklüğü

Protrombin zamanının referans değer olarak kabul edilen 11 saniyenin altına indiği durumlarda vücuttaki kan çok hızlı bir şekilde pıhtılaşıyor demektir. Bu duruma neden olan faktörler arasında K vitamini içeren takviyeler, K vitamini içeren besinlerin aşırı tüketimi ve doğum kontrol hapları ve hormon replasman tedavisi gibi östrojen içeren ilaçlar bulunur.

Kanın çok hızlı pıhtılaşmasına yol açan nedenleri şöyle sıralayabiliriz:

• K vitamini içeren takviyelerin alımı
• K vitamini içeren besinlerin aşırı tüketimi
• Doğum kontrol hapları
• Hormon replasman tedavisi

Kanın hızlı bir şekilde pıhtılaşması ise şu riskleri beraberinde getirebilir:

• Kalp krizi
• İnme
• Derin ven trombozu

Protrombin Zamanı Düşüklüğünün Belirtileri

Kanın çok hızlı pıhtılaşması olan protrombin zamanı düşüklüğü genellikle kan dolaşımını etkileyen bir durum olduğu için vücutta bu tarz belirtiler gösterir. Bunlara örnek olarak göğüs ağrısı, nefes darlığı, bacaklarda ağrı, ödem ve kızarıklık verilebilir. Ayrıca ani baş ağrısı ve görme kaybı da görülebilir.

Protrombin zamanı düşüklüğünde görülebilecek belirtiler aşağıdaki gibi olabilir:

• Göğüs ağrısı
• Nefes darlığı
• Bacaklarda ağrı
• Ödem
• Kızarıklık
• Ani baş ağrısı
• Görme kaybı

Protrombin zamanı düşüklüğü yükseltilir mi?

Protrombin zamanı düşüklüğü K vitamini fazlalığından kaynaklanıyorsa K vitamini takviyelerine veya K vitamini besinlerin tüketimine dikkat etmek ve kontrollü davranmak gerekir. Kanın pıhtılaşma hızı düşük olan kişiler için doktorlar kan sulandırıcı ilaçlar önerilebilir. Bu kan sulandırıcı ilaçların düzenli ve disiplinli kullanımı kanın pıhtılaşmasını normal seviyelere çekmeye yardım eder.

Protrombin Zamanı (PT) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Protrombin zamanı testi neyi ölçer?

PT olarak kısaltılan protrombin zamanı testi,  kandaki sıvının (plazmanın) pıhtılaşmasının kaç saniye sürdüğünün ölçüldüğü testtir.

Protrombin zamanı testinin sonuçları ne zaman çıkar?

Laboratuvara göre değişkenlik göstermekle birlikte protrombin zamanı testinin sonuçları genellikle birkaç saat içinde çıkar ve çıkan sonuçlar değerlendirilmek üzere doktor tarafından incelenir.

Protrombin zamanı testinin riskleri var mı?

Her rutin kan alımında olduğu için kan alınan bölgede uyuşukluk, kızarıklık, ağrı ve morarma görülebilir ancak bunlar standart yan etkilerdir ve her kişide görülmez.

Protrombin zamanı testi sonuçları bir tehlike oluşturur mu?

Protrombin zamanı yüksekliğinde kanın pıhtılaşma süresi çok uzun olduğu için vücutta anormal kanama riski vardır. Protrombin zamanı düşüklüğünde ise kan çok yavaş pıhtılaşır. Bu da vücutta pıhtı oluşumu riskine yol açabilirken kalp krizi ve inme riski de söz konusu olabilir. Her iki durumda da test sonucuna bağlı olarak durum kontrol altına alınmalıdır.

Protrombin zamanı nasıl kontrol altına alınır?

Protrombin zamanı değerlerinin normal seviyelere çekilmesi için yükseklik veya düşüklüğe neden olan faktörlerin belirlenmesi ve buna uygun bir tedavi yönteminin belirlenmesi önemlidir.

K vitamini protrombin zamanını nasıl etkiler?

K vitamini, kanın pıhtılaşmasını sağlayan Faktör II (protrombin), VII, IX ve X’un sentezlenmesi için gerekli bir vitamin türüdür. Yetersiz beslenme, bağırsak emilim bozuklukları (crohn hastalığı) veya uzun süreli antibiyotik kullanımı sebebiyle K vitamini eksikliği gelişebilir ve bu da PT yüksekliğine neden olabilir. Diğer yandan protrombin zamanı düşüklüğünde ise K vitamininin vücuttaki fazlalığı söz konusudur.

Protrombin zamanı sonuçları ne işe yarar?

Protrombin zamanı testinin sonuçları özellikle kan sulandırıcı ilaçların pıhtılaşmayı nasıl etkilediğini, karaciğer fonksiyonlarının değerlendirilmesini ve kanama bozukluklarının tanısı için fikir edinmeyi sağlar ve önemli bilgiler verir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.