Prostat biyopsisi nedir? Füzyon prostat biyopsi nasıl uygulanır?

Erkeklerde en sık görülen prostat kanserinde doğru tanı koymanın tek yolu hastaya biyopsi yapmaktır. Fakat diğer organlarda her zaman çekilen bölümlerde şüphelenilen alanlar vardır ve o alanlardan bir parça alınabilmektedir. Prostatta ise diğer organlar gibi görüntü almak çok zordur. İkinci önemli nokta ise pratik olarak prostat biyopsisinin ultrason altında yapabilmesidir. MR veya tomografi altında yapmak çok zor olabilmektedir, MR altında biyopsi yapıldığı zaman sadece belirli noktadan biyopsi alınabilmektedir.  Klasik prostat biyopsisi artık yerini teknolojinin en üst seviye çıktığı füzyon biyopsiye bırakmaya başlamıştır. Klasik biyopsi yapılan hastadaki agresif kanserler atlanabilirken füzyon biyopsi ile hastadaki agresif kanserler belirlenerek doğru tedavi yapılabilmektedir. Özellikle agresif prostat kanserini atlamadan belirleyen füzyon prostat biyopsisi şu an ülkemizde başta Memorial Hastaneleri olmak üzere sayılı noktalarda yapılmaktadır. Hastalara prostat biyopsisi öncesi multiparametrik prostat MR’ı çekilmektedir. MR’daki görüntülerden prostat kanseri açısından şüpheli alanlar belirlenerek MR görüntüleri üzerinde işaretlenir. İkinci aşamada hasta uyutularak hastanın makatına ultrason probu yerleştirilir. Eski tipten farklı olarak yeni tip bu cihazlar ultrason görüntüleri ile MR görüntülerini üst üste getirmektedir. Normalde ultrason ile seçilemeyen prostat kanseri alanları bu sayede görünür hale gelmektedir. Prostat biyopsisi “rastgele değil” özellikle prostat kanseri açısından riskli alanlardan alınmaktadır. Bu yöntemde başta agresif seyirli (hızlı ilerleyen) kanser olmak üzere tüm prostat kanserleri daha yüksek oranda belirlenebilmektedir.

Prostat biyopsisi nedir?

Prostat biyopsisi, prostattan özel bir iğne ile bir parça alma işlemidir. Her ne kadar günümüzde teknoloji çok ileri noktalara gelse de; prostat kanseri tanısı halen prostat biyopsisi ile konulmaktadır. Biyopsi ile alınan prostat dokusu özel boyalarla işlem gördükten sonra mikroskop altında incelenir. Bunun sonucunda patoloji uzmanı, hastanın prostat kanseri olup olmadığını üroloji uzmanına rapor eder.

Prostat biyopsisi çeşitleri nelerdir?

Günümüzde prostat biyopsisi mutlaka öncesinde prostat MR’ı (multiparametrik MR; 3 Tesla cihaz ile) çekilerek, MR’da saptanan şüpheli alanlara yönelik yapılmaktadır. Prostat biyopsisi günümüzde 2 ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar klasik prostat biyopsisi ve füzyon prostat biyopsisidir.

Klasik prostat biyopsisi (eski tip):

Bu tip prostat biyopsisi ülkemizde irili ufaklı hemen her hastanede, genellikle üroloji uzmanı tarafından yapılan bir biyopsi çeşididir. Bu prostat biyopsi tekniğinde “sadece transrektal ultrasonografi” kullanılır (hastaya prostat biyopsisi öncesi MR incelemesi yapılmaz). Üroloji uzmanı, hastanın makatına ultrason probunu yerleştirir; ultrason cihazı prostat içinde kanser şüphesi taşıyan alanları göremez; sadece prostatın önü, arkası neresi; prostatın periferik zonu (kabuk kısmı) neresi onu gösterir. Üroloji uzmanı klasik prostat biyopsisi yaparken prostatın çeşitli yerlerinden “RASTGELE” genellikle toplam 12 parça alarak inceleme yapmaktadır.

Füzyon prostat biyopsisi (yeni tip): 

Özellikle agresif prostat kanserini atlamadan belirleyen füzyon prostat biyopsisi şu an ülkemizde başta Memorial Hastaneleri olmak üzere sayılı noktalarda yapılmaktadır. Hastalara prostat biyopsisi öncesi multiparametrik prostat MR’ı çekilmektedir. MR’daki görüntülerden prostat kanseri açısından şüpheli alanlar belirlenerek MR görüntüleri üzerinde işaretlenir. İkinci aşamada hasta uyutularak hastanın makatına ultrason probu yerleştirilir. Eski tipten farklı olarak yeni tip bu cihazlar ultrason görüntüleri ile MR görüntülerini üst üste getirmektedir. Normalde ultrason ile seçilemeyen prostat kanseri alanları bu sayede görünür hale gelmektedir. Prostat biyopsisi “rastgele değil” özellikle prostat kanseri açısından riskli alanlardan alınmaktadır. Bu yöntemde başta agresif seyirli (hızlı ilerleyen) kanser olmak üzere tüm prostat kanserleri daha yüksek oranda belirlenebilmektedir.

Füzyon prostat biyopsi nasıl uygulanır?

Memorial Hastaneleri’nde prostat biyopsisi üroloji uzmanı ve radyoloji uzmanlarının birlikte katılımı ile yapılmaktadır. Hastanın prostat biyopsisi sırasında herhangi bir ağrı hissetmemesi ve işlem sırasında hareket etmemesi için prostat biyopsisini sedasyon altında yapılmaktadır. Kullanılan son teknoloji MR füzyon prostat biyopsi cihazımız “Uronav” marka olup yazılımı 2019 yılında güncellenmiştir. Uronav marka cihaz ABD’de en çok bulunan ve ABD’de en önemli kanser tanı merkezlerinin tercih ettiği cihaz olup; özellikle kullanım kolaylığı ve hedefi doğru olarak tespit etmesi nedeniyle diğer markalara göre avantaj sağlamaktadır.

Prostat biyopsisi öncesi mutlaka hastanın prostatını 3 Tesla MR ile multiparametrik MR yaparak inceleniyor. Prostat MR’ları konusunda üst düzey tecrübeye sahip, kendini bu konuda geliştirmiş olan radyoloji uzmanımız; MR görüntüleri üzerinde kanser açısından şüpheli alanları işaretledikten sonra; işaretlenmiş bu görüntüler Üronav adlı prostat biyopsi cihazımızın sistemine yüklenmektedir.

Prostat biyopsisi 2 yolla yapılır.

Her iki yolla da makattan kalın bağırsağa bir ultrason probu sokulur ve prostat sınırları belirlenir. Eğer prostat parçası alacağımız iğneyi makattan sokup; kalın bağırsağı delerek prostattan parça alınırsa buna “transrektal prostat biyopsisi” denir. İğne kalın bağırsağı delip prostata ulaştığı için bu tip prostat biyopsisi sonrası hastalarda nadir de olsa enfeksiyon gelişme riski vardır.

1-Transrektal prostat biyopsi: Bu yöntemde genellikle  hasta sola dönük yan yatar şekilde dizler karına doğru çekili pozisyonunda yapılır. Numune alınmadan önce prostat bezinin çevresine bir lokal anestetik madde enjekte edilebilir. Transrektal ultrason genellikle iğneyi doğru noktaya yönlendirmek için kullanılır. İğne hızlıca prostat bezine girer ve bir doku örneğini çıkarır. Prostatın farklı bölgelerinden ortalama 10-12 örnek alınır. Transrektal  prostat biyopsi yaklaşık 20-30 dakika sürer.

2- Perine yoluyla (transperineal biyopsi): Transperineal biyopsi, transrektal biyopsi kadar sık kullanılmaz. Dizlerinin bükülmüş halde yan tarafa ya da  sırt üstü yatarak yapılır. Genel veya lokal anestezi altında yapılabilir. Biyopsi alanındaki cildiniz steril bir solüsyon ile temizlenir. Çevresi steril bir bezle kaplıdır. Transrektal ultrason genellikle iğneyi doğru noktaya yönlendirmek için kullanılır. Doktorunuz prostat bezini tutmak için rektuma parmağını yerleştirir. Ardından iğne perineden prostat bezine sokulur. Bir doku örneği toplamak için, iğne yavaşça döndürülür ve dışarı çekilir. Biyopsi genellikle yaklaşık 30 dakika sürer.

Füzyon prostat biyopsi hakkında sık sorulan sorular 

Füzyon prostat biyopsisinin avantajları nelerdir?

• Klasik prostat biyopsisi yapılan hastaya prostat biyopsi öncesi MR çekilmez. Füzyon prostat biyopsisi yaptıran hastaya ise prostat biyopsi öncesi multiparametrik prostat MR’ı çekilir.
• Klasik biyopside genellikle hasta uyutulmadan lokal anestezi yapılır. Füzyon biyopsi genellikle hasta uyutularak anestezi altında yapılmaktadır.
• Klasik biyopside hasta genellikle ağrı hissetmektedir. Füzyon biyopsi de ise hasta ağrı hissetmemektedir.
• Klasik biyopsi yapılan hastalarda özellikle hızlı yayılan agresif prostat kanserleri gözden kaçmaktadır. Füzyon biyopsi yapılan hastalarda ise hızlı yayılan agresif prostat kanserleri gözden kaçmaz.
• Klasik prostat biyopsisi yapılan hastalara yanlış tedavi planlaması yapılma ihtimali bulunmaktadır. Füzyon biyopsi yapılan hastalara ise doğru teşhis konulduğu için doğru tedavi planlaması yapılabilmektedir.

Prostat biyopsisi ne zaman yapılmalıdır?

Erkeklerde en sık görülen kanser, prostat kanseridir. Prostat kanseri riski en yüksek olan erkeklere prostat kanseri tanısı koymanın tek yolu prostat biyopsisi yapmaktır. Prostat kanseri riski taşıyan erkekleri şöyle sıralayabiliriz;

• Yüksek total PSA‘sı olanlar
• Parmakla muayenede şüpheli prostat bulguları olanlar
• Multiparametrik prostat MR’ında prostat içinde PI-RADS 4 ve Pı-RADS 5 alanları olanlar
• Genetik testlerde prostat kanseri riski yüksek olanlar

Prostat biyopsisi öncesi hazırlık nasıl yapılır?

Prostat biyopsisi girişimsel bir işlem olduğu için biyopsi öncesi şu hazırlıkların yapılması gerekir.

1. İdrar kültürü: Prostat biyopsisinden 3 gün öncesinde idrar kültürü yapıp; hastanın idrar yolunda enfeksiyonun olmadığı kanıtlanmalıdır.
2. Antibiyotik tedavisi: Genellikle prostat biyopsisi makat aracılığı ile (transrektal) yapıldığı için ve prostat biyopsisinden bir gün öncesinde antibiyotik başlamak gerekir. Memorial hastane grubu protokolleri gereği, prostat biyopsisi yapıldıktan sonra 3 gün antibiyotik tedavisi verilmektedir.
3. Bağırsak temizliği: Prostat biyopsisi genellikle makat aracılığı ile (transrektal) yapıldığı için işlemden önce bağırsakların temiz olması gerekmektedir. Bu nedenle prostat biyopsisi yapılacak sabah ve işlemden bir saat öncesi olmak üzere hastaya 2 kez lavman yapılmasını gerekmektedir.
4. Kan sulandırıcı ilaçların kesilmesi: Prostat son derece iyi kanlanan bir organdır. Prostat biyopsisi sonrası makattan veya idrarda ciddi kanamalar olmaması için kan sulandırıcı ilaçlar biyopsiden bir hafta öncesinde kesilmelidir. Gereken hastalara kısa etkili kan sulandırıcı iğneler önerilmelidir.

Prostat biyopsisi lokal anestezi veya genel anestezi (sedasyon) altında yapılabilir. Prostat biyopsisi sedasyon altında yapılacaksa, hastanın biyopsiden 6 saat öncesinde yemek yenmemesi ve sıvı almaması gerekmektedir.

Prostat biyopsisindeki riskler nelerdir?

• Prostat biyopsisi yapıldıktan sonra yaklaşık 6 saat boyunca istirahat etmeniz gerekmektedir.
• Pelvik bölgede (makat civarında) hafif ağrı olabilir ve idrarda kanama 5 gün sürebilir.
• Prostat biyopsisi sonrası yaklaşık  6 hafta sperm renginiz koyu olabilir (menide kan görülebilir)
• Transrektal biyopsi yapmışsanız, biyopside 2 ile 3 gün sonra makattan az miktarda kanama olabilir.
• Prostat enfeksiyonu (akut prostatit) olabilir. Biyopsi işleminden sonra üşüme, titreme, ateş yüksekliği gibi belirtileri vardır. Önlemek amacıyla  özellikle testten önce antibiyotik tedavisi almak enfeksiyonu önler.
• Biyopsiden sonra; ağır kanama, giderek artan bir ağrı, ateşiniz olması ya da 8 saatten fazla idrar yapamazsanız mutlaka hastanenize  başvurmanız gerekmektedir.

Standart ultrasonografı cihazlarıyla yapılan klasik biyopsilerin farkı nedir?

Standart prostat biyopsisinde prostat periferik zonu 12 bölgeye ayrılır ve her bölgeden rastgele bir parça alınır. Ultrason cihazı, normal prostat dokusundan kanserli  dokuyu ayıramamaktadır, bu nedenle biyopsi için şüpheli alanlar hedef alınamamaktadır. Bu yöntemde, prostattan farklı alanlardan rastgele örnek alınarak  eğer bir tümör mevcutsa, alınan örneklerden birinde  tümörlü doku ile karşılaşacağımızı umarak, dağınık “kör” bir yaklaşım kullanıyoruz. Bu rastgele biyopsiler, hızlı ilerleme potansiyeline sahip kanserleri bazen yakalayamamakta veya hasta hayatını tehdit etmeyecek bir kanser gereksiz bir şekilde yakalanabilmektedir. Bunun sonucu olarak hastaların yaklaşık yarısına yanlış tedavi önerisinde bulunulmaktadır.

Prostat kanseri taramasında yeniliklernelerdir? MR füzyon biyopsisi nedir?

Son yıllarda prostat kanseri tespit edilmesinde “Multiparametrik prostat MR” çekilmesi ve “MR-füzyon biyopsi tekniği” gündeme gelmiştir. Neden mi? Çünkü elimizde olan klasik görüntüleme yöntemleri (ultrason) ile biyopsi sırasında prostat kanseri olabilecek noktalar anlaşılamayabilmektedir. Yeni nesil MR cihazları kullanılarak (özellikle mıknatıs gücü yüksek olan 3 Tesla cihazlar) prostat farklı MR teknikleri ile (multiparametrik MRI) incelenmektedir. Bu görüntüler bu konudaki deneyimli radyologlar tarafından incelenir ve prostat kanseri açısından şüpheli alanlar incelenir. Multiparametrik MRI özellikle 0.5 cc üzerinde olan ve agresifliği yüksek kanserleri büyük bir doğruluk oranı ile bize göstermektedir.

Peki sadece MR’ın gösterdiği noktalardan biyopsi almak yeterli midir?  Yapılan çalışmalar sadece MR’ın gösterdiği noktalardan biyopsi alındığında %10 oranında prostat kanserinin atlanacağını bize göstermiştir. Bu yüzden günümüzde sistematik prostat biyopsisine ek alarak MR’ın gösterdiği alanlardan biyopsi almak gerekir. Yapılan çalışmalar, MR’ın prostat kanserli alanları gerçeğinden daha ufak gösterdiğini kanıtlamıştır. Bu nedenle MR’ın işaret ettiği noktalardan en az 4 adet prostat biyopsisi almak gerekir.

MR’ın işaret ettiği noktalardan nasıl biyopsi alınabilir?

3 tip MR Füzyon biyopsi tekniği vardır.

1. MR altında biyopsi: MR’ın işaret ettiği noktadan büyük bir doğrulukla biyopsi alınabilmektedir. Sadece MR’ın işaret ettiği noktalardan değil, sistematik prostat biyopsisi de yapmak gerekir. MR altında sistematik prostat biyopsi yapılması son derece zaman alıcı ve pahalı bir işlemdir. Bu dezavantajları nedeniyle dünya genelinde uygulaması %5 civarındadır.
2. Kognitif MR biyopsi: MR’ın işaret ettiği yerleri prostat biyopsisini yapacak uzman akılda tutarak biyopsileri o noktalardan alır. özellikle küçük boyutta şüpheli alan varsa, birden çok noktada şüpheli alan varsa kognitif biyopsi yetersiz kalabilmesi en önemli devavantajıdır.
3. Yazılım yardımlı MR Ultrason Füzyon biyopsi: Biyopsi ortamında hastanın prostatı ultrason ile incelenir. Prostatın ultrason görüntüsü ile çekilmiş olan MR’daki prostat görüntüleri bir yazılım aracılığıyla üst üste getirilerek birleştirilir. Ultrason probu prostat etrafında hareket ettirdiğimizde, füzyon yazılımı üst üste binmiş MR görüntüsünü buna göre kaydırır ve ayrıntılı bir 3 boyutlu ultrasonografi/MR görüntüsü sağlar. Bu birleştirilmiş görüntüde  biyopsi  iğnelerini tam olarak örnek almak istediğimiz alana (şüpheli lezyona) yönlendirilebilir. Bu yöntem sanki yol tarifi olmadan araba sürmek yerine hedefinize ulaşmak için GPS kullanmak gibidir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.