Prolaktin Nedir? Prolaktin Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Prolaktin, hipofiz bezinde üretilen, meme dokusu gelişimi ve süt salgısını başlatan polipeptit bir hormonudur. Prolaktin süt hormonu olarak da bilinir ancak sadece süt salgılanmasından değil aynı zamanda üreme ve adet döngüsü gibi fonksiyonlardan da sorumludur.

Prolaktin Nedir?

Süt hormonu olarak da bilinen, beyinde hipofiz bezinin ön lobundan salgılanan ve nohut büyüklüğünde bir hormon olan prolaktin, kadınlarda anne sütü üretimi başta olmak üzere emzirme ve meme dokusu gelişiminden sorumlu bir hormondur. 

Toplum arasında “süt hormonu” olarak da bilinen prolaktin hormonunun süt üretimi ve salgılanmasının yanı sıra adet döngüsü ve üreme fonksiyonları konusunda da etkinliği söz konusudur. Cinsel istek ve arzuları destekleyen prolaktin hormonu, üreme sağlığı açısından  da önem arz eder. Kandaki prolaktin hormonu miktarını ölçmek için ise kan testi yapılır.

İşlevsel birçok özelliği bulunan prolaktin hormonu, düşüklüğü veya yüksekliği durumunda bazı sağlık sorunları ortaya çıkarabilir. Özellikle kandaki prolaktin yüksekliği adet dönemlerinde düzensizlik, kısırlık ve erektil disfonksiyon gibi problemlere yol açar. Bu durum genellikle kadınlarda yaşanırken erkeklerdeki prolaktin seviyeleri çoğunlukla düşük seyreder.

Erkeklerdeki prolaktik yüksekliği de prematür ejakülasyon olarak tanımlanan erken boşalma ve ereksiyon bozukluğu gibi sorunlara sebebiyet verebilir. 

Prolaktin Kaç Olmalı?

PRL olarak kısaltılan prolaktin hormonu, kadınlarda yaklaşık olarak 15 ile 25 µg/L seviyesinde olması gerekirken erkeklerde ise bu oran yaklaşık 5 ile 10 µg/L aralığındadır. Bu değerlerin altı prolaktin düşüklüğü olarak ifade edilirken üstüyse prolaktin yüksekliği şeklinde ifade edilir ve hem de prolaktin düşüklüğü hem de prolaktin yüksekliği çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir.

Prolaktin Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?

Beyindeki hipofiz bezinin normalde ürettiğinden daha fazla prolaktin hormonu üretemediği durum prolaktin düşüklüğü anlamına gelir. 

Kadınlarda yaklaşık olarak 15 ile 25 µg/L seviyesi, erkeklerde ise 5 ile 10 µg/L aralığının altında seyreden prolaktin düşüklüğüdür. Prolaktin düşüklüğü, prolaktin hormonunu salgılayan hipofiz bezinin zarar görmesinden kaynaklanır. Ayrıca birtakım sağlık sorunları ve kullanılan bazı ilaçlar da prolaktin düşüklüğüne neden olabilir.

Prolaktin düşüklüğü belirtileri nelerdir?

Prolaktin düşüklüğü kadınlarda yetersiz süt üretimine, yumurtalık fonksiyonlarının düşmesine sebep olabilir. Doğumdan sonra süt gelmemesi başlıca prolaktin düşüklüğü belirtilerindendir. Erkeklerde ise erken boşalma veya sertleşme sorunları da prolaktin düşüklüğü belirtileri arasında yer alır.

Prolaktin Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

Prolaktin yüksekliği, hipofiz bezinde olması gerekenden daha fazla prolaktin hormonu salgılanmasıdır. Kadınlarda yaklaşık olarak 15 ile 25 µg/L seviyesinde, erkeklerde ise bu değerlerin 5 ile 10 µg/L'nin üstünde olması prolaktin yüksekliği (hiperprolaktinemi) olarak kabul edilir.

Prolaktin yüksekliğinin en temel nedeni, hipofiz bezinizdeki iyi huylu (kanserli olmayan) bir tümör olan prolaktinomadır. Ayrıca stres, hamilelik, bazı sağlık sorunları ve ilaçlar da hiperprolaktinemi olarak bilinen prolaktin yüksekliğine yol açabilir.

Prolaktin yüksekliğine neden olan faktörler şunlardır:

• Hipofiz bezindeki iyi huylu tümörler (prolaktinoma)
• Fiziksel veya psikolojik stres 
• Dengesiz ve sağlıksız beslenme
• Uykusuzluk 
• Antidepresan ve bazı ilaçlar
• Meme travması 
• Akciğer kanseri

Prolaktin yüksekliği belirtileri nelerdir?

Prolaktik yüksekliğinin görülen en temel belirtileri adet döneminde düzensizlik, kısırlık, testosteron seviyesinde azalma, vajinada kuruluk, meme ucunda akıntı ve zamanla kemiklerde zayıflıktır. 

Genel olarak prolaktin yüksekliği belirtileri şöyledir:

• Adet döneminde düzensizlik
• Adet kanamasında artış
• Kısırlık 
• Testosteron seviyesinde azalma
• Vajinada kuruluk 
• Meme ucunda akıntı 
• Zaman içinde kemiklerde zayıflık
• Kilo alımı

Kadınlarda prolaktin yüksekliği nedir?

Prolaktin yüksekliği kadınlarda vajinal kuruluk, doğum harici memelerden süt gelmesi, yumurta üretiminin kesilmesi, gebe kalamama, adet düzensizliği, adet kesilmesi, cinsel istekte azalma, ağrılı cinsel ilişki gibi problemlere neden olur.

Prolaktin Testi Hangi Hastalıkların Tanısı İçin Yapılır?

Prolaktin testiyle prolaktin hormonu yüksekliği ya da düşüklüğüne bakılır. Tiroid hormonu, psikiyatrik sorunlar, yumurtlama problemleri, gebelik, emzirme durumu, cinsel isteksizlik, kemik erimesi, östrojen-testosteron hormonu, jinekomasti, adet düzensizliği gibi sorunlar için prolaktin hormonu ölçülebilmektedir. Bazen de hipofiz beziyle ilgili sorunlar, kafa travmaları, bazı enfeksiyonlar, pituiter tümörlerin teşhisinde ek tetkik olarak istenebilir.

Prolaktin Testi Nasıl Yapılır?

Prolaktin testi, kişinin herhangi bir kolundan alınan kan örneğiyle yapılır. Bu kan örneği incelenmek üzere laboravutara gönderilir ve sonuçlar beklenir. Sonuçların belli olmasıyla kandaki prolaktin düşüklüğü veya prolaktin yüksekliğinin değerlendirmesi yapılır.

Prolaktin Hakkında Sık Sorulan Sorular

Prolaktin yüksekliği nedir?

Prolaktin yüksekliği, kandaki değerin referans aralık olan 25 µg/L seviyesinden fazla olması olup, kadınlarda memelerden süt salgılanması, adet dönemlerinde düzensizlik, erkeklerde ise sertleşme sorunları gibi problemlere neden olabilir. Gebelik sırasında ve doğum sonrasında prolaktin hormonu yüksekliği normal olarak kabul edilir. 

Prolaktin yüksekliğinde yenmemesi gerekenler nelerdir?

Yapılan prolaktin testi sonucu prolaktin yüksekliği tanısı aldıysanız şekerli içecekler, şeker oranı yüksek ve işlenmiş gıdalardan uzak durmanız gerekir. Ayrıca kayısı, ceviz, fındık ve badem de prolaktin yüksekliğinde tüketilmemesi önerilen besinler arasındadır.

Prolaktin yüksekliği neden olur?

Prolaktin seviyesi yüksekliğine antidepresanlar, opiat ilaçlar, hipertansiyon ilaçları, östrojen içeren ilaçlar, bazı doğum kontrol hapları, reflü ilaçları ve epilepsi ilaçları gibi bazı ilaçlar; kronik böbrek yetmezliği, akromegali gibi bazı kronik hastalıklar, sarkoidoz gibi bazı sistemik hastalıklar, strese bağlı hastalıklar, göğüs duvarına travma, tiroid hormon düşüklüğü ve hipofiz bezi tümörü sebep olur.

Prolaktin yüksekliği nelere sebep olur?

Kadınlarda prolaktik yüksekliği vajinal kuruluk, gebe kalamama ve adet düzensizliği gibi durumlara neden olurken erkeklerde prolaktin yüksekliği ise cinsel isteksizlik, ereksiyon problemleri, kısırlık, vücut tüylerinde azalma ve nadiren meme ucu akıntısına sebep olur. Ayrıca kişinin normal hayatını etkileyecek düzeyde kemik erimesi, baş ağrısı ve görme problemlerine de görülebilir.

Prolaktin yüksekliği gebeliğe engel midir?

Prolaktin hormonunun yüksek seviyelerde olması yumurtlamayı engellemektedir. Bu sebeple hamile kalmak normal şartlara göre zorlaşır. Ancak prolaktin yüksekliği kesin olarak gebeliğe engel olmamaktadır. Doktor kontrolünde uygun önlemler alınmalı ve tedavi yöntemi uygulanmalıdır.

Prolaktin yüksekliği tedavisi nasıl uygulanır?

Öncelikle kişiye prolaktin testi yapılır. Prolaktinin yüksek çıkması gibi bir durum söz konusu ise medikal tedavi uygulanır. Bununla birlikte hipofiz bezinden salgılanan prolaktin hormonu genelde hipofiz bezindeki adenom adı verilen iyi huylu kitlesel bir lezyondan salgılanır. Bazen bu lezyon gözle görülebilecek kadar büyük, bazen çok küçük olabilir. Eğer prolaktin yüksekliği belli bir seviyenin üzerinde ise MR yöntemi ile hipofiz bezi görüntülenerek, lezyon olup olmadığı netleştirilmelidir. Prolaktin seviyesi prolaktin ilaç tedavisi ile dengelenebilir. Ağızdan alınan bu prolaktin ilaçları ile yaklaşık iki üç aylık bir tedavi ile hormon seviyesi normal seviyeye indirilebilmektedir.

Prolaktin yüksekliği kilo aldırır mı?

Özellikle prolaktin yüksekliğinin kiloya neden olduğu kanıtlanmamıştır. Ancak regl dönemini geciktirmesi nedeniyle kadın vücudunda ödem ve şişkinlik meydana getirebilmektedir. Uzun süren yüksek prolaktin seviyesi kendinizi kilo almış gibi hissetmenize neden olabilir.

Prolaktin düşüklüğü nedir?

Prolaktin hormonu düşüklüğü, yüksekliğine göre çok daha az görülen bir durumdur. Prolaktin düşüklüğü, vücutta aşırı dopamin salgılanması, epifiz bezinin yeterli hormon salgılamıyor olması, bağışıklık sisteminde bozukluklar olmasından kaynaklı bazı hastalıklar, büyüme hormonu yetersizliği gibi başlıca sebeplerden kaynaklanabilir.

Prolaktin düşüklüğü nasıl tedavi edilir?

Prolaktin düşüklüğü tedavisinde uygulanan ilaçların etkisi istenilen düzeyde olmaz. Öncelikle düşüklüğün sebebi araştırılarak bu sebeplerden uzak durulmaya çalışılmalıdır. Hipofiz bezi sorunlarından kaynaklanan vakalarda hastalık nedeni tespit edilerek tedavi yoluna gidilir. Ayrıca gerekli durumlarda beslenme önerileri almak için uzman bir diyetisyene başvurulmalıdır. 

Prolaktin hormonunu düşüren yiyecekler nelerdir?

Bu konuyla ilgili çok az bilimsel çalışma yapıldığından, kesinliği olmamakla birlikte doymuş yağların prolaktin hormonu seviyesini düşürdüğüne dair bulgular vardır.

Prolaktin hormonunu yükselten besinler nelerdir?

Bu konuyla ilgili çok az bilimsel çalışma yapıldığından, kesinliği olmamakla birlikte C vitamininin, rezenenin ve çemen otunun prolaktini artırdığına dair bulgular söz konusudur.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.