Meme kanseri cerrahisinde sentinel lenf nodu biyopsisi nedir?

Günümüzde her 8 kadından birinde görülen meme kanseri, en önemli yaşam kaybı sebepleri arasında yer almaktadır. Memede görülen kanserin lenf bezlerine yayılıp yayılmadığı ise hastalığın evrelenmesi ve tedavinin şekillendirilmesi açısından büyük önem taşır. Meme kanseri cerrahisinden önce ya da cerrahi sırasında uygulanan sentinel lenf nodu biyopsisi işlemi ile kanserin lenfatik sisteme yayılıp yayılmadığı kontrol edilebilmektedir. Mavi boya veya radyoaktif madde ile gerçekleştirilen sentinel lenf nodu biyopsisi işlemi sayesinde kanserin yayılmadığı lenf nodlarının gereksiz yere alınmasının önüne geçilerek; lenf nodlarının alınması ile ortaya çıkabilecek kolda şişme-lenfödem, nörovasküler yaralanma, kronik ağrı ve hareket kısıtlılığı gibi olası risk-komplikasyonlar en düşük seviyeye indirilebilir. Bununla birlikte hastalığın evrelemesi ve tedavinin planlanması daha sağlıklı bir şekilde yapılamasını sağlar. Memorial Ankara Hastanesi Genel Cerrahi Bölümü’nden Doç. Dr. Ramazan Yıldız, meme kanseri cerrahisinde sentinel lenf nodu biyopsisi ile ilgili bilgi verdi.

Sentinel lenf nodu nedir?

Lenf nodları, vücutta birçok önemli işlevleri olan bezlerdir. Bu yapı içindeki bağışıklık hücreleri, kişiyi hasta edebilecek mikroorganizma-bakterilere saldırarak onları yok eder. Ayrıca yine vücuttaki dokulardan ve hücrelerden akan sıvı atığı ( lenfatik sıvıyı) filtreler-taşır. Vücutta yaklaşık 500-600 lenf nodu bulunmaktadır. Bu nodlar, lenfatik yapının bir parçasıdır ve bağışıklık sisteminde görevlidir.

Sentinel lenf nodu ise vücuttaki “Bekçi lenf nodu” olarak anılır. Kanser hücrelerinin birincil (primer) tümörden lenfatik kanallar aracılığıyla drene olduğu bölgesel ilk lenf düğümüdür ve birden fazla olabilir. Kanserin bölgesel lenf nodlarından ötesine yayılıp yayılmadığını görmek için nöbetçi lenf nodları test edilir.

Sentinel lenf nodu biyopsisi nedir?

Sentinel lenf nodu biyopsisi, kanserli kişiler için cerrahi prosedürün önemli bir parçasıdır. Meme kanseri cerrahi tedavisinde, fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri ile koltuk altı lenf nodunda yayılma şüphesi bulunmayan hastalarda, kanserin drene olduğu( boşaldığı) koltuk altındaki ilk lenf nodu ya da nodlarında yayılımı- metastazı olup olmadığının tespit edilmesini sağlayan faydalı bir tanı yöntemidir. Kanser hücrelerinin lenfatik sisteme yayılıp yayılmadığını belirlemek için belirli kanser türlerine sahip kişilere sentinel lenf nodu biyopsisi önerilir.

Sentinel lenf nodu biyopsisi hangi hastalıklarda yapılır?

Sentinel lenf nodu biyopsisi ilk kullanıma girdiği 1980 lerde malign melonom, penil kanserlerde kullanılırken kullanım alanı giderek artmış birçok kanserde kullanılmaya başlanmıştır.Özellikle meme kanserinde çok etkin ve faydalı olmuştur. Meme kanserinden tümörün büyüklüğüne bağlı olmadan fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri ile koltuk altı lenf nodunda metastaz şüphesi bulunmayan hastalarda koltuk altının değerlendirilmesi için kullanılır. Günümüzde neoadjuvan kemoterapi uygulanan meme kanseri hastalarında da aktif olarak kullanılmaktadır.

Meme kanseri cerrahisinde sentinel lenf nodu biyopsisi nasıl yapılır? 

Sentinel lenf nodu biyopsisi iki şekilde yapılır. Birincisi mavi boya yöntemi ile ikincisi ise vücuda zararsız radyoaktif madde yoluyla gerçekleştirilir. Mavi boya ile yapılan yöntemde ameliyathanede, ameliyatın başlangıcında hastanın meme ucu olan areola etrafına, önceden hazırlanmış olan mavi boya, tekniğine uygun şekilde enjekte edilir. Mavi boya, nöbetçi lenfleri parlak mavi renge boyar ve cerrahın onları görmesini sağlar.

İkinci yöntem olan radyoaktif madde ile sentinel lenf nodlarının belirlenmesi işleminde ise yine meme kanseri hastasına operasyondan önce nükleer tıp bölümünde radyokolloid madde, tekniğe uygun şekilde enjekte edilir. Cerrah ameliyat sırasında radyoaktivitenin nerede biriktiğini görmek ve sentinel lenf nodlarını belirlemek için gama dedektörü adı verilen küçük bir alet kullanır ve böylece nöbetçi lenf nodlarının yerini belirler.

Günümüze imkan ve kabiliyeti uygun olan merkezlerde her iki yöntem kombine olarak kullanılmaktadır.

Bu yöntemler aracılığıyla yerleri belirlenen sentinel lenf nodları, ameliyata başladıktan sonra uygun bir insizyon ile çıkarılır. Ameliyat devam ederken alınan bu lenf nodu ya da lenf nodları frozen patolojiye gönderilir ve acil olarak değerlendirilmesi istenir. Patolojiden çıkan sonuca göre koltuk altına ilave cerrahi gerekip gerekmediğine karar verilir. Eğer frozen patoloji sonucunda metastaz (yayılım) olduğu bildirilirse, koltuk altına ilave müdahale gerçekleştirilir ve lenf nodları boşaltılır. Raporda metastaz olmadığı belirlenirse bu durumda da ilave cerrahiye gerek kalmaz. Böylelikle koltuk altının gereksiz yere boşaltılmasından kaçınılmış olunur.

Meme kanseri cerrahisinde sentinel lenf nodu biyopsisisin avantajları nelerdir?

Sentinel lenf nodu biyopsisi, uzman doktorun kanseri doğru bir şekilde evrelemesini sağlar. Bu tanı yöntemi ile koltuk altı lenf noduna yayıldığından emin olunmayan meme kanseri hastalarında koltuk altı lenf nodlarının gereksiz yere alınmasının önüne geçilmiş olunur. Çünkü kanser hücreleri kanserden ilk drenajın olduğu nöbetçi lenf nodlarında bulunmuyorsa, kanserin diğer lenf nodlarına yayılması ihtimali az olacaktır. Böylece koltuk altının tamamen boşaltılmasının sebep olabileceği kolda şişme- lenfödem, nörovasküler yaralanma, kronik ağrı ve hareket kısıtlılığı gibi olası rik-komplikasyonlar en az seviyeye indirgenmiş olunur.

MEME KANSERİ CERRAHİSİNDE SENTİNEL LENF NODU BİYOPSİSİ İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

Sentinel lenf nodu biyopsisi neden yapılır?

Sentinel lenf nodu biopsisi kanserin drene olduğu ilk lenf nodunun değerlendirilmesi ve böylelikle metastazın daha ileri seviye lenf nodlarında olup olmadığının öngörülmesinde kullanılır. Bu öngörü koltuk altına yapılcak olan cerrahinin genişliğinin belirlenmesinde faydalı olacaktır ve aynı zamanda kanserin evrelemesi ve tedavi planlamasına katkıda bulunacaktır.

Sentinel lenf nodu biyopsisi ne zaman yapılır?

Evreleme adı verilen bir sürecin içinde yer alan sentinel lenf nodu biyopsisi, evreleme sırasında kanserin lenf düğümlerine ilerleyip ilerlemediğini ya da kanserin ne kadar yayıldığını belirler. Farklı kanser evreleri farklı tedaviler gerektirir. Bu test çoğunlukla orijinal (birincil) tümörü çıkarırken yapılır. Ancak bazen uzman hekimler birincil tümörü çıkarmadan önce veya sonra da sentinel lenf nodu biyopsisini gerçekleştirebilmektedir. Bazen ise neoadjuvan kemoterapi sonrasında koltuk altı lenf nodlarının değerlendrilmesinde kullanılmaktadır.

Sentinel lenf nodu biyopsisi işlemi ne kadar sürer?

Sentinel lenf nodu biyopsisi, operasyon başlangıcında yapıldığında yaklaşık 15 dakikalık bir süre alır. Operasyonun bir parçası olduğu için operasyon süresi uzatılılmış olmaz. Frozen patoloji bekleme süresince operasyona devam edilir. Hatta metastaz yok ise gereksiz koltuk altı lenf nodlarının boşaltılması -diseksiyonu yapılmadığı için ameliyat süresi kısalır.

Meme kanseri cerrahisinde Sentinel lenf nodu biyopsisinde hasta seçimi nasıl yapılmalıdır?

Primer tümörün büyüklüğüne bakılmaksızın fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri ile koltuk altına yayılımı olmayan yani nod negatif hastaların tümünde ve neoadjuvan tedavi sonrasında koltuk altına tam cevap vermiş olan hastaların koltuk altı lenf nodlarının değerlendirilmesinde yapılabilir.

Sentinel lenf nodu biyopsisinin başarı oranı nedir? 

Sentinel lenf nodu biyopsisi %90’ın üzerinde doğrulukla uygulanabilir. Sadece bir adet lenf nodu çıkarıldığında yaklaşık %10 yanlış negatiflik saptanırken, çıkarılan lenf nodu sayısı 2 ve daha fazla olduğunda bu oran giderek azalır. Ancak 4-5 den fazla lenf nodu çıkarılmasının faydası yapılan çalışmalarda gösterilememiştir. Radyoaktif madde ve mavi boyanın kombine olarak uygulanması doğruluk oranını artırmaktadır.

Sentinel lenf nodu biyopsisi neden önemlidir?

Meme kanseri tedavisinde doğru planlama ve evreleme yapılabilmesi için koltuk altı lenf nodlarının değerlendirilmesi gereklidir. Geçmişte meme kanseri tanısıyla ameliyat edilen hastaların koltuk altındaki lenf nodlarının hepsi çıkarılıyordu ve bu işlem sonrasında hastalarda bazı olası risk ve kolun kullanımında kısıtlama, kolda lenfödem-şişme, hareket kısıtlılığı ve his kaybı gibi komplikasyonlar meydana geliyordu. Bu risk ve komplikasyonların meydana gelmemesi açısından sentinel lenf nodu biyopsisi önem taşır. Sentinel lenf nodu sayesinde gereksiz koltuk altı lenf nodlarını boşaltma işleminden kaçınılmış olunur.

Sentinel lenf nodu biyopsisinin yapılmaması ne gibi sonuçlar doğurur?

Meme kanserinin cerrahi tedavisinde ve tedavi planlamasında  koltuk altı muhakkak değerlendirilmelidir. Aksi halde tedavi planlaması ve evreleme doğru yapılamaz.  Koltuk altı değerlendirilmesinde ya sentinel lenf nod biyopsisi yapılmalıdır ya da koltuk altı lenf nodlarının tümü boşaltılmalıdır. Sentinel lenf nodu biyopsisi yapılmaz ise geçmişte olduğu gibi  koltuk altındaki lenf nodlarının tamamı çıkarılır ve belki de bu işlem gereksiz yere yapılmış olabilir. Nöbetçi lenf nodu biyopsisi gereksiz işlem yapılmasının önüne geçer.

Meme kanseri cerrahisinde sentinel lenf nodu biyopsisi ağrılı bir işlem midir?

Koltuk altı lenf nodlarının boşaltılmasına kıyasla, çok daha az travmatik ve daha az ağrılı bir işlemdir.

Meme kanserinde sentinel lenf nodu biyopsisi işlemi lenfödem riskini artırır mı?

Lenfödem, sentinel lenf nodu biyopsisinin olası bir komplikasyonu değildir. Hatta biyopsinin yapılmasının ana amaçlarından bir tanesi de çok sayıda lenf nodunun alınmasını engelleyerek, lenfödem gelişme olasılığını azaltmaktır. Sadece birkaç lenf nodu çıkarıldığı için bu biyopsiden sonra lenfödem riskinin ortaya çıkma olasılığı düşüktür. İşlemden sonra o bölgede başka lenf düğümleri kalmaya devam eder ve çoğu zaman kalan lenf nodları lenf sıvısını etkili bir şekilde filtreleyebilir

Sentinel lenf nodu biyopsisinin riskleri nelerdir?

Sentinel lenf nodu biyopsisi işlemi genellikle güvenli bir tanı yöntemidir. Bununla birlikte bütün ameliyatlarda olabileceği gibi, bazı komplikasyonlar içerebilir. Kanama, işlem yerinde ağrı veya morarma, enfeksiyon, lenfödem veya işlemde kullanılan boyaya alerjik reaksiyon bu riskler içinde yer alır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.