Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) nedir?

Akciğerdeki birçok hastalık bronkoskopi ile içeriden kamerayla incelenebiliyor ve tanı- tedavi uygulamaları gerçekleştirilebiliyor. Ancak havayollarının dışında ve göğüs kafesinin içinde kalan birçok hastalığın teşhisinde bronkoskopi tek başına yeterli olmayabiliyor. Bronkoskopi ve ultrasonografi cihazının birleştirilmesi esasına dayanan Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) ile akciğer kanseri, enfeksiyöz hastalıklar, sarkoidoz, lenfoma, romatolojik hastalıklar, tüberküloz, göğüs kafesi içerisindeki büyümüş lenf bezeleri ve kitlelerin teşhisi ve derecelendirilmesi büyük oranda yapılabiliyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. İlim Irmak, Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) hakkında bilgi verdi.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) nedir?

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS), bronkoskopi ve ultrasonografinin birleştirilmesiyle elde edilen bir görüntüleme yöntemidir. Endobronşiyal ultrasonografi (EBUS) sayesinde bronkoskopi artık sadece havayollarının içini değerlendiren bir araç olmaktan çıkmış ve havayollarının dışında kalan, kalp ve akciğer arasında kalan alanlar da gerçek zamanlı görüntülenebilir ve örneklenebilir hale gelmiştir.

Bronkoskopun ucuna eklenmiş mini ultrason probu ile bronş duvarının arkasındaki lenf bezi, doku ve kan damarlarını da ultrason görüntüsü olarak göstermektedir. EBUS, özel iğnesi sayesinde normal bronkoskopi yöntemi ile ulaşılamayan bölgelerdeki büyümüş lenf bezlerinin ya da bronş komşuluğundaki lezyonların (örn: tümör gibi) içine girebilmeye ve bu dokulardan örnek almaya olanak sağlar.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) hangi hastalıklarda kullanılır?

EBUS çeşitli hastalıklara bağlı (akciğer kanseri, enfeksiyöz hastalıklar, sarkoidoz, lenfoma, romatolojik hastalıklar, tüberküloz. vb.) göğüs kafesi içerisindeki büyümüş lenf bezeleri ve kitlelerin teşhisinde yüksek tanı değerine sahiptir.

Uluslararası birçok rehber tarafından akciğer kanseri evrelemesi için ilk seçenek minimal invaziv yöntem olarak EBUS önerilmektedir.

EBUS işlemi ile artık ameliyata gerek kalmadan ve hastaneye yatmayı gerektirmeden akciğer kanseri teşhisi konabilir ya da kanser evrelemesi yapılabilir. Dolayısıyla ameliyat açısından riskli hastalar için de Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) uygun bir alternatif yöntemdir. Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) ile %76-95 oranında hastalıkların teşhisi konmakta olup bu oran hastalıklara göre değişmektedir.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) nasıl uygulanır?

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) bronkoskopi işlemindeki gibi nefes borusu ve bronşlara ağız yolu ya da burun içinden girilerek uygulanır. Hastanın durumuna göre işlem lokal anestezi ve/veya bilinçli sedasyon veya genel anestezi (tam uyutularak)  uygulanabilir.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) hakkında sık sorulan sorular 

Bronkoskopi nedir?

Bronkoskopi solunum yollarını içeriden kamerayla incelemek ve akciğerin pek çok hastalıklarında tanı veya tedavi için kamera altında bir takım girişimsel işlemler yapmak için kullanılan bir tür endoskopi yöntemidir.  Ağız ya da burundan itibaren yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla gırtlak, soluk borusu, bronşlar ve sonraki solunum yollarını ve akciğerleri görüntülü incelemeye olanak sağlar.

Bronkoskopi neden yapılır?

Bronkoskopi işlemi solunum yolları ve akciğer ilişkili hastalıklarının teşhisini koymak veya tedavi amaçlı yapılabilir.  Başlıca akciğer kanseri, solunum sistemi enfeksiyonları, kanlı balgam, nedeni bilinmeyen inatçı öksürük veya ses kısıklığı, akciğeri etkileyen romatolojik hastalıklar, kanlı balgam, solunum yollarına yabancı cisim kaçması gibi durumların varlığında tedavi ya da tanı amaçlı yapılır.

Bronkoskopi nasıl yapılır?

Yapılacak girişimlere, hastalık ve hastanın durumuna göre lokal anestezi ve/veya bilinçli sedasyon veya genel anestezi (tam uyutularak)  uygulanabilir. İşlem sırasında ağrı hissedilmez. Ancak tam uyutulmadan yapılan işlemler esnasında hastanın yaşayabileceği başlıca zorluk öksürük ve nefes darlığı hissi olup çoğu hasta bu zorlukları hatırlamaz ya da genelde lokal anestezi uygulamaları ile azaltılır. İşlem, kişi oturur veya yatar pozisyonda burun veya ağız yolundan gönderilen, ucunda kamera ve ışık olan bronkoskop cihazı ile yapılır.

Bronkoskopi nerede yapılır?

Bronkoskopi işlemleri üçüncü basamak sağlık hizmeti veren hastanelerde yapılır. Hastanenin ayrı bir bronkoskopi ünitesinde veya genel endoskopi ünitesinde, işlem yapılacak hastanın klinik durumuna özel, gerekiyorsa ameliyathane koşulları, yoğun bakım üniteleri ya da yatak başında yapılır. Bronkoskopi ünitesine duyulan gereksinim hastanın klinik durumu yanı sıra yapılan bronkoskopi sayısına, yapılan bronkoskopik işlemin çeşidine (lazer tedavisi, rijid bronkoskopi, stent yerleştirme, uzun sürecek uygulamalar vb.) bağlı olarak değişebilmektedir.

Bronkoskopi öncesi yapılması gerekenler nelerdir?

Bronkoskopi işlemi öncesi doktorun işlem yapacağı hastasının detaylı tıbbi öyküsü alınmalı ve fizik muayenesi yapılmalı, kardiyolojik ya da metabolik hastalıkların eşlik etmesi halinde ilgili branşların işlem açısından hastayı değerlendirmesi sağlanmalıdır. İşlemden önce akciğer röntgeni, elektrokardiyografi (EKG), kanama-pıhtılaşma testleri ve gerekirse solunum fonksiyon testi yapılır. Akciğer filmi bronkoskopi öncesi incelenmeli ve gerekli olması halinde akciğerdeki hastalığı daha iyi değerlendirmek için bilgisayarlı göğüs tomografisi ile lezyonun yeri iyi belirlenmelidir. Her hasta için yapılacak öncelikli tanısal işlem belirlenmeli ve hastaya anlaşılır bir dille anlatılmalı ve hasta bilgilendirilmelidir. İşlemden en az 6-8 saat öncesinde hastanın katı, sıvı gıda alımı olmamalıdır.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) öncesi yapılması gerekenler nelerdir?

• Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) uygun ekipman ve donanımı olan merkezlerde deneyimli doktorlar tarafından yapılmalıdır.
• Genel anestezi altında uygulanabileceği gibi bilinçli sedasyon ya da sedasyonsuz lokal anestezi ile yapılabilir.
• Endobronşiyal Ultrasonografinin (EBUS) yapılacağı ünite ve işlem öncesi hazırlık aşamaları (kan testleri, EKG, röntgen, gerekirse Tomografi ve eşlik eden yandaş hastalıklar varlığında ilgili birimce işlem açısından değerlendirilmesi vb.) Klasik flexible bronkoskopi öncesi hazırlık prosedürleri ile aynıdır.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) ne kadar sürer?

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) süresi standart bronkoskopi işleminin süresinden yaklaşık 5-10 dakika daha uzun sürer (toplam ortalama 20-30dk). Örnekleme sayısı veya uygulanacak sedasyon yöntemine göre süre artabilir ya da azalabilir. Cihaz, kullanılacak probun çeşidine göre 1,9-6.9mm arasında değişebilen kalınlıktadır.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) bronkoskopi sonrası nelere dikkat edilmelidir?

• Bronkoskopi ve Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) bronkoskopi uygulamaları oldukça güvenli uygulamalar olup, düşük hayati tehlike taşırlar.
• İşlem sırasında en sık yaşanabilecek sorun işleme bağlı ya da altta yatan hastalığa bağlı burun ya da solunum yollarında gelişebilen kanamalardır.
• Bronkoskopi sonrası işleme bağlı ateş olabilir ancak genellikle ateş düşürücülerle kolayca kontrol altına alınabilir.
• Bunun yanı sıra işleme bağlı geçici bir süre boğaz ağrısı ve ses kısıklığı olabilir.
• Daha da nadir olarak lokal anestezi için kullanılan ilaçlara bağlı olarak alerjik reaksiyonlar, kullanılan sakinleştirici ilaca bağlı solunum baskılanması, oksijende düşüş, bronş spazmı, epileptik atak, kalp ritim düzensizlikleri gelişebilmektedir.
• Bu komplikasyonlar işlem sonrası ilk saatlerde görülebilmekte olup işlem bittikten sonra gözlem odasında hastanın genel gözlemi, solunum ve kalp parametrelerinin takibi yapılmalıdır.
• İşlemden sonraki ilk saatlerde anestezi ya da sedasyon uygulanılan durumlarda sedasyon etkisi devam edebileceğinden dolayı ilaçların etkisi tam olarak geçene kadar daha uzun takip ve yakın gözlem gerektirir.

Lenf bezi nedir? Lenf bezi büyümesi neden olur?

Lenf bezleri, vücuda giren mikroorganizmaların tanınması ile savunma hücrelerin harekete geçmesi gibi bir dizi savunma mekanizmasının gerçekleştiği bağışıklık sistemine ait dokular olup tüm vücudun çeşitli yerlerinde istasyonlar halinde bulunurlar.

Lenf bezlerinin büyümesi çoğunlukla bakteriyel veya viral hastalıklarda görülür. Ayrıca lenfoma veya vücudun herhangi bir organ kanserinin lenf bezlerine sıçraması ile de lenf  bezleri büyür. Vücudun kendi dokularına karşı savunma geliştirmesi gibi otoimmün mekanizma ile seyreden bazı romatolojik hastalıklarda da yine lenf bezlerinde büyüme görülür.

Akciğer lenf bezlerinin büyümesi nedir?

Göğüs kafesi içerisinde derin yerleşimli (kalp ve büyük damarları ile akciğer arasında), soluk borusu, bronş ve dalları çevresinde bulunan lenf bezlerinin büyümesidir. Lenf bezlerinin genel olarak 1cm çapa kadar olmaları normal olup 1cm üzerinde lenf bezi büyümesi kabul edilir.

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) ile alınan biyopsilerin sonucu ne zaman çıkar?

Endobronşiyal Ultrasonografi (EBUS) ile alınan doku örneklerin eğer patoloji incelemesi yapılacak ise yaklaşık 1 hafta-10 gün kadar sürede sonuçlanması beklenir, bununla birlikte biyopsi örneğinin çeşitli özel histopatolojik boyama yapılması halinde (patoloji uzmanının gerekli gördüğü durumlarda) bu süre birkaç gün daha uzayabilmektedir.

Alınan örneklerin mikrobiyolojik incelemesi yapılacak ise genellikle 3 gün ila 2 hafta arası bir sürede sonuçlanmakta ve istenen incelemenin çeşidine göre bu süre uzayabilmektedir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.