Türkiye'de Bir İlk! Alzheimer Hastalığında Erken Uyarı Sistemi

Prof. Dr. Türker Şahiner; BEYNEX, Alzheimer konusunda alınması gereken önlemler ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi verdi.

Yaşamınızı hareketlendirin

Zihinsel aktivitelerin Alzheimer’a karşı koruyucu olduğu artık tüm dünyada kabul görmüş bir gerçektir. Sedanter yani hareketsiz bir yaşam tarzı kişiyi demansa yaklaştırırken, aktif yaşam beyni korumakta veya demansın başlangıç yaşını ertelemektedir. Bu durumda genellikle “Ne kadar zihinsel egzersiz yapmalıyız?” “Egzersiz yaparken unutkanlık artıyor mu”, “Aynı seviyeyi korumayı başarıyor muyuz?” gibi sorular akla gelmektedir. Günümüzde her yaş grubuna özellikle de ileri yaş grubuna zihinsel egzersizler sunan yazılımların erken uyarı niteliği ile hastalar için son derece faydalı olduğu gözlemlenmektedir. Bu online egzersiz programı, kişinin unutkanlık durumunu test edip bu sorunu geriletme ve alarm durumunda zaman geçirmeden bir uzmana başvurma imkanı vermektedir. Rutin uygulamada bir hasta doktora başvurduğunda 15 dakika süreli bir hafıza testi yapılmakta ve durumu belirlenmektedir. Alınan sonuç bazen hastanın o anki stresine ve ruhsal durumuna göre değişiklik gösterebilir. Bu nedenle anlık kesitler erken dönemde bize fazla veri sunmamaktadır ve hasta uzun süre izlenmelidir. Bu sorundan yola çıkılarak dünya kongrelerinde teknoloji ve demans programları yakından takip edildi ve Türkiye’nin unutkanlıkla ilgili ‘BEYNEX’ adı verilen ilk yazılımı gerçekleştirildi. Ücretsiz olan bu yazılımda içinde nörolog, psikolog ve bilgisayar yazılımcılarının olduğu 15 kişiye ulaşan bir ekip görev yapmaktadır. Yazılım süreci tamamlanan ve son 3 yıldır araştırma safhasında olan proje artık hayata geçirilmiş bulunmaktadır.

2 yıldır farklı eğitim düzeylerindeki 50 yaş üstü yaklaşık 120 kişilik bir grup izlemimiz altında bulunmaktadır. En önemli hedefimiz bu programı uygulayan kişide herhangi bir konuda gerileme fark ettiğimizde doktoruna başvurması gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu, unutkanlıkla ilgili bir erken uyarı sistemidir ve bu yönüyle çok önemlidir.

Alzheimer için erken alarm sistemi

Beynex, “Ben unutkanlaşmaya başladım, unutkanlığım izlenip durumum bana rapor olarak sunulsun istiyorum” diyen herkese yardımcı bir yazılımdır. Kendilerine verilen parola ve kullanıcı adıyla sisteme giren kişiler unutkanlıklarını test edecekleri, hastalıklarını geciktirici uygulamadan yararlanmaya hemen başlayabileceklerdir. BEYNEX’in dünyadaki benzer sitelerden en önemli farkı, kişinin raporlarının izlenip sonuçlarının kişiyle veya isteği halinde doktoruyla paylaşılmasıdır. Bu ciddi bir tıbbi danışmanlıktır ve 8 ayrı alt grafikte izlenen verilerle çok önemli bulgulara erişilebilmektedir.

Kullanımı çok pratik

Okuma yazman bilmeyen kişiler tarafından bile kolayca kullanılabilmesi, uygulamanın en önemli özelliği olarak görülmektedir. Günde 15-20 dakika alan aktivitelerin haftada 5 gün yapılması önerilir. Kişi sayfaya girdiğinde sevimli bir denizatı çizimi ile karşılaşır. (Alzheimer beyinde hipokampusta başlıyor ve denizatıyla sembolize edilir.) Sonra parola girişi yapılır ve 3 ana başlık belirir. Bu başlıklar ve içerikleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

1. Günlük yaşam aktiviteleri: Kişiye birkaç gün arayla, günlük yaşam aktivitelerini sorgulayan 17 soru sorulur ve “evet” ya da “hayır” diye yanıt vermesi istenir. “Bugün kahvaltı yaptınız mı?” “İlaçlarınızı kendiniz mi aldınız?” “Yürüyüşe çıktınız mı” türü sorulara verilen yanıtlar program tarafından grafik olarak izlenir.

2. Zihinsel aktiviteler: Sayfaya giren kişiyi her gün değişen farklı oyunlar karşılamaktadır. Bu bir balık avlama ya da market alışverişi olabilmektedir. Oyunların sonucunda kişi; bellek, aritmetik, görsel bellek, esnek düşünce, hız, problem çözme, lisan, dikkat gibi 8 parametreye kadar uzanan başlıklarla ilgili olarak detaylı izlenmiş olur ve gelişimi ya da gerilemesi oyunlardan alınan puanlardan yola çıkılarak grafiklere yansıtılır.  

3. Video: Son aşamada kişi 3 dakikalık bir video izlemektedir. Bu videoda boyun ve bel egzersizleri yer almaktadır ve izleyen kişiden aynı egzersizleri yapması istenir. Programın sonunda kişi; “Yaptım”, “Yapamadım” veya “Zordu” gibi geri dönüşlerde bulunmaktadır. Performans grafikleri 3 ayda bir kişiyle paylaşılıyor ve durumuyla ilgili bilgi sahibi olması sağlanır.