Yükleniyor
Sarımsak, dünyanın en eski kültür bitkilerinden biri olarak keskin aroması ve kendine özgü tadı ile bilinir. Sarımsak bitkisinin en yaygın kullanılan kısmı beyaz, parşömen benzeri bir kabukla çevrelenmiş sekiz ila 20 ayrı gözyaşı damlası şeklindedir. Sarımsağın bağırsakları temizlediği, diyabetten kansere kadar sağlığa faydalı etkileri bulunur. Yemeklerin vazgeçilmezi olan sarımsak, halk arasında doğal antibiyotik olarak da bilinir.
Kendine has bir tat ve aroması bulunan sarımsak vücut için doğal bir antibiyotik kabul edilir. Kişinin bağışıklığını güçlendirerek hastalıklara karşı koruma kalkanı oluşturan sarımsak aynı zamanda düşük kalorili bir besindir.
Sarımsağın ortalama besin değerleri şöyledir:
Sarımsağın bağışıklığı güçlendirerek vücudu enfeksiyonlara karşı koruma, bakteri, mantar ve parazitleri vücuttan uzak tutma, kan şekeri, kolesterol ve kan basıncını düzenleme ve karaciğer sağlığını destekleme gibi faydaları vardır. Sarımsak bağışıklık sistemini güçlendirerek, virüslerin hücreler içinde çoğalmasını önlemeye yardımcı olur.
Sarımsağın içerdiği antioksidanlar vücudu serbest radikallerin neden olabileceği oksidatif hasarı önler, özellikle hücre hasarı ve yaşlanmayla bağlantılı bilişsel gerilemeyi önlemeye yardımcı antioksidanlar içerir. Alzheimer hastalığı ve diğer bunama türlerinin gelişme riskini azaltabilir veya ilerlemesin yavaşlatmaya yardım edebilir.
Sarımsak C vitamini, B6 vitamini ve manganez açısından zengindir. Kan basıncı ile toplam ve LDL (kötü) kolesterolü düşürerek kalp hastalığı riskini azaltır. Grip ve soğuk algınlığı gibi hastalıkların önlenmesine ve semptomların azalmasına yardımcı olur. Bulaşıcı hastalıklara karşı vücudun savunmasını ve kemik sağlığını güçlendirir. Sarımsak fiziksel performansı artırır ve vücuda enerji sağlar. Egzersizle ilişkili oksidatif stresi, kas hasarı ve bundan kaynaklı ağrıları azaltmaya yardımcı olur.
Sarımsağın faydaları şunlardır:
Kalorisi düşük olan sarımsak C vitamini, B6 vitamini ve manganez açısından zengindir. Sarımsağın içeriğinde % 84.09 su, % 13.38 organik madde, %1.53 inorganik madde bulunmaktadır. 33 çeşit kükürt bileşiği olan sarımsak; çinko, germanyum, A, B1 ve C vitaminleri içermektedir.
Antiseptik, antibakteriyel, antifungal ve antiviral olan sarımsak bağışıklık sistemini güçlendirerek vücudun virüslere ve diğer mikroorganizmalara direnmesine veya onları yok edebilmesine yardımcı olur. Sarımsak virüslerin konakçı hücrelere girmesini veya hücre içlerinde çoğalmasını önler. Bu sayede grip ve soğuk algınlığı gibi özellikle üst solunum yolunu enfekte eden hastalıkların semptomlarını azaltır, hastalığın kolay atlatılmasını sağlar.
Sarımsak kolesterolü yüksek olanlarda, toplam ve kötü kolesterolü azaltmaya yardım eder.
Yüksek tansiyon, kalp krizi ve felç gibi kalp sağlığının risk faktörü olan kan basıncını düzenlemeye ve kontrol etmeye yardımcıdır. İçerdiği allisin sayesinde kan damarlarınızı gevşeterek kanın daha kolay akmasını sağlayabilir.
Sarımsak serbest radikallerin neden olduğu oksidatif hasarı ve yaşlanma kaynaklı ortaya çıkabilen Alzheimer ve demans gibi bilişsel sorunları geciktirmeye yardım edebilir. Antioksidan açısından zengindir ve antioksidanların oksidatif stresi önemli ölçüde azaltabileceğini ortaya koyan araştırmalar bulunmaktadır.
Sarımsak menopoz sonrasında ortaya çıkan kemik sağlığı gibi sorunlar için yardımcıdır. Sarımsağın osteoporoza yol açan oksidatif stresi azalttığına dair çalışmalar bulunmaktadır.
Sarımsağın içeriğindeki allicin maddesinin öncüsü olan ve kükürt içeren ‘alliin’ bulunur. Sarımsak hücreleri soyulma, kesme veya doğrama ile hasar gördüğünde, havanın etkisiyle içeriğinde bulunan alliin ile hemen reaksiyona giren alliinaz adı verilen bir enzim salınır. Bu reaksiyon sonucunda allicin ortaya çıkar. Allicin, kandaki iki antioksidan enzim olan katalaz ve glutatyon peroksidazın seviyesini yükseltir. Bu şekilde, vücuttaki hücre zarına zarar verebilecek daha fazla serbest radikal önlenebilir.
Damar sisteminin yani yaşlanma sürecinin (damar sertliği gibi) sarımsakla birlikte gerilediği düşünülmektedir. Ayrıca kanın akışkanlığını düzenleyen sarımsak, damarları genişlettiği ve gevşettiği için aşırı yüksek tansiyonun normalleşmesine katkıda bulunur. Sarımsak, kan lipidlerinin (kolesterol) düzenlenmesinde olumlu etkileri olan ikincil bitki maddeleri olan ‘saponinler’ içerir. Böylelikle gelişmiş bir kan akışına ve damarların artan esnekliğine katkıda bulunur.
Ajoene ayrıca sarımsakta bulunan bir kükürt bileşiğidir. Pıhtılaştırıcı fibrini parçalayarak kanı doğal olarak inceltir. Tüm bu farklı maddelerin yardımıyla sarımsak, kan sulandırıcı ilaçların aksine tamamen doğal bir şekilde ve yan etkileri olmaksızın kan pıhtılarını etkisiz hale getirebilir ve tromboz ile felçleri önleyebilir.
Sarımsak geleneksel olarak bağırsak problemleri (şişkinlik, fermantasyon süreçleri ve kramp benzeri ağrı durumları) ile soğuk algınlığı ve grip için vücudu destekler. Metabolizma, bağışıklık sistemi, tiroid bezi ve sağlıklı cilt ile tırnaklar için önemli olan temel element olan selenyum içerir. Özellikle antiviral özelliklere sahip olan allisin ve kükürt bileşikleri, her türlü patojen mikroorganizma ve parazitlere (bakteriler, virüsler, mantarlar, amipler, solucanlar) karşı etkilidir.
Yapılan bir araştırmada, sulu sarımsak özlerinin hali hazırda antibiyotiklere direnç geliştirmiş olan bakterileri öldürebileceği belirlenmiştir. Bazı bakteriler, her yıl milyonlarca insanı etkileyen mesane enfeksiyonlarına (sistit) neden olabilmektedir. Sarımsak, idrar yolu enfeksiyonlarından dertli olan kişiler tarafından kullanılabilir ve bu sayede ve iyileşmeyi hızlandırabilir.
Sarımsağın içeriğinde bulunan sülfür bileşiklerinin, kanser önleyici etkisi bulunmaktadır. Allicinin dönüşümü, yağda çözünen iki madde üretir; dialil sülfür (DAS) ve dialil disülfür (DADS). Sarımsaktaki bu kükürt bileşiklerinin tümör oluşumunda yer alan iki işlemde etkili olduğu varsayılmaktadır. Bu bileşikler, bir yandan kanserojen maddelerin reaktivitesini azaltmakta ve eliminasyonunu hızlandırmaktadır. Böylece DNA daha az zarar görmektedir. Öte yandan, bu bileşikler kanser hücrelerinin büyümesini bozabilir ve böylelikle apoptoz (intihar) yoluyla hücre ölümlerini başlatabilir. Bunu yaparken, tümörlerin yayılmasını engellerler. Sarımsağın kolon kanseri, mide ve yemek borusu kanseri, akciğer ve meme kanseri için önleyici etkileri kanıtlanmıştır.
Anti-enflamatuar, antioksidan kaynağı olan sarımsak, akciğer ve prostat kanserine karşı inhibe edici etkileri ön plana çıkmaktadır. Bu konuda Çin’de yapılar iki araştırma dikkat çekmektedir. Hem sarımsak hem de yeşilçay bu nedenle bu kanser türünde koruyucu faktörler olarak ön plana çıkmaktadır. Bilim adamları sarımsak ve yeşil çayın, tipik akciğer kanseri risk faktörlerinin (sigara içmek, kızarmış yiyecekler yemek vb.) etkisini azalttığını öne sürmektedir. Kullanıma hazır hale getirilen sarımsak preparatları, prostat kanseri ve iyi huylu prostat büyümesinin tedavisinde uzun süredir kullanılmaktadır.
Sarımsak, hücre duvarlarını güçlendirerek ve organizmanın kendisine zararlı olan toksik maddelerden arınması işlemi olan ‘detoksifikasyon’ işleviyle karaciğeri destekleyerek yıpranmasını önler. Sarımsaktaki allisin, kandaki ve karaciğer gibi hayati organlardaki kurşun seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilir. Sarımsaktaki kükürt bileşiklerinin ağır metal toksisitesinden kaynaklanan organ hasarına karşı koruma sağladığını gösteren araştırmalar bulunmaktadır. Ayrıca sarımsak, ağır metal zehirlenmesinde (cıva, kadmiyum) veya alkol tüketiminin olumsuz sonuçlarını azaltmak için kullanılabilmektedir.
Sarımsak çok fazla tüketildiğinde mide ve bağırsak rahatsızlığına neden olabilmektedir.
Halihazırda kanın pıhtılaşmasını önleyen antikoagülan ilaç kullanan kişiler ile tansiyonu düşük olan kişiler düzenli olarak fazla olmamak şartıyla sarımsak tüketebilir. Ancak, sarımsak kan inceltici ilaçların etkisini artırabilir. Bunun için sarımsak suyu, draje ve tabletleri alınmadan önce uzman hekimle kesinlikle konuşulmalıdır. Taze sarımsak kullanmak söz konusu olduğunda, etkilerinden tam olarak yararlanmak isteniyorsa çiğ olarak yenmesi gerekir. Günlük bir diş sarımsak yeterlidir. Sarımsak yemekler piştikten sonra eklenmelidir. Özellikle yağ, sarımsağın etkinliğini artırabilir.
Sarımsak en çok çiğ olarak tüketildiğinde besin değerlerinden maksimum seviyede yararlanılmaktadır. Ezilip bir kaç dakika bekledikten sonra tüketilmeli, uzun süreli pişirilmemelidir. Sarımsak yemeklere piştikten sonra eklenirse besin değeri yok olmaz.
Sarımsak yutmak, vücudun bakteri, virüs, mantar ve parazitlerle savaşmasını destekler, boğaz ağrısı ve öksürük gibi soğuk algınlığı semptomlarını azaltır. Sarımsak arteriyel sertliği iyileştirir, kan basıncını ve kolesterolü düşürüp kalp hastalıkları riskini düşürür, bağırsak mikrobiyotasını destekler ve vücuda enerji verir.
Pek çok insanın kokusu hoş olmayan sarımsağı tükettikten sonra ağız kokusundan rahatsız olmaktadır. Çoğu zaman süt, zencefil, limon suyu ve nane şekeri en azından bir süreliğine sarımsak kokusunu bastırmaktadır. Sarımsak kış aylarında kilerde ya da kapalı balkonlarda, yazın ise buzdolabının sebze bölmesinde serin ve kuru bir ortamda tutulmalıdır. Bir yumru açıldıktan sonra kurumaması için 10 gün içinde tüketilmelidir. Çünkü temel olarak, ne kadar taze ve sulu olursa o kadar iyidir. Bir başka iyi saklama seçeneği de sarımsağı kavanoz içerisinde yağda bekletmektir
Hem besin değerleri hem de içeriği açısında günlük sarımsak tüketimi belli bir miktarda olmalıdır. Ek bir hastalığınız varsa kesinlikle bir uzman hekimden görüş alınmalıdır. Sağlıklı bir birey günde 2 diş çiğ sarımsak yenilebilir.
Taze sarımsağın aktif bileşenleri her zaman diyet takviyelerinde tercih edilmektedir. Sarımsaktaki ana aktif bileşen olan allicin, hızla az ya da kompleks kükürt bileşiklerine dönüşen kararsız bir bileşiktir. Isıtma, dondurarak kurutma, buharla damıtma veya benzeri yollarla sarımsağın daha sonraki herhangi bir şekilde işlenmesinin, içerdiği allicinin etki seviyesini değiştirmektedir.
Sarımsak tüketimi soğuk algınlığı semptomlarını hafifletme, kolesterol ve kan basıncını yönetmeye yardımcı olma, kalp sağlığını koruma ve karaciğer hasarı riskini azaltma konusunda yardımcıdır. Sarımsak bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitlerle savaşır, içerdiği allisin isimli bileşen özellikle mide bakterilerine karşı etkilidir. Yüksek tansiyonu olan kişilerde sistolik kan basıncını ve diyastolik kan basıncını düşürür. Serbest radikallerle savaşır ve zamanla neden oldukları hasarın bir kısmını azaltabilir.
Sarımsağın organlara sağladığı faydalar arasında kan basıncını ve kolesterolü düşürerek kalp hastalıkları riskini azaltması, karaciğeri koruması, eklem sağlığını besleyerek kemikleri güçlendirmesi ve beyne iyi gelmesi yer alır. Bunlarla birlikte sarımsak doğal bir antibiyotik olup bağışıklığı güçlendirir ve özellikle kışın görülen soğuk algınlığı ve gribe karşı kişiyi korur.
Sarımsağı çiğ olarak tüketmek tüm besin değerlerini almak açısından önemlidir. Çiğ sarımsağın faydalarının çoğu allisin adı verilen bir enzimden gelir. Allisin, iltihap giderici, antioksidan, antibakteriyel ve antikanser özelliklere sahiptir. Bu sayede çiğ sarımsak bağışıklığı güçlendirir, hastalıklardan korur, kalp sağlığını destekler, enerjiyi yükseltir, eklemleri güçlendirir ve kanser hücreleriyle mücadele edebilir.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 23 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 26 Eylül 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
