Psikolojide Flashback Nedir?

Güvendiği bir kişiyle bu durumu paylaşması sağlıklı bir adım olacaktır. An içerisinde hareket etmek ve an ile bağlantı kurmak önemlidir. Flashback bedende hissedilebilir, böyle anlarda korkmadan kişinin burada olduğunu hissettirecek hatırlama hareketleri yapılabilir.

Örneğin: zıplamak, silkinmek, bedeni kontrol etmek, masaj yapmak gibi ve nefes alışverişlerinin kontrolünün sağlanması çok önemlidir. Flashback’lerin etkileri yaşandıktan bir süre sonra dinecektir ama uzun zaman devam etmesi ve süreklilik kazandığı durumunda psikolojik yardıma başvurulmalıdır.

Memorial Ataşehir Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uz. Psi. Hande Taştekin, Psikolojide Flashback hakkında bilgi verdi.

Flashback atakları ne şekilde gelişir?

Flashback atakları genellikle görsel bilgilerle ilişkilendirilse de koku, tat, dokunma veya işitme gibi duyularla da tetiklenebilmektedir. Flashbackler ilk başlarda rastgele zaman dilimlerinde yaşanabilir. Flashback sırasında kişi çok farklı duygular yaşayabilir. Bazı flashbackler çok yoğun hissedilebilir. Kişi bu anlarda güncel yaşam ile flashback anılarını birbirinden ayırt etmekte zorlanabilir.

Flashback bazen geçmişte yaşanan görüntülerin görülmesi şeklinde yaşanabilmektedir ancak flashback mutlaka görüntüleri görmeyi veya baştan sona olayları yeniden yaşamayı gerektirmemektedir. Flashbackler şu şekilde gelişebilmektedir;

• Olanların tam veya kısmi görüntülerini görmek
• Travmaya bağlı sesleri, kokuları veya tatları fark etmek
• Ağrı veya basınç gibi fiziksel hisler hissetmek
• Travma sırasında hissedilen duyguları yaşamak.

Flashback kimlerde görülebilir?

Flashback yaşanmasının nedenleri bilimsel olarak verilerle kesin olarak ortaya koyulmamış olsa da, deprem, sel gibi doğal afetlere maruz kalan kişilerde tetiklendiği de görülmekedir. Flashback durumunun tetiklendiği diğer olaylar şunlardır:

• Askeri çatışma içerisinde kalmak
• Ölümcül kaza,
• Cinsel, duygusal ve fiziksel istismara maruz kalmak
• Obsesyon gibi zihinsel sağlık sorunları
• Yan etkisi bulunan bazı ilaçların kullanımı

Bu olaylarla birlikte stres, gıda yoksunluğu ve temporal lob nöbetleri gibi faktörlerin flashback başlamasında önemli bir rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Diğer yandan bilimsel araştırmalar, flashback yaşayan bireylerin nöral taramalarında, orta oksipital lob, birincil motor korteks, yardımcı motor alanı ve dorsal akım bölgeleri gibi belirli beyin bölgelerinin epizod sırasında oldukça aktif olduğunu ortaya koydu. Mevcut araştırmalar ayrıca stres, gıda yoksunluğu ve temporal lob nöbetleri gibi faktörlerin flashback başlamasında önemli bir rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Flashback ne kadar sürer?

Flashback birkaç saniye sürebileceği gibi bazen çok daha uzun saatler ve hatta günlerce devam edebilmektedir. Belirli yerler, insanlar veya olaylar kişide travmayı hatırlatarak flashback yaşanmasını tetikleyebilir. Ancak flashback yaşanması bunlardan bağımsız şekilde rastgele de yaşanabilmektedir.

Flashback yaşarken neler yapılmalıdır?

Yaşanan travmatik olayın ardından ortaya çıkan tepkiler her kişide farklı gelişebilmektedir. Bazı kişiler duygusal anlamda kendisini izole edebilir. Bazı kişilerde ise olayın üzerinden uzun zaman geçmesine rağmen travmatik olayın izleri kalabilir ve flashbackler yaşanabilir. Böyle durumlarda profesyonel destek almak oldukça faydalıdır.

Flashback sırasında kişiye faydası olacak ipuçları da bulunmaktadır.

• Kendinize bir flashback yaşadığınızı söyleyin.
• Flashback sırasında derin ve yavaş nefes almak faydalı olabilir. Panik yapıldığında vücudun nefes dengesi bozulabilmektedir. Nefes almanın bu sırada kontrol altında tutulabilmesi oksijen seviyesini de düzenlenmesine faydalı olacaktır.
• Beş duyu organını kullanarak normalleşmeye çalışın. Rahatlatıcı bir koku faydalı olabileceği gibi sevdiğiniz bir içecek ya da yiyeceği tüketebilirsiniz. Çevrenizdeki renkleri veya mobilya parçalarını sayabilirsiniz. 
• Kendinizi güvende hissettiğiniz şekilde davranın. Battaniyeye sarılmak ya da odaya girip kapıyı kapatmak güven hissi uyandırabilir.
• Flashback atakları bazen birdenbire ortaya çıkmış gibi hissettirir, ancak genellikle erken fiziksel veya duygusal uyarı işaretleri vardır. Bu belirtiler, ruh halinizde değişiklik, göğsünüzde baskı hissetme veya aniden terleme şeklinde olabilir. Flashback ataklarının erken belirtilerinin farkına varmak, bunları yönetmenize veya önlemenize yardımcı olabilir.
• Flashback yaşamanıza nelerin neden olduğunu bulmaya çalışın. Duygusal bir anı, olayın hatırlatılması ve hatta ilgisiz stresli bir deneyim tarafından tetiklenebilir.
• Mümkünse, bu tetikleyicilerden nasıl kaçınacağınıza veya tetikleyiciyle karşılaşırsanız nasıl başa çıkacağınıza dair bir plan yapın.

Flashback nasıl tedavi edilir?

Uzun süren flashbackler travma sonrası stres bozukluğu olarak değerlendirilmektedir. Bu durumu yaşayan kişilere travmaya yönelik tedavilerden uygulanabilmektedir.