Polikistik Over Sendromu (PKOS) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Polikistik over (PKOS), yumurtalıklarda gelişen çok sayıda kist benzeri folikül gelişmesidir ve genellikle on ikiden fazla folikül bulunması durumudur. Polikistik over sendromu ise erkeklik hormonu olarak bilinen androjen seviyelerinin yükseldiği bir hormon bozukluğu olup, yumurtalıklarda kist oluşumu, adet dönemlerinde düzensizlik, aşırı tüylenme, sivilce ve kilo alımı gibi belirtilerle karakterizedir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Nedir?

Polikistik over sendromu (PKOS), doğurganlık çağındaki kadınlarda çok yaygın görülen, yumurtalıklarında çok sayıda küçük kist, androjen seviyelerinde artış, adet döneminde düzensizlik, tüylenme, akne ve kısırlığa neden olabilen dengesiz hormon seviyeleriyle ilişkili hormon bozukluğudur. Genetik olduğu düşünülen bir yumurtlama problemidir.

Polikistik over sendromu belirtileri kist sayısına ve şiddetine bağlı olarak farklılık gösterir. PKOS tedavi edilmediği durumda birçok hastalığın oluşumuna yol açabilir. Bu yüzden kadınların her yıl düzenli olarak jinekolojik muayenelerini yaptırmaları önemlidir.

Tüp bebek merkezlerine başvuran kadınların yaklaşık %20'sinde yumurtlama problemi mevcuttur. PKOS, yumurtlama problemlerine sebep olan en önemli durumdur. Kilosu normalin üzerinde olan, tüylenmede artış ve düzensiz adet gören kadınlar Polikistik over sendromundan şüphelenmeli, bir uzmana başvurup gerekli muayene, tetkikler ve ultrason yapılarak durum açığa kavuşturulmalıdır.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Belirtileri Nelerdir?

Polikistik over sendromunda adet döneminin gecikmesi veya düzensizleşmesi, aşırı tüylenme, sivilce artışı, saç dökülmesi, kısırlık ve kilo alımı yaygın olarak görülen belirtilerdir.

Polikistik over sendromu belirtileri şöyle sıralanır:

• Androjen seviyelerinin yükselmesi
• Adet düzensizliği ya da adet görememe
• Yumurtlama olmaması nedeniyle hamile kalamama
• Aşırı tüylenme (hirsutizm)
• Kiloda artış
• Olağan dışı kanama
• Cilt dokusunda değişiklik ve kararma
• Ciltte sivilcelenme ve yağlanma
• El üstünde oluşan lekelenmeler
• Saç dökülmesi
• Ses kalınlaşması
• Göğüs ölçüsünde meydana gelen değişiklik
• Ense, koltuk altı, kasık cildinde hafif kadifemsi bir görünüm
• Depresyon

Androjen seviyelerinin yükselmesi

Erkeklik hormonları olan androjenler, az da olsa kadınlarda da bulunan bir hormondur. Polikistik over sendromunda bu var olan hormon seviyesinde yükselme gerçekleşebilir. Bu da kişide aşırı tüylenmeye, saçlarda dökülmeye ve sivilceye neden olabilir.

Adet düzensizliği ya da adet görememe

Polikistik over sendromu durumunda hormon dengesizliği yumurtlamada problemlere neden olabilir. Bu nedenle adet döngüsü bozulabilir, düzensizleşerek tamamen kesilmelere yol açabilir. Bazı kadınlarda ise adet kanaması az olabilir.

Yumurtlama olmaması nedeniyle hamile kalamama

Kadınlarda yumurtlamanın gerçekleşmediği durumda yumurtanın döllenmesi mümkün değildir. Polikistik over sendromunun en yaygın görülen belirtilerinden  biri de kısırlığa neden olması olarak değerlendirilir.

Aşırı tüylenme (hirsutizm)

Vücut içerisinde aşırı oranda androjen bulunması nedeniyle kişinin yüz, göğüs, karın ve sırt gibi bölgelerin aşırı tüylenme görülmesi mümkündür. Bu durum genellikle sosyal ve psikolojik olarak rahatsız edici bir görüntüye neden olabilir.

Kiloda artış

PKOS, vücutta insülin direncine yol açarak kilo alımının kolaylaşmasını sağlar. Bu kişilerde genellikle kilo artışı bel çevresinde toplanır. Bu nedenle kilo vermek de zor hale gelebilir.

Olağan dışı kanama

Endometrium yani rahim iç tabakası, adet döngüsü bozulduğu durumda uzun süreler dökülmeden kalabilir. Bu durum da kanama anormal şekilde yoğun ya da uzun süreli olarak görülebilir.

Cilt dokusunda değişiklik ve kararma

Polikistik over sendromu olan kadınlarda, kasık, koltuk altı ve ense gibi bölgelerde cilt kararması görülebilir. Bu durumda ciltte kalınlaşma görülmesi de doğaldır.

Ciltte sivilcelenme ve yağlanma

Vücutta meydana gelen yüksek androjen seviyeleri nedeniyle ciltte yağ üretimi artmaya bağlar. Bu durum özellikle yüz, sırt ve göğüs bölgelerinde sivilce oluşumuna neden olabilir.

El üstünde oluşan lekelenmeler

Cilt pigmentasyonunu etkileyen PKOS, ellerin üstünde ve vücudun diğer bölgelerinde kahverengi lekelere sebebiyet verebilir.

Saç dökülmesi

PKOS, zaman içerisinde kafa derisinde yer alan saç köklerini zayıflatabilir. Bu durumda genellikle erkek tipi saç dökülmeleri görülür. Saçlar eskisi kadar yoğun görünmeyebilir.

Ses kalınlaşması

Kadınlarda PKOS nedeniyle ses kalınlaşması görülme olasılığı vardır. Bu durum androjen seviyelerinin aşırı yükselmesi durumunda meydana gelir.

Göğüs ölçüsünde meydana gelen değişiklik

PKOS sebebiyle oluşan hormonlarda dengesizlik durumunda göğüslerde küçülme ve asimetrik problemler görülebilir.

Ense, koltuk altı ve kasık cildinde hafif kadifemsi bir görüntü

Vücutta oluşan insülin direnci durumunda cildin bazı bölgelerinde kalınlaşma ve kadifemsi bir görüntü oluşabilir.

Depresyon

PKOS’u olan kadınlar, kilo artışı yaşayarak oluşan fiziksel değişimden dolayı kendi görüntülerini beğenmeyebilirler. Bu da kişide psikolojik olarak depresyon, kaygı ve özgüven sorunlarına neden olabilir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Neden Olur?

Polikistik over sendromu, aşırı kilo ve insülin direncinin nedeniyle yumurtalıklarda erkeklik hormonunun (androjenler) çoğalmasına bağlı olarak hormonal bozukluk şeklinde ortaya çıkar. Polikistik over sendromu nedenleri şöyle sıralanır:

Yüksek erkeklik hormonu seviyeleri (Androjen)

Yüksek androjen seviyeleri, yumurtalıkların yumurta salmasını engelleyerek düzensiz adet döngülerine neden olur. Düzensiz yumurtlama, yumurtalıklarınızda küçük, sıvı dolu keselerin gelişmesine sebebiyet verir. Yüksek androjen ayrıca kadınlarda sivilce ve aşırı kıllanma gibi belirtilere neden olur.

İnsülin direnci

İnsülin seviyesindeki artış, yumurtalıkların erkeklik hormonları (androjenler) üretmesine ve salmasına neden olur. Artan erkek hormonları yumurtlamayı baskılar ve PKOS'un diğer semptomlarının oluşmasına zemin hazırlar.

Düşük dereceli inflamasyon

Polikistik over sendromu olan kişiler kronik düşük dereceli inflamasyona sahip olma eğilimindedir. Uzman doktor, vücutta iltihaplanma düzeyini gösterebilen C-reaktif protein (CRP) ve beyaz kan hücrelerinin düzeylerini ölçen kan testleri yapılmasını isteyebilir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Tanısı Nasıl Konulur?

Polikistik over sendromu tanısı konulmadan önce hastanın tıbbi geçmişinin incelenmesinin ardından bazı testler yapılabilir. Tanı koyma sürecinde kullanılabilecek yöntemler şöyle sıralanabilir:

• Doktor kişinin PKOS nedeniyle oluşan adet döngüsündeki düzensizlikleri, kilo değişimlerini, sivilcelenme, saç dökülmesi ve aşırı tüylenme belirtilerini inceler
• Kişinin aile geçmişinde PKOS olup olmadığı öğrenilir
• Hormon seviyelerindeki dengesizlikleri ortaya çıkarmak için kan testleri yapılır
• Bu testler içerisinde androjen seviye ölçümü, prolaktin ve TSH, kan şekeri, insülin seviyeleri ve kolesterol seviyelerinin kontrolü yer alır.
• Pelvik ultrasonografi ile yumurtalıkların polikistik görünümde olup olmadığı kontrol edilir

Polikistik over sendromu (PKOS) tanısı konulması için öncelikle belirtiler değerlendirilir sonrasında uygun görülen testler yapılır. Bu durumu genellikle kadın doğum uzmanı ya da endokrinoloji uzmanı değerlendirilir.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Polikistik Over Sendoromu (PKOS) tedavisi yaşa ve hastanın istediğine göre değişmektedir. Polikistik over en sık görülen endokrin bozukluklardan biridir. Uygulanacak tedavi ileriki dönemlerde kişinin hamile kalmak isteyip istemediğini göre farklılık gösterir. Polikistik over sendromu olan kişiler, yüksek tansiyon ve diyabet gibi hastalıklar açısında risk altında olabilir.

Hastalarının tedavileri planlanırken fazla kilolarından diyetisyen gözetiminde kurtulmaları sağlanmalıdır. Zira PKOS olan kadınlarda diğerlerine göre daha fazla görülen obezite, semptomları daha kötüleştirerek tedaviye yanıtı zorlaştırır. Kilo kontrolü neticesinde düzenli adet görme oranı yükseltilmelidir.

Tıbbi tedavi ve kilo kaybı sonucunda adette önemli oranda düzelme olabilmekte, yumurtlama probleminin son bulmasıyla bazen gebelik kendiliğinden oluşabilmektedir. Adet düzensizliğinin devam ettiği durumlarda ise yumurtlamayı uyaran ilaçlar ve hormon iğneleri kullanılabilir. Takipler sonucunda gelişen yumurtalardan normal ilişki önerilerek veya aşılama yöntemi ile gebelik oluşturulmaya çalışılır. 3-4 kez yapılan takip ve aşılama neticesinde gebelik halen oluşmamışsa tüp bebek yöntemine geçilmesi önerilir.

Çocuk sahibi olmak istemeyen hastalarda ise amaç hastanın hormonal dengesini düzenlemek ve düzenli adet görmeyi sağlamaktır. Bunun için doğum kontrol hapları veya progesteron içeren hormonal tedaviler uygulanabilir.

Tedavinin başarısında hasta ve yakınlarını doğru bilgilerle yönlendirerek doğru ilaçların kullanımının sağlanması önemli faktörlerdendir.  

Tıbbi duruma göre uygun bir diyet ve egzersiz programı da kişiye önerilir. Bununla birlikte insülin direncini kıran ve erkeklik hormonunun etkisini bloke eden ilaçlar da verilebilmektedir.

Polikistik Over Sendromu Tedavisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler Neler?

Polikistik over sendromu olan kadınlara gebelik sonrası da jinekolojik takipleri bırakmamaları ve yıllık muayenelere devam etmeleri kesinlikle önemlidir. Bu hastalarda ileri yaşlarda şeker hastalığı başta olmak üzere bazı hastalıkların görülmesi söz konusu olabilmektedir. Bunu önlemek için aşırı kilo alımı engellenmeli, düzenli egzersiz önerilmeli ve gerekirse ilaçlarla düzenli adet görmeleri sağlanmalıdır.

Polikistik Over Sendromu (PKOS) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Polikistik Over Sendromu hangi hastalıkları tetikleyebilir?

Üreme çağındaki her 10 kadından birinde görülebilen Polikistik Over Sendromu, ihmal edilmemelidir. Zira PKOS tedavi edilmediği takdirde kalp hastaları, hipertansiyon, rahim kanseri, şeker hastalığı riski artar.

Polikistik Over Sendromuna hangi besinler iyi gelir?

Yumurta, ceviz, tereyağı, deniz ürünleri gibi Omega-3 yağ asitlerinin fazlaca olduğu besinleri tüketmek ya da hekim tavsiyesi ile bunları içeren besin destekleri almak da düzensiz hormon üretiminin normale dönmesine yardımcı olabilmektedir.

Polikistik Over Sendromu yaşayanlar hamile kalabilir mi?

Polikistik Over Sendromu doğurganlık döneminde görülen bir hastalıktır. Bu tür hastalarda yumurtlama gerçekleşmediği veya çok nadir olduğu için adet düzensizliği ve hamile kalmakta güçlük çekme yakınmaları ortaya çıkar. PKOS, hamile kalmakta zorlanmanın en sık nedenidir; ancak PKOS’un kalıcı bir kısırlık nedeni olduğunu söylenemez. Polikistik Over Sendromu olan hastaların bir kısmında gebe kalmakta hiçbir sıkıntı çekmeyen hastalar olabilir. Bu durumdaki hastalığın düzelmesine katkıda olacağı düşünüldüğünden gebelik planının geciktirilmemesi önerilir. Gebelikte başarılı sonuçlar elde etmek için gerektiğinde insülin direncini kıran ilaçlar, yumurta geliştirici ve yumurtlamayı uyaran ilaç tedavileri uygulanır.

Gebelik sonrası nelere dikkat edilmelidir?

Fazla kilolardan kurtulmak da gebelikte başarılı sonuçlar elde etmek için önemlidir. Gebelik sonrası da Polikistik Over Sendromu olan kadınlara jinekolojik takipleri bırakmamaları ve yıllık muayenelerine devam etmeleri gerekmektedir.

Düzensiz ya da seyrek adet görmenin zararı var mı?

Bu hastalık nedeniyle seyrek adet gören kadınlarda yumurtlama seyrek olduğu için ya da hiç olmadığından vücut uzun süre yüksek östrojen etkisine maruz kalır. Yumurtlama sonrasında salgılanan progesteron, östrojenin etkilerini baskılayacağından rahim kanseri olasılığı ortaya çıkabilmektedir.

Polikistik Over Sendromunun şeker hastalığı ilişkisi nedir?

Aşırı kilo insülin direncine sebep olur. İnsülin direnci arttıkça, şeker kontrolünü sağlamak için insülin de artmış olur. Bu durum insülinin vücutta gereğinden fazla salgılanmasına yol açar. İnsülin direnci, tip 2 diyabet, lipid yüksekliği yüksek tansiyon ve Polikistik Over Sendromuna eşlik eder.

Sonuç olarak PKOS’lu hastalarda tip 2 diyabet (şeker hastalığı) gelişme riski yüksektir. Öte yandan obez olmayan PKOS’lu hastalarda da insülin direnci yüksek bulunmaktadır.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.