Telefonunuz olmadan sokağa çıkamıyorsanız, sabah uyanır uyanmaz aklınıza ilk gelen şey sosyal medya hesaplarınızı kontrol etmekse, aldığınız beğeniler ruh halinizi belirliyorsa ve internet erişiminizin olmaması sizin için tahammül edilmez bir durumsa sosyal medya bağımlısı olma yolunda ilerliyor olabilirsiniz. Akıllı telefonların, tabletlerin yaygın kullanımı, internete ve bilgiye kolayca ulaşabilme, sosyal medya uygulamalarının çeşitliliği bağımlılık yaratarak, insanları sanal bir ortama hapsediyor ve giderek yalnızlaştırıyor. Memorial Şişli Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uzman Klinik Psikolog Gizem Mine Çölümlü, giderek daha çok insanı etkisi altına alan sosyal medya bağımlılığı ve nedenleri hakkında bilgi verdi.
Günümüz dünyasında teknoloji ve iletişimde meydana gelen hızlı gelişmelerle, bilgiye ulaşmanın en hızlı ve pratik yolu şüphesiz ki internet. İnternet aynı zamanda milyonlarca insanı ve binlerce sosyal grubu da birbirine bağlayan bir ortam olup, gündelik yaşamın kaçınılmaz bir parçası haline gelmekte, büyümekte ve gelişmektedir. Kişiden kişiye göre kullanım amacı değişkenlik gösteren sosyal medya ise, internetin en gözde uygulamaları arasında yer almaktadır. Sosyal medya kullanımı, bazılarının sosyalleşmeden kaçtığı ve daha çok izleyici olduğu bir ortam iken, bazıları için ise sosyalleşmek ve takdir edilme isteğinin tatmin sahası rolüyle ortaya çıkabilmektedir. Kategorileri ve kullanım amaçları farklı olsa da, sosyal ağlar günümüz dünyasında insanların gerçek sosyal yaşamdaki iletişimini, etkileşimini, çalışmasını ve hatta öğrenme sürecini etkilemekte ve yeniden şekillendirmektedir.
Türkiye sosyal medyada vakit geçirme konusunda Avrupa’nın üzerinde
Araştırmalara göre Türkiye, dünya sıralamasında sosyal ağlarda vakit geçirme bakımından beşinci sırada, (%95.7 oranı ile Avrupa ortalamasının bile üstünde yer almaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK’in 2016 yılında gerçekleştirdiği bilişim teknolojileri kullanım sıklığını araştıran çalışmanın sonuç raporlarına göre ise, Türkiye’deki hanelerin %96’sında cep telefonu bulunmakta ve internet kullanım amaçları arasında sosyal medya ilk sırada bulunmaktadır. Hayatın en etkili aktörlerinden, internet ve akıllı telefonun bu yoğun kullanımı, zararlı hatta patolojik tüketimi de beraberinde getirebilmektedir.
Nomofobi yani akıllı telefon bağımlılığı giderek artıyor
Sosyal medyada fotoğraf ve video paylaşmak, blog yazmak, oyun oynamak, flört etmek ve buluşma ayarlamak gibi çok geniş bir etkinlik yelpazesini kapsayan sanal dünya, günümüzde insanların akıllı telefonlarından mahrum kalma korkusu yaşamasına sebebiyet verebilmektedir. Nomofobi olarak da tanımlanan bu durum, kişinin çevrimiçi olamama, iletişimi kaybetme, cihazdan yoksunluk ve bilgiye ulaşamama korkusuna ek olarak yatakta akıllı telefonla uyuma, sık sık telefona bakma gibi belirtileri de ortaya çıkartabilmektedir. Teknolojideki gelişimleri ve sosyal medya hareketlerini oldukça sık takip etme eğilimi, nomofobik birey sayısını da her geçen gün anlamlı şekilde arttırmaktadır. Aynı zamanda duygu değiştirme becerisi, günlük hayatın sıkıntılarından kaçış ve ödül mekanizmasını besleyen beğeniler, takip istekleri, bildirimler, emojiler, yorumlar ve etkinlik haberleri gibi uyaranların sık gelmesi, interneti çekici boş zaman aktivitesi kılan özellikler arasındadır. Yapılan araştırmalar internetin kötüye kullanımındaki temel nedenin, gündelik hayatın olumsuz duygularından uzaklaştırıp, oluşturduğu alternatif dünyada yapay mutluluklar yaşatma kolaycılığı olduğunu vurgulamaktadır. Kişi o an olmak istediği kişi, yer ve zaman içerisinde kendini özgür hissedebilmekte ve reel hayattaki sıkıntılarını anlık örtebilmektedir.
Madde bağımlılığında olduğu gibi zamanla yalnızlaştırıyor
Sosyal medyanın bir diğer cazibesinin de bu sahada insanların gerçek hayatta oluşturamadıkları ‘ideal benlik’ lerini, sanal dünyada oluşturmanın kolaylığıdır, bu otoritelerce de vurgulanmaktadır. Sosyal medya profili üzerinden ideal kimlik oluşturmanın kolaylığı, yaratılan sanal benliğe kişilerin ‘asıl ben’ leriymiş gibi sarılmalarına ve gerçek bir kimlik oluşturmayı geciktirmelerine de sebep olabilmektedir. Bu sebeple, ‘Ben kimim?’ sorusunu, sanal dünya üzerinden oluşturulan kimliğe indirgeyerek biçimlendirmeye çalışan kişilerin, internet bağımlılığına daha yatkın olmaları beklenmektedir. Birçok bilimsel araştırma kimyasal ve davranışsal bağımlılık arasında fark gözetmemektedir. Üstelik tıpkı madde bağımlılığında olduğu gibi sanal dünya temelli bağımlılıkların da iyi hissettiren, yargılamayan, ödüllendiren etkisinin zamanla kişinin gerçek ortamda arkadaşları ve onlarla gerçek etkileşimleriyle alacağı hazdan daha yüksek seviyeye gelmesine neden olabileceği gösterilmiştir. Çünkü sanal ortamda gerçek hayattaki başarılara kıyasla ‘ödüle ulaşım’ daha hızlı ve kolay olmaktadır. Bu durum giderek kişinin tolerans geliştirmesine, kullanım süresinin artmasına ve kişinin sanal ortamdan uzak kaldığı süre içerisinde de kendini huzursuz hissetmek gibi yoksunluk belirtileri göstermesine yol açabilmektedir.
Sosyal medyayı doğru kullanmayı öğrenin
Günümüz yaşam koşullarında iletişim kurmanın, bilgi edinmenin ve kendini ifade etmenin de en önemli araçlarından biri olan sosyal medya, aynı zamanda insanların hayatını da zenginleştiren, özgürlük hissi veren bir alandır. Sorun sosyal medya kullanımı değil, onu ne ölçüde, ne amaçla, ne şekilde kullandığıdır. Sosyal işlevselliğe ve genel sağlık durumuma zarar veren problemli bir kullanımın olması, madde bağımlılığında da karşılaşılan mesleki, ailevi ve akademik sorunlara yol açabilmektedir. Bu süreçte, kişinin internet kullanım sebeplerini belirlemek, bu sebepler üzerinde çalışmak önemlidir. Diğer taraftan internet bağımlılığının altında yatan psikolojik tetikleyicilerin de neler olduğunu tespit etmek ve üzerine çalışmak gerekmektedir.
Güncelleme Tarihi : 23 Kasım 2021
Yayınlanma Tarihi: 28 Aralık 2018
