Yükleniyor
Karabasan, uykuya daldıktan hemen sonra veya uyanmadan önce kas kontrolünün geçici olarak kaybı yani felç halidir. REM uykusunun bir parçası olan uyku felcinde kişi hareket edemez veya konuşamaz. REM olarak bilinen uykunun 4. evresine geçiş anında ya da bu evreden çıkış olan uyanma anında gerçekleşen, kaslarda kontrol kaybı sonucu geçici olan tam vücut felci durumuna uyku felci, halk arasında bilinen adı ile karabasan denir.
Uyku felci veya halk arasındaki ismiyle karabasan, rüya görülen evre olan REM uykusu sırasında uyanık veya uykuya yeni dalındığı an beynin vücudu kilitlediği, kişinin hem hareket edemediği hem de konuşamadığı uykudaki geçici felç anıdır. Uyku felcinin fiziksel açıdan kişiye bir zararı olmasa da bazı kişiler için psikolojik olarak korkutucu olabilmektedir.
Uykunun aşamalarında vücut, bir rüyayı gerçekleştirmenizi engelleyebilecek geçici bir felç durumuna girer. Uyku esnasında bu durum normaldir fakat uykuda olunduğu için kişi bunun farkında olmayabilir. Uyandıktan sonra birkaç saniye sürse de felçli olma hissi, hareket edememe ve konuşamama durumu kişileri rahatsız edebilmektedir.
REM uykusu sırasında karabasanın gelmesinin en büyük sebepleri arasında yemek yedikten sonra uyumak, yoğun ve stresli bir hayat, uyku düzeninde bozukluk, depresyon ve sigara-alkol tüketimidir. Bu faktörler sonucunda meydana gelen karabasan durumu kişide korku ve panik duygusu, nefes darlığı, göğüs kafesinde baskı hissi, odada başka birinin bulunduğu düşüncesi gibi belirtiler ortaya çıkarır. Bu belirtiler ve özellikle halüsinasyon duygusu, psikolojik olarak bireyi olumsuz etkiler ve kronikleşirse bir girdabın içine sokabilir.
Karabasanın yarattığı kaygı ve stres haliyle birlikte oluşan psikolojik yıkım, genellikle bazı ilaçlar ve psikoterapi gibi terapi yöntemleriyle iyileştirilmeye çalışılır.
Halk arasında karabasan olarak bildiğimiz uyku felci, geniş çaplı bir uyku probleminin işareti sayılır. Karabasana neden olan durumların en başında uyku düzeninde bozukluk, kronik stres, yoğun çalışma saatleri, yemek yedikten hemen sonra uyumak, depresyon ve sigara-alkol kullanımı gelir.
Yemek yedikten sonra uyumak
Yemek yedikten hemen sonra uyuyan kişiler kabus ve halüsinasyon görmeye daha yatkındır. Bu kişilerin uykusunda uyku felci geçirme riskleri yüksektir.
Yoğun ve düzensiz çalışma saatleri
İş hayatında hem yoğun hem de düzensiz saatler altında çalışan kişilerin uykuları bozulur. Uykularının bozulması sonucunda kabus, halüsinasyon, uykuya dalamama veya uykuya dalınsa bile karabasan oluşma ihtimali artar.
Uyku düzeninin olmaması
Uyku düzeni olmayan bireylerde uyku felci (karabasan) görülme riski yükselir.
Jet lag
Sürekli uçak kullanan ve jet lag'e giren kişilerde karabasan durumunun daha çok yaşandığı görülmüştür.
Narkolepsi
Gündüzleri aşırı uyku haliyle karakterize nörolojik bir hastalık narkolepsi, bu hastalığı yaşayan kişilerde uyku felcini tetikler.
Stres
Aşırı stres altında hayatlarını sürdürmeye çalışan kişilerde birçok hastalık ve sağlık sorunu görülebildiği gibi karabasan sorunu da baş gösterebilir.
Depresyon
Depresyon gibi psikolojik hastalıklarla mücadele eden kişilerin uyku felci sorunu yaşaması daha muhtemel kabul edilir.
Aç uyumak
Yatmadan hemen önce yemek yenmesinin dışında aç bir şekilde uyumak da uyku felcine neden olan durumlar arasındadır.
Aşırı sigara ve alkol tüketimi
Sayısız zararı olduğu kabul edilen sigara ve alkolün zararlarından biri de uyku felcidir. Aşırı sigara ve alkol tüketen kişilerde karabasan sorunu ortaya çıkabilir.
Genetik faktör
Ailesinde uyku felci sorunuyla mücadele etmiş birisi olan kişilerin uyku felci yaşama riski daha fazladır.
Karabasan, stres altında olan ve uyku düzeninde problemler yaşayan kişilerle birlikte genellikle uyku düzeni olmayan, gün içerisinde aşırı uyuyan, stres altında çalışan, vardiyalı çalışma düzenine sahip olan, aşırı sigara-alkol tüketen ve ailesinde uyku felci geçmişi olan kişilerde daha yaygın olarak görülebilir.
Karabasan belirtileri birçok kişide aynı şekilde ortaya çıkar. Karabasanın yaygın görülen belirgin semptomları nefes darlığı, korku ve panik hissi, halüsinasyonlar, odanın içinde başka birisinin varlığını hissetmek, ölüm korkusu ve aşırı terlemedir. Bu belirtilerin varlığı kişiyi psikolojik anlamda olumsuz etkiler ancak uyku felcinin yarattığı belirtileri bilmek, yaşandığında sakinleştiren ve rahatlatan bir durumdur.
Karabasan belirtileri genel olarak şu şekilde açıklanabilir:
Karabasan (uyku felci) esnasından ani duyguların geçişi yoğun bir şekilde oluşabilir. Normal zamanda fark edilmeyen seslere aşırı tepkiler verilebilir. Bu durumdan çıkmanın yollarından bir tanesi kişinin kendini hareket ettirmesidir. Bunun yanına uyku felci acil müdahale gerektirmeyebilir. Nadir de olsa halüsinasyonlar uyandıktan sonra da devam edebilmektedir.
Karabasan yani uyku felci yaşandığı durumda ölüm korkusu gibi hisler doğabilmektedir. Fakat uyku felci (karabasan) ciddi bir problem olarak kabul edilmez. Sık görülmesi durumunda kişiyi psikolojik olarak etkileyerek kaygı ve anksiyetenin oluşmasına sebep olabilir.
Karabasanın sık yaşandığı durumda, yaratacağı psikolojik problemlere karşı önlem almak gerekebilir. Bunun için uzman doktordan destek almak önemlidir.
Bunların yanında karabasanın geçmesi için aşağıdaki adımları uygulayabilirsiniz:
Uyku felci için uygulanabilecek tedavi yöntemlerinden bir tanesi terapi desteği almaktır. Uyku düzeni olmayan kişiler üzerinde bu durum fayda sağlayabilir. Öncelikle karabasan yaşayan kişinin uzman bir doktordan görüş alması gerekmektedir. Uzman doktor, uyku felcinin sebebini araştırır ve bunun üzerine çalışır. Bu durumun altında yatan en önemli neden strestir. Bu yüzden uzman doktor sizi psikolog ya da psikiyatriste yönlendirebilir.
Karabasan olarak da bilinen uyku felci, kişinin hayatını tehlikeye atan bir durum olmadığı için ölümcül değildir. Ancak kişinin karabasan sırasında yaşadığı korku ve panik psikolojik olarak ilerleyen süreçte anksiyeteye dönüşebilir.
Kişiyi REM uykusu sırasında yakalayan karabasan bazen birkaç saniye yaşanabileceği gibi bazen de birkaç dakika boyunca olabilir.
Uyku felci esnasında kişi uykunun REM evresinde olur. Bu evrede kişi hem uyanık hem de uykuda olabilir. Uyanık olduğu zamanlarda uyanık olunduğunun farkına varılsa bile beyin tarafından vücut kilitlendiği için birey hem hareket edemez hem de konuşamaz.
Her yaş ve cinsiyetten kişiyi etkileyebilen karabasan genellikle 20'li ve 30'lu yaşların başındaki genç ve yetişkin kişilerde daha sık görülür.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 17 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 19 Aralık 2023
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
