Hematemez (Kanlı Kusma) Nedir? Kanlı Kusma Neden Olur?

Hematemez (Kanlı Kusma) Nedir?

Hematemez, kan kusmak anlamına gelip, iç kanama nedeniyle mide içeriğinin kanla karışarak ya da sadece kanlı şekilde kahve telvesi veya açık kırmızı renkte kusulmasıdır. Hematemez yani kanlı kusma, çok ciddi bir tıbbi durum olup, yemek borusunda veya midenin bir kısmında kanama olduğu anlamına gelir.

Kahve telvesi rengi, midedeki kanın hidroklorik asidin etkisi ile sindirilmesine bağlı olan ve genelde durmuş kanamayı, koyu kırmızı kusma aktif devam eden kanamayı, parlak kırmızı renkli kusma ise çok miktarda ve süratli bir kanamayı işaret etmektedir.

Kanlı kusma tek başına anlamlı olmayabilir. Genellikle hematemezi yani kanlı kusması olan hastalarda melena da görülür. Melena, kanın bağırsaklarda sindirilmesi sonucu hastanın katran veya kömür gibi parlak veya bazen mat, siyah renkte ve pis kokulu dışkılamasına verilen isimdir.

Hematemez (Kanlı Kusma) Neyin Belirtisidir?

Hematemez çoğu zaman üst gastroentestinal sistem yani yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağından kaynaklanan kanamalara işaret etmektedir. İnce bağırsağın daha aşağısı ve kalın bağırsaktan kaynaklı kanamalar ise daha çok dışkıda kırmızı renkli kanama ile kendini belli eder. Hematemezi olan kişilerde kusmuğun rengine göre kanamanın aşaması belirlenebilmektedir. 

Peptik ülser

Bunun yanında hematemez, üst gastrointestinal sistem (GİS) kanamalarının en sık sebebi peptik ülser hastalığıdır. Peptik ülser en sık olarak onikiparmak bağırsağının ilk kısmında sonra daha az sıklıkla da mide ve yemek borusunda görülür. Nadiren bu organlardaki zedelenmeler de hematemeze sebep olabilir.

Mide, bağırsak ve yemek borusunun kanserleri

Hematemeze sebep olabilen en önemli nedenlerden biride kanserlerdir. Mide, bağırsak ve yemek borusunun kanserleri hatta bazı durumda pankreas kanserleri de hematemeze sebep olabilir. 

Siroz

Sirozu olan hastalarda yemek borusu ve midedeki varislerin kanaması da ciddi ve hayatı tehdit eden kanamaların nedenidir.

Hamilelik

Gebelerde ve sık-yoğun alkol alan kişilerde şiddetli kusmaya bağlı yemek borusundaki yırtıklar ve buna bağlı kanlı kusma olabilir. Yapılan araştırmalarda kanamaların % 80’ini kendiliğinden durmakta, % 20’sinde ise kanama devam etmekte ya da tekrarlamaktadır.

Hematemez (Kanlı Kusma) Neden Olur?

Hematemez yani kanlı kusmanın en yaygın nedenleri ülser, gastrit, gastroenterit ve reflü gibi gastrointestinal hastalıklar, siroz ve pankreatit gibi karaciğer-pankreas hastalıkları, kan pıhtılaşma bozuklukları, kanser, antiinflamatuar ilaç ve aspirinler, anemi ve iç kanamaya neden olabilecek yaralanmalardır.

Kanlı kusmaya neden olan belirtiler genel olarak şunlardır:

Peptik ülser

Peptik ülser, midede ya da duodenumda meydana gelen açık bir yaradır. Çoğunlukla bakteriyel bir enfeksiyondan ya da düzenli aspirin kullanımından kaynaklanabilir.

Akut inflamasyon

Yemek borusunda ya da mide zarında iltihaplanma, arterlerde kanamaya sebep olarak kanlı kusmaya zemin hazırlar.

Yırtılan genişlemiş kan damarları

Kan damarlarında basıncın artmasına neden olan siroz, hipertansiyona neden olabilir. Bu da yeme borusu ve midedeki damarların genişlemesine neden olarak zayıflamasına neden olur. Oluşan bu varislerde kanama oluşabilir.

Kronik pankreatit

Kronikleşen pankreatit, pankreası çevreleyen kan damarlarına zarar vererek yırtılmasına ve bununla beraber kanamasına neden olur. 

Helikobakter pylori enfeksiyonu

Helikobakter pylori enfeksiyonu, ağrı kesici kullanımı veya sigara kullanma öyküsü olan bir hastada peptik ülser hastalığına bağlı kanamalar görülür. Sigara ve alkol kullanımı veya H. Pylori enfeksiyonu öyküsü olan hastalarda mide-yemek borusu kanserlerine bağlı kanamalar ortaya çıkabilir.

Karaciğer hastalığı veya alkol kullanımı

Karaciğer hastalığı veya alkol kullanımı öyküsü olan bir hastada varise bağlı kanama söz konusu olabilir. Geçirilmiş aort yani ana kalp damarı ameliyatı olan hastalarda kanama olabilir. Böbrek hastalığı ve aort darlığı gibi hastalığı olan kişilerde, mide ve bağırsakta damar belirginleşmeleri yani anjiyoektazilere bağlı kanama oluşabilir.

Ayrıca hastaların hangi ilaçları kullandığı belirlenmelidir. Bazı ilaçlar kanamaya neden olduğu gibi tabloyu daha da kötüleştirebilmektedir.

• Aspirin dahil tüm NSAID'ler yani parasetamol hariç tüm ağrı kesici ve ateş düşürücüler peptik ülser oluşumuna neden olabildiği için kanama söz konusu olabilir.
• İlaç ile yemek borusunun iltihabi reaksiyonu (özofajiti) ile ilişkili riskler sorgulanmalıdır. Özellikle doksisiklin ve bifosfonat içeren ilaçlar etkili olabilmektedir.
• Antitrombosit ajanlar ve antikoagülanlar gibi kanamayı teşvik edin ilaçlar sorgulanmalıdır.
• Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI), kalsiyum kanal blokerleri ve aldosteron antagonistleri nadir de olsa kanamaya sebep olabilirler.
• Bizmut ve demir içeren ilaçlar dışkıyı siyaha döndürebilir ve klinik görünümü değiştirebilir.

Üst sindirim sistemi kanama öyküsü olan hastaların % 60’ında aynı lezyondan tekrar kanama olduğu için, hastalara önceki kanamalar mutlaka sorulmalıdır. Ek olarak hastanın tıbbi geçmişi, üst GİS kanamaya yol açabilecek veya hastanın sonraki yönetimini etkileyebilecek önemli komorbid durumları belirlemek için geçmiş tıbbi öyküsü kesinlikle gözden geçirilmelidir.

Hematemezin Kaynağı Nedir?

Üst GİS kanamalı hastalarda ana bulgu olan kanamaya eşlik eden belirtiler kanamanın kaynağını bulmaya yardımcı olur. Hematemezin olası kaynakları şöyle sıralanabilir:

• Üst karın ağrısı varsa peptik ülser olabilir.
• Odinofaji, gastro özofageal reflü, yutma zorluğu söz konusuysa yemek borusu ülseri-kanseri gündeme gelebilir.
• Kanlı kusmadan önce, şiddetli öğürme veya öksürük varsa Mallory-Weiss yırtığı olabilir.
• Sarılık ve karın şişliği (assit) varsa varis kanaması veya portal hipertansif gastropatiden şüphe edilmelidir.
• Erken tokluk, istemsiz kilo kaybı gibi alarm semptomları varsa kötü huylu tümöre bağlı olabilir.

Hematemez (Kanlı Kusma) Nasıl Teşhis Edilir?

Kanlı kusma yani hematemez, ciddi ve acil bir duruma işaret eder. Bu nedenle hastaların endoskopi ile mutlaka incelenmesi ve kanama kaynağının bulunması gerekir. Endoskopi, hem tanı hem tedavi hem de kanamanın ileride tekrarlayıp tekrarlamayacağı konusunda fikir veren önemli bir işlemdir.

Kanamanın kaynağının bulunması için endoskopi çoğu zaman yeterlidir ama bazen bu hastalara tomografi ve ultrason gibi tetkikler de yapılmaktadır. Bu hastaların kan sayımı, böbrek değeri gibi kan değerlerine de mutlaka bakılmalı, tansiyon takibi yapılmalı ve kesinlikle EKG çekilmelidir. Kötü durumdaki hastalar mutlaka hastanede gözlem altında tutulmalıdır.

Hematemez (Kanlı Kusma) Tedavi Edilebilir mi?

Hematemezin en sık sebebi olan peptik ülser, mide asit baskılayıcı tedaviler ve mide mikrop tedavisi ile büyük oranda iyileşir. Kanser durumu söz konusuysa, hastaların durumuna göre cerrahiye yönlendirilir. Varis kanaması olan kişiler ise bantlama ile tedavi edilir.

Hematemez (Kanlı Kusma) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Hematemez için hangi ilaçlar kullanılır?

Kanlı kusma ile gelen her hastaya ilk olarak mutlaka mide asidini baskılayan ilaçlardan yüksek doz verilmelidir. Gözlem altında tutulması gereken bu hastalara bu ilaçlardan yüksek dozda 3-5 gün devam edilmelidir. Bulantısı olan ve midesi dolu hastalarda hem bulantıyı kesmek hem de midenin boşalmasına sağlayacak çeşitli ilaçlar verilir. Varis kanaması olan hastalara ise daha özellikli ilaçlar gerekir. Kanlı kusması olan hastaların genelde tansiyon değerleri düşük olduğu için bu hastalara serum tedavisi de verilmelidir. Kanlı kusma ciddi bir durum olduğu için bu hastalar çoğu zaman yatırılarak tedavi edilir.

Hematemez sonrası beklenen sorunlar nelerdir?

Kanlı kusmadan sonra en önemli sorun bu durumun tekrarlamasıdır. Bunun için endoskopi ile riskli kanama durumlarının belirlenmesi ve ona göre önlem alınması gerekir. Bazı durumlarda kanama çok şiddetli ise mide ve bağırsak delinmesi, bu bölgelerde daralma gibi komplikasyonlar olabilmektedir. 

Hematemez tehlikeli mi?

Kanlı kusma olarak bilinen hematemez, birçok soruna bağlı olarak ortaya çıkıyor. Sindirim sistemindeki herhangi bir bölgede başlayan kanamaya endoskopi ve ilaçlarla müdahale edilemediğinde çok kısa sürede hayati tehlike söz konusu olabiliyor.