Yükleniyor
Kabızlık, vücudun yeterli su almaması, lif kaynağı yiyeceklerin az tüketilmesi ve gün içinde az hareket etmeye bağlı olarak bağırsak hareketlerinin yavaşlaması nedeniyle dışkının sert, katı ve kuru bir hal almasıdır. Kabızlık yaygın bir durum olup, sıklıkla yaşanabilen ve genellikle bir kaç gün içinde kendiliğinden geçen bir durumdur. Beslenme alışkanlığını değiştirmek ve daha fazla hareket etmek gibi doğal yöntemlerle de kabızlığın daha hızlı geçirilmesi mümkündür.
Tıpta konstipasyon olarak anılan kabızlık, dışkı yaparken zorlanılmasına neden olan, bağırsak hareketlerinin sıklığının azalıp, bağırsak hareketinin haftada 3'den az olması olarak tanımlanır. Dışkılama güçlüğü, dışkının tam boşalamaması, ağrılı dışkılama ve şişkinlik gibi rahatsızlık hissettiren sonuçları olan kabızlık, yaygın olarak yaşanabilen bir durumdur. Kabızlık bazen tıkayıcı tipte bazen de bağırsak hareketlerinde yavaşlama olarak görülebilmektedir.
Kabızlıkla uzun sürüyorsa ve ona, karın ağrısı, kilo kaybı, makattan kan gelmesi gibi belirtiler eşlik ediyorsa, kolonoskopi ve laboratuvar testleri ile bu soruna yol açan nedenin araştırılabilmesi için uzman bir doktora görünmek gerekir.
Dışkıyı yumuşatan liften zengin, elma, havuç, incir, üzüm, avokado, kuru erik, kayısı, brokoli, enginar, fasulye, mercimek, kepekli tahıllar ve keten tohumu yanı sıra bol su içmek ve egzersiz yapmak bağırsak hareketlerini tetikletmesi nedeniyle kabızlığı geçirmede etkilidir.
Kabızlık, kişilerde tuvalete çıkma sayısının azalması ve sert dışkının oluşması, kramp gibi hayat kalitesini etkileyen belirtileri de beraberinde getirebilir. Kabızlık belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
Kabızlığın yaygın nedenleri yeterli su içilmemesi, lif açısından zengin meyve, sebze ve gıdaların az ya da hiç tüketilmemesi, çok az hareket etmek, tuvaleti tutmak, bazı ilaçların kullanımı, stres ve depresyon, yeme bozukluğu ve egzersiz yapılmamasıdır. Ayrıca çok fazla süt tüketimi de kabızlığa neden olur. Doğal sebepler dışında rektumda ya da kolonda darlık, tıkanıklık, kolon çevresindeki sinirlere ait anormallikler, hormonal hastalıklar ve değişiklikler ve dışkılamada rolü olan kaslara ait işlev bozuklukları gibi sağlık sorunları da kabızlığa neden olabilir.
Kalın bağırsağın dışkıdan çok fazla su emmesi ile oluşan kabızlığın nedenleri genel olarak şöyle özetlenebilir:
Lifler sindirim sisteminden geçen suyu emebilirler. Bu da dışkıya kıvam verip, daha yumuşak olmasını sağlar. Lifli gıdalar tüketilmediğinde suyu kalın bağırsak emer ve bu da dışkının sert ve katı bir hal almasına neden olur.
Vücutta yeterince su olmamas da kalın bağırsağın yemek atıklarında ki suyu emmesi ile sonuçlanır. Sonuç olarak dışkı rektumdan geçmesi zorlaşacak bir şekle bürünür.
Kolon yani bağırsaklar aktiviteye cevap verirler. Karın duvarı kasları ve diyafram, dışkılama sürecinde çok önemli bir rol oynar. Hareketsizlik bu kasların zayıflamasına neden olur ve bu da dışkının sert ve kuru çıkmasına neden olur.
Antidepresan, antihistamik ve tansiyon ilaçları gibi bazı ilaçlar bağırsaktaki merkezi sinir sistemini ve kas fonksiyonunu ya da dışkınızdaki su emilimini etkileyebilir. Bu da kabızlığa yol açar.
Kabızlık yaygın olarak yetersiz sıvı ve/veya lif alımı ve azalması ile ilişkilidir. Yeme bozukluğu yaşayan "dehidrasyon ve yetersiz beslenme teşhisi" bulunduğu için de sonuçlarından biri kabızlık olabilir.
Depresyonun, bağırsaktaki serotonin kıtlığı yarattığı, bunun da bağırsaktaki nöron sayısını azaltır. Bu da bağırsak astarının bozulmasına yol açar.
Hamileyken vücut daha fazla progesteron hormonunu üretir. Bu nedenle vücut atıkları dışarı atmak için çok fazla çalışmaz ve bu da kabızlığa neden olur.
Yürüyüş gibi fiziksel egzersizler, su başta olmak üzere bol miktarda sıvı tüketimi, dışkıyı yumuşatan kefir, elma, armut, kuru erik, ıspanak ve yulaf ezmesi gibi lifli sebze ve meyveler ile ılık limonlu su içmek kabızlığa iyi gelir. İncir, elma, portakal, kivi, havuç, üzüm, avokado, kuru erik, kayısı, bezelye, enginar, kefir, yeşil fasulye, mercimek, ıspanak, brokoli, keten tohumu ve tam buğday ekmeği kabızlığa iyi gelen ve önleyen başlıca sebze ve meyvelerdir.
Kabızlığı düzeltmek için uygulayabileceğiniz yöntemler şunlardır:
Su dışkıyı hacimlendirip, bağırsak hareketlerini iyileştirerek kabızlığı geçirebilir. Kolonun işini yapabilmesi için suya ihtiyacı olduğundan dehidrasyon kabızlığın ana nedeni olabilir. Bağırsakların düzenli çalışabilmesi için su ve life ihtiyacı vardır. Her ikisinide içeren yeşil sebzeler ile hazırlanacak smoothie dışkıların hacminin korunmasına yardımcı olur ve bağırsaklardan kolayca geçebilmeleri için onları yumuşak tutar.
Hareket etmek ve egzersiz yapmak yiyeceğin kalın bağırsaktan geçmesi için gereken süreyi azaltmaya yardımcı olarak kabızlığa iyi gelebilir. Koşmak, bisiklete binmek, 30 dakikalık tempolu yürümek sindirim sisteminizi rahatlatacaktır.
Elma, kuru incir, avokado, kuru erik, kuru kayısı, gül kurusu, hurma, keten ve chia tohumu, yeşil fasulye, ıspanak, barbunya ve tam buğday ekmeği gibi lifli gıdalar kabızlıkta faydalı besinlerdir.
Kefir, yoğurt ve lahana turşusu gibi probiyotikler bağırsaklardaki normal bakteri florasının yenilenmesine yardımcı olduğu için kabızlığın giderilmesine yardımcı olur.
Sinameki doğal bir müshil olarak kabızlığı tedavi etmek için kullanılır. Bağırsaklarınızdaki kasları uyarmaya yardım eder. Yeşil çay dışkıya daha fazla su katabileceği gibi, bağırsak hareketlerini hızlandıran bir uyarıcı olan kafein içerir. Karahindiba ve nane çayıda kabızlıkta tercih edilebilir.
Zeytinyağı bağırsakların içini yumuşatmaya yardımcı olarak dışkının kolondan geçişini kolaylaştırır. Aynı zamanda dışkının daha fazla su tutmasını ve daha yumuşak kalmasını da sağlar. Sabahları aç karnına alınan bir çorba kaşığı zeytinyağı sağlıklı ve yetişkin bireylerde kabızlığı giderebilir.
Olgunlaşmamış veya yeşil muzlarda yüksek düzeyde nişasta içerir. Nişasta dışkıyı katılaştırıp kabızlığa neden olabilir. Yine kırmızı et ve fastfoodlar da yağ oranı yüksektir ve sert protein liflerine sahiptirler. Bu nedenle sindirim sisteminin bu tür gıdaları işlemesi daha uzun sürer.
Yeme alışkanlıklarından dolayı kabızlık yaşayan çocuğun beslenmesine, kabızlığa iyi gelen besinlerden ekleyerek çözüm aramak mümkündür. Çocuklarda kabızlığa ne iyi gelir sorusuna aşağıdaki cevaplar verilebilmektedir:
Bebeklerde kabız olma sebepleri arasında bağırsakta olan yapısal ve anatomik sorunlar, genetik bağırsak yavaşlığı, fazla süt tüketimi, psikolojik faktörler, bebeğin sürekli katı besinler yemesi yer alabilir. Bebeğin kabız olup olmadığını anlamak için tuvalet alışkanlıkları takip edilmelidir. Her gün büyük tuvaletini yapan bebek 2-3 günde bir yapmaya başladıysa, tuvaletini yaparken ağlıyorsa, huzursuz oluyorsa ve sert dışkılıyorsa kabızlık durumundan söz edilebilir. Dışkılama esnasında kan görülüyorsa hiç vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Bebeklerde kabızlığa ne iyi gelir sorusuna cevap olarak aşağıdaki maddeler sıralanabilmektedir:
Her bebeğin yapısı farklı olduğu için tüm bu yöntemleri denemeden önce doktora danışmakta fayda olacaktır.
Hamilelik döneminde hormonların ve vücudun değişimi, huzursuz ve şişkin hissetmeyle birlikte hamilelikte kabızlık ortaya çıkabilir. Bunun nedenleri arasında gebelik hormonunun bağırsak hareketlerini yavaşlatması, kilo alımı, hareketlerde azalma, kabızlığa yatkın bünye, demir ilaçları, düzensiz beslenme alışkanlıkları yer alabilmektedir. Gebelikte kabızlık çekmek, kötü ve mutsuz bir hamilelik geçirilmesine neden olabileceği için birtakım önlemler alınmalıdır:
Dışkılamayı kolaylaştıracağı için kabızlığı önleyici etki gösteren liften zengin posalı gıdalar ile beslenilmeli, bol su içilmeli ve egzersiz yaparak bağırsakların çalışması sağlanmalıdır.
Kuru meyveler: Sabah kahvaltısından önce aç karna kuru kayısı, incir, mürdüm eriği yemek ve üzerine ılık su içmek bağırsakları çalıştıracaktır. Bu besinler sabahları aç karnına tüketildiği zaman daha etkili olmaktadır. Ayrıca kuru meyveler çiğ olarak tüketilebileceği gibi komposto olarak da tercih edilebilir. Kuru erik, kabızlık için doğal bir ilaç olarak yaygın olarak tüketilmektedir
Su: Herhangi bir sebepten dolayı su tüketimi sınırlandırılmadıysa, kabızlık döneminde yeterli miktarda su içmeye özen gösterilmelidir. Bu önemli alışkanlığı erteleyenler, alarm kurarak kendilerine hatırlatma yöntemini deneyebilir.
Keten tohumu: Yoğurda katılarak tüketilebilen keten tohumu, kabızlığa iyi gelen gıdalar arasındadır.
Beyaz et: Et tüketileceği zaman kırmızı et yerine beyaz et veya balık eti tercih etmek bağırsakları rahatlatacaktır (yüksek miktarda kırmızı et bağırsakları zorlayıcı bir etkiye yol açar).
Lifli gıdalar: Baklagiller, pancar, pırasa, enginar, ıspanak, lahana, kızılcık, kereviz, keten tohumu gibi lif bakımından zengin gıdaların tüketimi bağırsakların harekete geçmesine, Yine lifli gıda gruplarından fasülye, bezelye ve mercimek kabızlığa iyi gelmektedir.
Zeytin, zeytinyağı ve kekik: Zeytin, üzerine dökülen kek ve zeytinyağı ile tüketildiğinde kabızlık sorununa iyi gelmektedir. Zeytinyağı bağırsaktan yiyecek geçişini sapladığı için aç karna 1 tatlı kaşığı zeytinyağı tüketmek faydalı olacaktır.
Kabızlığa yol açtığı bilinen bazı yiyecekleri tüketmekten kaçınmak ya da bu yiyecekleri mümkün olduğunca sınırlamak gerekmektedir. Bunlar, aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Beslenme düzenine ve hareketli yaşam tarzına dikkat edilmiş olmasına rağmen hala kabızlık sorunu yaşanıyorsa, kabızlık tedavisi için doktora başvurmak gerekmektedir.
Kabızlık bazı hastalıkların bir belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Bu belirtiyi dikkate alarak oluşabilecek hastalıklara karşı önlem almak gerekebilir. Kabızlık şu hastalıkların başlangıcı olabilmektedir:
Kabızlığın tedavi yöntemi günlük beslenme rutininizi değiştirmeye ve bağırsak sağlığını düzeltmeye odaklanır. Kabızlığa karşı şu tedavi yöntemleri uygulanabilir:
Dışkıyı yumuşatan, lif bakımından zengin elma, havuç, incir, üzüm, avokado, kuru erik, kayısı, brokoli, enginar, fasulye, mercimek kepekli tahıllar ve keten tohumu gibi gıdalar yanı sıra bol su içmek ve egzersiz yapmak bağırsak hareketlerini tetikleyerek kabızlıği geçirmede ve oluşmasını engellemede faydalıdır.
Uzun süreli geçmeyen kabızlık yeme bozuklukları, irritabl barsak sendromu, gebelik, kolon kanserinin belirtisi olabilmektedir. Ayrıca Parkinson hastalığı ya da multipl skleroz gibi nörolojik hastalıkların yanı sıra tiroid, ya da hipotiroidizm sorunlar nedeniyle kabızlık ortaya çıkmaktadır.
Kabızlık, yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde görülebilir. Kadınları erkeklerden 2 kat daha fazla etkilemektedir. Bunun yanında yaşlı erişkinlerde ve hamilelikte yaygındır.
Kabızlığa karşı faydalı yöntemler şunlardır:
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Güncelleme Tarihi : 16 Ekim 2024
Yayınlanma Tarihi: 21 Eylül 2023
Memorial Bahçelievler Hastanesi Gastroenteroloji Bölümü'nden Doç. Dr. Salih Boğa, kabızlık nedir? kabızlık nedenleri nelerdir? sorularına yanıt veriyor.
3 yıl önce
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
