Grip aşısı nedir? Grip aşısı Covid-19'dan korur mu?

Grip aşısı neden önemlidir? Grip aşısının faydaları nelerdir?

Grip, hastaneye yatışa, hatta can kaybına neden olabilen hafife alınmaması gereken bir hastalıktır. Grip; sinüzit, orta kulak iltihabı veya zatürre gibi hastalıklar ile devam edebilmektedir.  Daha da önemlisi kalp zarı iltihaplanması, beyin zarı iltihaplanması, akciğer ve karaciğer iltihaplanması gibi yaşamı tehdit eden çok ciddi rahatsızlıklara sebebiyet verebilmektedir.

Her yıl milyonlarca insan grip olur, yüz binlerce insan grip nedeniyle hastaneye kaldırılır ve binlerce kişi gribe bağlı nedenlerden dolayı hayatını kaybeder. Gribe karşı korunmanın en iyi yolu yıllık mevsimsel grip aşısıdır. Gripten korunmak için aşı yaptırılması önemlidir zira grip aşısı yaptıranlar yüzde 100 korunamasa da aşı sayesinde aşı olanların bağışıklıkları güçlenir, grip olanlar hastalığı hafif geçirir. Yaşlı kişilerde grip aşısının koruyuculuğu sağlıklı erişkinlere nazaran daha düşük olmakla birlikte grip aşısının bu kişilerde gribin yol açtığı komplikasyonları ve gribe bağlı can kayıplarını azalttığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır.   

Son dönemde uygulanan grip aşılarında influenza A’nın iki alt tipi ve influenza B’nin de bir alt tipi bulunmaktadır. Grip aşısının; ortalama yüzde 50 ila yüzde 80 korunma sağlaması için saptanan virüslerle antijenik benzerliğinin olması gerekir. 

Grip aşısının faydaları özetle şu şekildedir:

• Grip aşısı, gribe yakalanmanıza engel olabilir.
• Grip aşısı çocuklar, çalışma yaşındaki yetişkinler ve yaşlı yetişkinler için griple ilişkili olarak hastaneye yatma riskini azaltabilir.
• Grip aşısı, kronik sağlık sorunları olan kişiler için önemli bir koruyucu araçtır.
• Grip aşısı, hamilelik sırasında ve sonrasında kadınların korunmasına yardımcı olur.
• Grip aşısı çocuklarda hayat kurtarıcı olabilir.
• Grip aşısının aşılanan ancak yine de hastalanan kişilerde hastalığın şiddetini azalttığına dair birçok bilimsel çalışma mevcuttur.
• Grip aşısı yaptırmanız; bebekler, küçük çocuklar, yaşlılar ve belirli kronik sağlık sorunları olan kişiler gibi grip hastalığına karşı daha savunmasız olanlar da dahil olmak üzere çevrenizdeki insanları da koruyabilir.

Grip aşısı kimlere yapılmalıdır? Herkes grip aşısı olmalı mıdır?

‘Herkes grip aşısı olmalı mı?’, ‘Kimler grip aşısı yaptırmalı?’ soruları şu şekilde cevaplandırılabilir. Özellikle risk grubunda olanlar için grip aşısı çok önemlidir. Astım, diyabet, kalp hastalığı, böbrek hastalığı, nörolojik ya da nöromuskuler hastalıkları olan çocuklar ve bu çocuklar ile aynı evde yaşayan diğer kişiler de risk grubunda olmasa bile mutlaka aşılanmalıdır. Örneğin evde astımlı bir çocuk var ise evdeki herkesin aşılanması önerilmektedir.

Bağışıklık sistemleri baskılanmış kişiler: Kanser hastaları, organ ve kemik iliği nakli yapılanlar ve bu kişiler ile aynı evde yaşayanlar, uzun süreli aspirin tedavisi alan çocuk ve adolesanlar (koma, karaciğer hasarı ve ölüme neden olan Reye Sendromu gelişebilme riski nedeni ile) , hasta bakımı ile ilgilenen sağlık çalışanlarına da grip aşısı uygulanmalıdır.

Amerika’da CDC (Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrol Merkezi) de T.C. Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği risk gruplarına ek olarak; 6 ay – 5 yaş arası çocuklar (Özellikle 6 ay – 2 yaş arası çocuklar), hamile kadınlar (hamileliğin ilk 3 ayından sonra grip aşısı yapılabilir), emziren anneler (bebeğini emziren bir annenin grip aşısı olmasında bir sakınca yoktur), 6 aydan küçük çocukların bulunduğu evlerde yaşayanlar ve özellikle bu çocukların bakımları ile ilgilenenlerin de grip aşısı yaptırmasını öneriyor.

Kimler grip aşısı olmamalıdır?

• 6 aydan küçük bebekler
• Şiddetli yumurta alerjisi olan kişiler
• Daha önce grip aşısı ile şiddetli alerjik reaksiyon öyküsü olan kişiler
• Grip aşısı yapılmasına takiben 6 hafta içinde Gullian-Barre Sendromu geçirme öyküsü olan kişiler
• Ateşli orta-ağır hastalığı olan kişiler

Grip aşılarının dozu yaş gruplarına göre nedir?

Grip aşısı çocuklarda 6.aydan itibaren yapılmaktadır. Altıncı aydan 9 yaşa kadar olan çocuklarda daha önce grip aşısı hiç yapılmamışsa ilk sefere mahsus olarak  en az bir ay ara ile toplam iki doz aşı yapılmalıdır. Daha önce grip aşısı yapılmış çocuklarda ve 9 yaşın üzerinde tek doz grip aşısı yapılması yeterlidir. Aşı dozu tüm pediatrik yaş grubunda 0.5 ml (tam doz) olarak uygulanmaktadır.

Grip aşıları nasıl etki eder?

Grip aşıları, aşılamadan yaklaşık iki hafta sonra vücutta antikorların gelişmesine neden olur. Bu antikorlar, aşının yapılmasında kullanılan virüsler ile enfeksiyona karşı koruma sağlar.

“Grip aşısı oldum, ama yine de gribe yakalandım” gibi bir söylem pek çok insan tarafından kullanılmaktadır. Pek çok insan aşıdan dolayı hiç hasta olmama beklentisi içerisine girmektedir. Grip aşısı yaptırmak yüzde 100 koruyuculuk sağlamamakla birlikte, bağışıklığı yükselterek hasta olunsa bile hafif geçirilmesini sağlamakta ve hastalığa yakalanma riskini ciddi oranda düşürmektedir. 

Grip aşıları ne zaman yapılır?

‘Grip aşıları ne zaman yapılmalı?’ sorusu sıkça sorulmaktadır. Grip virüsleri toplumda yayılmaya başlamadan önce bir grip aşısı yaptırılması gerekir zira aşılamadan sonra vücutta antikorların gelişmesi ve gribe karşı koruma sağlaması yaklaşık iki hafta sürer.

Nitekim grip mevsimi başlamadan önce sonbaharın başlarında grip aşısı olunmalıdır. Yani aşının eylül – ekim aylarında yapılması ve hastaların aşılanmalarının Aralık ayından önce bitirilmesi en uygun olanıdır. Ancak kişi gribe yakalanmamış ise aşılama grip sezonunun sonuna kadar uygulanabilir. Korunması için iki doz  aşıya ihtiyaç duyan çocuklar için ise aşılama sürecine daha erken başlanmaldır, çünkü iki doz en az dört hafta arayla verilmelidir.

Neden her yıl grip aşısı tekrarlanmalıdır?

İki nedenden dolayı grip aşısı her yıl tekrarlanmalıdır. İlk olarak, bir kişinin aşılamaya karşı bağışıklık koruması zamanla azalır. Bir kez grip hastalığı geçirmek hastalığa karşı bağışıklık sağlamamaktadır. Nitekim gripten tam anlamıyla korunabilmek için yıllık bir aşıya ihtiyaç vardır. İkinci olarak da, grip virüsleri sürekli mutasyona uğramaktadır. Her yıl yeniden hazırlanan aşılar genellikle bir önceki sezonda görülen ve salgına neden olan alt grupların ele alınması ile oluşturulmaktadır. Dolayısıyla bir kere aşılanmak gripten ömür boyu korunmak için yeterli olmamaktadır.

Grip aşısı hemen işe yarar mı?

Hayır. Grip aşısı uygulandıktan sonra antikorların vücutta gelişmesi ve influenza virüsü enfeksiyonuna karşı koruma sağlaması yaklaşık iki hafta boyunca sürer. Bu nedenle, grip virüsleri yayılmaya başlamadan önce aşı olmak önemlidir. Aşının koruyuculuğu genellikle 6 - 12 ay kadardır. Grip aşısının etkinliği, aşı içinde bulunan virüs tipleri ile salgına neden olan virüs tipleri arasındaki uygunluğa göre değişir. Grip aşısı ideal şartlarda %70 ila % 90 oranında koruma sağlar. Aşı yapılan kişinin yaşı önemlidir zira aşının koruyuculuğu gençlerde yaşlılara göre daha fazladır.

Grip aşısı olmama rağmen gribe yakalanma ihtimalim var mı?

Evet. Grip aşısı olmuş olsanız bile grip olmanız mümkündür. Aşı yaptırmadan kısa bir süre önce veya aşı olduktan sonra ve influenza virüsü enfeksiyonuna karşı koruma sağlanması için geçen süre boyunca grip virüsüne maruz kalabilirsiniz. Nitekim bu maruziyet, aşı sizi korumaya başlamadan önce grip hastalığına yakalanmanıza neden olabilir. (Aşılamadan yaklaşık 2 hafta sonra vücutta koruma sağlayan antikorlar gelişir.)

Mevsimsel grip aşısına dahil olmayan bir grip virüsüne maruz kalabilirsiniz. Her yıl dolaşan birçok farklı grip virüsü vardır. Araştırmalar neticesinde  en yaygın üç veya dört grip virüsüne karşı koruma sağlanması için bir grip aşısı yapılır.

Öte yandan grip aşısının sağladığı koruma, kısmen de aşılanan kişinin genel sağlığı ve yaş faktörlerine bağlı olarak büyük ölçüde değişebilir. Genel olarak grip aşısı en iyi, sağlıklı genç yetişkinler ve daha büyük yaştaki çocuklar arasında işe yarar. Bazı yaşlı insanlar ve belirli kronik hastalıkları olan kişiler aşılamadan sonra daha az bağışıklık geliştirebilirler.

Gripli kişilerde grip aşısı nasıl bir koruma sağlar?

Grip aşısı olan bazı kişilerin halen hasta olabilme ihtimalleri vardır. Yapılan bazı bilimsel çalışmalarda grip aşısının, aşılanan ancak yine de hastalanan kişilerde hastalığın şiddetini azalttığı saptanmıştır. 2017 yılındaki yapılan bir bilimsel çalışma grip aşısının; ölümleri, yoğun bakım ünitesi (YBÜ) kabul YBÜ yatış süresi ve grip şikayeti ile hastaneye başvuran yetişkinler arasındaki hastanede geçirilen toplam süreyi azalttığını göstermiştir. 2018'de yapılan bir başka çalışma da, grip nedeniyle hastaneye kaldırılan aşılanmış bir yetişkinin yoğun bakım ünitesine kaldırılma olasılığının aşılanmamış birine göre yüzde 59 daha az olduğunu gösterdi.

Grip aşısının yan etkileri nelerdir?

Ülkemizde uygulanan grip aşıları inaktif yani canlı olmayan virüslerden oluşuyor. Bu nedenle aşının hastalık yapma riski bulunmuyor. Grip aşısının yan etkileri, özellikle ağır grip vakası semptomlarıyla karşılaştırıldığında hafif ve kısa sürelidir. Grip aşısının tüm vücudu etkileyen yan etkileri de son derece sınırlınır. (%1’in altında).

Grip aşısı sonrası oluşabilecek bazı küçük yan etkiler şu şekildedir:

• Enjeksiyonun yapıldığı yerde ağrı, kızarıklık ve / veya şişme
• Hafif baş ağrısı (düşük dereceli)
• Ateş
• Kas ağrıları
• Mide bulantısı
• Yorgunluk

Bu yan etkiler aşılamadan hemen sonra başlar ve genellikle kısa sürede etkisini yitirir. Diğer enjeksiyonlar gibi grip aşısı da bazen bayılmaya neden olabilir. Baş dönmesi hissederseniz veya bulanık görme şikayeti veya kulaklarınızda çınlama varsa doktorunuza belirtmeniz gerekmektedir.

Grip aşısı Covid19'dan korur mu? Grip aşısı koronavirüsü engeller mi?

Grip aşısı COVID-19'u engellemez ancak vücudun virüsle savaşmasına yardımcı olabilir. Yani grip aşısı yaptıran kişilere koronavirüs bulaştığında, bu bireyler hastalığı grip aşısı yaptırmayanlara göre daha hafif geçirebilir.

COVID- 19 enfeksiyonu vücut direnci düşük olan kişilerde daha rahat enfeksiyon oluşturmaktadır. Kişinin yaşı 65’in üzerindeyse ve altta yatan başka bir kronik hastalık varsa bir de üzerine gribal bir enfeksiyon geçiriyorsa, koronavirüse yakalandığında hastalık daha şiddetli seyredebilir. Bu nedenle koronavirüs pansemisi olmasa dahi riskli gruptaki kişilerin gripten korunmak için aşı olması önemlidir. Kişi grip aşısı olduğunda koronavirüs ile enfekte olsa dahi belirtileri daha az ve hafif yaşayabilir. Özetle bu iki hastalığın neden olabileceği ortak hayati riskin azaltılması için grip aşısı yaptırılması önerilebilir.

Temmuz  2020’de grip aşısı olmanın koronavirüs kaynaklı ölüm riskini azaltabileceğini öne süren bir gözlemsel bir çalışma yayınlanmıştır. Söz konusu çalışma kapsamında araştırmacılar Brezilya'da 92.664 COVID-19 hastasını ve 2020'de grip aşısı olanlarla olmayanların sonuçlarını incelemişlerdir. (Brezilya'nın en yüksek grip sezonu Nisan-Temmuz aylarıdır). Sonuçlar, grip aşısı olan ve COVID-19’a yakalananların koronavirüs komplikasyonlarından hayatını kaybetme olasılığının % 17 daha az olduğunu göstermiştir.

Bu yıl 3 Ağustos’ta Miami Miller Tıp Fakültesi'nde yayınlanan bir çalışmanın sonuçlarında grip aşısının COVID-19'a karşı hayati koruma sağlayabidiği bildirilmiştir. "Grip aşısının SARS-CoV-2'ye karşı potansiyel yararlarının incelenmesi: 74.754 hastanın retrospektif kohort analizi" başlıklı çalışma hakemli bilimsel dergi PLoS One'da yayınlanmıştır.

Söz konusu çalışma ABD, İngiltere, Almanya, İtalya, İsrail ve Singapur dahil olmak üzere bir dizi ülkeden hasta kayıtları kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ekip, 37,377 hastadan oluşan iki grubu belirlemek için 70 milyondan fazla hasta için TriNetX araştırma veri tabanındaki kimliksizleştirilmiş elektronik sağlık kayıtlarını taramıştır. İki hasta grubu daha sonra yaş, cinsiyet, etnik köken, sigara içme ve diyabet, obezite ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı gibi sağlık sorunları da dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere şiddetli COVID-19'a duyarlılık risklerini etkileyebilecek faktörler açısından eşleştirilmiştir.

Çalışma sonuçları, grip aşısı olmayanların yoğun bakım ünitesine yatırılma olasılığını önemli ölçüde daha yüksek (%20'ye kadar daha fazla) olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, grip aşısı olmayanlarda acil servise gitme (%58'e kadar daha olası), sepsis geliştirme (%45'e kadar daha olası), felç geçirme (%58'e kadar daha olası) ve DVT (%58'e kadar daha olası) olma olasılıkları da önemli ölçüde daha yüksek çıkmıştır.

Dergi referansı:

Taghioff, SM, et al. (2021) Grip aşısının SARS-CoV-2'ye karşı potansiyel yararlarının incelenmesi: 74.754 hastanın retrospektif bir kohort analizi. PLOS One. doi.org/10.1371/journal.pone.0255541 

COVID-19 aşısı olduysam yine de grip aşısı olmam gerekir mi?

Grip aşısı kişiyi grip virüslerinin neden olduğu enfeksiyonlara karşı korurken, COVID-19 aşıları SARS-CoV-2 virüsüne karşı koruma sağlar. Gripten korunmak için grip aşısı olmak önemlidir, böylece sağlık sistemi üzerindeki yük azalır. Grip aşısı ve COVID-19 aşısı en az 14 gün arayla yapılmalıdır. Grip ve COVID-19 aşısı alma sırası ile ilgili özel bir gereklilik olmasa da COVID-19 aşısına öncelik verilmesi önerilir.

Grip aşısı olursam COVID-19 aşısını da yaptırmam gerekir mi?

Evet, bu ikisi de ayrı aşılardır. Grip aşısı grip virüslerinin neden olduğu enfeksiyonlara karşı korurken, COVID-19 aşısı SARS-CoV-2 virüsüne karşı korur.

Grip aşısı olmadan grip riski azaltılabilir mi?

Grip aşısı, gribe karşı en güçlü korunma aracı olsa da kendinizi gripten ve Covid-19 dahil diğer virüslerden korumaya yardımcı olabilecek bazı faktörler bulunmaktadır. İşte gripten ve koronavirüs dahil diğer virüslerden korunmanıza yardımcı olabilecek bazı faktörler:

• El temizliğine dikkat edilmeli, eller en az 30 saniye boyunca sabun ve bol suyla yıkanmalıdır.
• Suyun ve sabunun olmadığı zamanlarda el temizliği için alkol bazlı dezenfektanlar kullanılmalıdır.
• Olası bir bulaş riskine geçit vermemek için eller; gözlere, burna ve ağza temas ettirilmemelidir.
• Hasta olan kişilerle yakın temastan kaçınılmalı, sosyal mesafe korunmalıdır.
• Grip, hava yoluyla çok kolay biçimde bulaşabilmektedir. Bu yüzden öksürürken veya hapşırırken ağız peçeteyle kapatılmalıdır. Eğer peçete yoksa öksürük, hapşırık esnasında ağzınızı dirseğinizle kapatmalısınız.
• Özellikle gribin çok daha fazla görüldüğü kış aylarında kalabalıklardan kaçınılmalıdır.
• Işık düğmeleri, kapı kolları gibi gün içinde yaygın şekilde dokunulan yüzeyler düzenli olarak temizlenmelidir.
• Sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen gösterilmeli, düzenli egzersiz yapılmalı, uyku düzenine dikkat edilmeli, gün içinde bol sıvı tüketilmeli ve stresten uzak durulmalıdır.

Maymun çiçeği virüsü pandemiye yol açabilir mi?

Maymun çiçeği virüsü hastalığı yani monkeypox dünyayı etkilediği için küresel halk sağlığı açısından önemi olan bir hastalıktır. Afrika'nın dışında ilk monkeypox salgını 2003 yılında Amerika'da görülmüştür. Bu salgında da 70’in üstünde vaka görülmüştür. Son dönemlerde de Avrupa ülkelerinde virüsün yayıldığı bildirilmektedir. Bu durum Dünya Sağlık Örgütü tarafından takip edilmektedir. 

 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.