Diyabet Hastalığında Doğru Ayak Bakımı Çok Önemli

Diyabet hastalığı, kan şekerinin yüksek olmasının ötesinde bir tablodur çünkü tüm vücudu etkileyen sistemik bir rahatsızlıktır. Tüm dokular etkilenmektedir ancak damarlar ve sinirlerin etkilenmesi sonucu ciddi arazlar meydana gelir. Böbrekler, gözler, kalp, bağ dokusu gibi organlar tehdit altındadır.

Ayağım sağlıklı mı?

Diyabet hastalığı olan kişilerde ayaklarda her zaman bir sorun olur diye şart yoktur. İyi ve bilinçli bir bakım ile normal ve sağlıklı ayaklara sahip olmak mümkündür. Peki diyabetli bir hastanın “ayağım normal, bir sorun yok” diyebilmesinin koşulları nelerdir ? Aslında bu soru ve cevabı hayatidir, zira olumsuz bir yanıt ayakta yara olmasa bile her zaman bir uzmana başvurmayı gerektirir.

Nelere dikkat etmeliyim?

Her şeyden öte ayaklarda his kaybı, uyuşma, yanma ya da karıncalanma var mı? Bunlar varsa diyabet hastalığının ayağa giden sinirleri etkilemeye başladığı anlaşılabilir.
Ayağımız daima buz gibi mi? Rengi soluk ya da aşırı mor mu? Ayaklarınızda dayanılmaz ağrılar oluyor mu?

Tüm bunların başka nedenleri de olabilir, ama bu şikayetleriniz varsa ayağınıza yeterli kan gitmiyor olabilir.

Ayağınız ile ilgili herhangi bir ortopedik sorun var mı? Örneğin ayak parmaklarında belirgin yamulma, çaprazlanma ya da düz tabanlık gibi sorunlar var mı?

Tüm bu şekil bozuklukları ayakta yara ya da nasır oluşumuna neden olabilir.

Ayakta nasır var mı?

Nasır tek başına ayakta yara oluşumuna neden olabilir. Nasırı çorabın içindeki bir çakıl taşı gibi düşünebiliriz. Alttaki dokuya baskı yaparak yaraya neden olur.
Tırnakların sağlığı iyi mi? Diyabetli hastaların ayak yaralarının önemli bir kısmı tırnak sorunları nedeni ile oluşur. Mantarlı, şekli bozuk tırnakların tedavisi şarttır. Tırnak kesiminde dikkate edilecek konular ileride anlatılacaktır.
Cilt sağlıklı mı? Kurumuş, kabuklanmış ya da çatlamış bir cilt enfeksiyona ve yaralara davetiye çıkarır.
Ayakta şişme, kızarma var mı? Olası bir enfeksiyona karşı uyanık olunmalı.
Tüm bu sorunlara cevabınız “hayır” ise ya da bazı sorunlar var ama tedavi altında ise ayağınızı nasıl sağlıklı şekilde koruyabilirsiniz bunun planlanması gerekiyor.

Sağlıklı ayağın şartları nelerdir?

Ayak sağlığının korunmasının mekanik kontrol, metabolik kontrol ve davranış kontrolü olmak üzere 3 koşulu vardır.

Mekanik kontrol nedir?

Ayağın her türlü darbeden, hasardan korunması için gerekli önlemlerin alınmasıdır. Bunların başında doğru ayakkabı seçimi ve ayak bakımı gelir.

Ayakkabı alırken nelere dikkat etmeliyim?

• Her şeyden önce ayakkabı almaya akşamüstü gidin, bu anlarda ayaklarınız maksimum şişmiş olacaktır. Yani bu haldeyken bir ayakkabının size “rahat” gelmesi gerekir.
• Ayakkabı “ayak” şeklinde olmalıdır. Moda olduğu için seçilen rahatsız ayakkabılar ayağınızda yaralara neden olabilir.
• Ayakkabının burnu, içerisinde parmakların rahatça hareket edebileceği şekilde geniş olmalıdır.
• Topuğunuz ayakkabının topuk kısmına tam oturmalıdır, ne çok gevşek nede çok sıkı olmamalıdır.
• Topuklar 5 cm den daha alçak olmalıdır.
• Ayakkabının tabanı yumuşak ve düzgün olmalıdır.
• Bağcıklı ya da cırt cırtlı ayakkabıları seçin, bu sayede ayağınız ayakkabı içerisinde daha sağlam durur.
• Yüksek topuklu kadın ayakkabılarından (özellikle üst tarafı açık olan klasik modellerden) ve ayağa kolayca giyilen patik tarzı ayakkabılardan kaçının. İlkinde ayağınız çok sıkışacak, ikincisindeyse yürürken devamlı bir şekilde ayakkabı ile ayak arasında sürtünme olacaktır.
• Spor ayakkabı eğer yeterince rahat ve derinse, tabanı yastıklıysa ve ayakkabı tabanı basıncı dağıtıcı şekilde kavisli tasarlandıysa bağcıkları iyice bağlanmak şartıyla yararlıdır. Aksi takdirde kalitesiz ince tabanlı spor ayakkabı “görünümlü” bir ayakkabı ayağınıza büyük zarar verebilecektir.
• Eğer ayakkabı ayağınızda ağrıya, kızarmalara, su toplamalara neden oluyorsa bu ayakkabı asla bir daha kullanılmamalıdır. Günümüz koşullarında lüks bir uyarı olarak görünse de ayağınız bir ayakkabıdan daha değerlidir.
• Sıcak iklimlerde terlik tercih edilebilir ancak terlikte yürürken ayakla terlik arasında aşırı sürtünme oluşur, bir diğer tehlike de açıkta kalan ayağa bir şey batması yada kesmesidir.
• Ayakkabıyı daima çorapla giyin, bu sürtünmeyi azalttığı gibi terin ayağınıza zarar vermesini belirli bir yere kadar önleyecektir.
• Ayakkabınızı giymeden önce çıkardıktan sonra içini kontrol edin, yabancı cisim yada taş olmamasına dikkat edin.

Çorap alırken ve giyerken nelere dikkat etmeliyim?

• Çoraplarınız mümkün olduğu kadar emici kumaştan yapılmalıdır, pamuklu çorap iyi bir seçenekken naylon çoraplar önerilmemektedir.
• Çorapların lastiği sıkı olmamalıdır, ayak bileğinizde ya da baldırınızda kan dolaşımını engelleyici bir bant oluşturmamalıdır.
• Dikişleri çok kaba olan çorapları ters yüz edip giyin ya da mümkünse giymeyin.
• Çok büyük bir engel yoksa çoraplarınızın mümkün olduğu kadar açık renk olmasını tercih edin ve her akşam ayağınızdan çıkarttığınızda tüm yüzeyini kontrol edin. Sizin fark etmediğiniz ufak yaralar çorapta iz bırakır.

Tırnak bakımında dikkat edilecek noktalar nelerdir?

• Tırnak bakımı denilince aklımıza ilk gelen şey elbette tırnak kesimidir. Bu işlem sırasında dikkat etmemiz gereken noktalara geçmeden önce kimlerin kendi tırnaklarını kesebileceğini belirtmekte fayda var.

• Aşağıdaki tüm şartlar karşılanmalı. Biri dahi eksik olsa kişiler yardım almalı.
* Tırnakta hiçbir hastalık ve ağrı olmamalı
* Hasta ayaklarını ve tırnaklarını net olarak görebilmeli
* Ayağına erişebilmeli
* Doğru tırnak kesim tekniğini biliyor olmalı
* Ellerinde tırnak makasını kullanmasını engelleyecek bir durum olmamalı
* Kendi bakımını yapabilecek bilinç ve ruh durumuna sahip olmalı.
• Tırnaklar banyodan ya da duştan sonra kesilmeli. Sıcak su tırnakları yumuşatır ve kolay kesilir.
• Bu iş için tasarlanmış tırnak makaslarını tercih edin, normal makaslarla kendinize zarar verme ihtimaliniz yüksek.
• Tırnaklarınızın ayak parmağının ucundan daha fazla uzamasına izin vermeyin. Aksi takdirde ayakkabı yaraları olabilir.
• Tırnaklar düz ya da çok hafif kıvrımlı şekilde kesilmeli.
• Tırnak köşeleri etten çıkartılıp kesilmemeli.
• Tırnaklar çok kısa kesilmemeli.
• Tırnaklarınızı ve içindeki kirleri temizlemek için yumuşak bir fırça kullanın.
• Tırnak tek parça halinde kesilmek yerine küçük parçalar halinde dikkatlice kesilmelidir.
• Tırnak kesilirken tırnak yatağına zarar verilmemeli.
• Tırnaklar düzenli olarak kesilmeli.
• Eğer tırnak kesimi ağrılı ve zor hale gelirse mutlaka yardım istenmeli.

Tırnaklarım sağlıklı mı?

• Tırnaklarda pek çok hastalık olabilir, ya da tırnaklar vücudun başka yerinde olan bir hastalığın işaretlerini taşıyabilir.
• Tırnaklardaki şekil bozukluğu ve boynuz benzeri uzamalar kendi başına hastalık olmasa bile ayakkabı içerisinde çok tehlikeli sonuçlar doğuracak yaralara neden olabilir.
• Tırnakta renk değişimi ve şekil bozukluğu mantar hastalığı nedeniyle olabilir. Bu durumda uygun tedavi almak için doktora başvurun.
• Tırnak batması her zaman çok ciddiye alınmalı, mutlaka tıbbi yardım alınmalı.

Ayak derimin bakımında nelere dikkat etmeliyim?

• Ayaklarımızı her gün ılık su ile yıkayalım ve parmak araları dahil iyice kurulayalım.
• Yıkarken daima yumuşak ve cildi kurutmayan sabun kullanın. Sabunlama bittikten sonra çok iyi durulayın.
• Gerek yıkarken, gerek durulurken, gerekse kurularken parmak aralarına çok dikkat edilmeli. Parmaklar hafifçe birbirinden ayrılmalı. Kaba hareketler parmak arasındaki narin deriyi kolaylıkla yırtabilir.
• Ayağınız uzun süre suda tutmayın, bu düşündüğünüzün aksine ayak derinizi daha da kurutur.
• Diyabetik hastalarda ayak derisi kuru olma eğilimindedir. Bu durum deride çatlaklara yol açar ve bu çatlaklardan giren mikroplar ciddi enfeksiyonlara neden olabilir.
• Ayak derimizde kuruluk varsa nemlendirici kullanmalıyız. Burada önemli olan parmak aralarına nemlendirici uygulanmamasıdır. Aksi halde bu bölgeler çok ıslak kalır ve mantar olabilir.
• Ayaklarda mantar hastalığı sık görülür. Mantardan korunma bu yazının konusu dışındadır, ancak çıplak ayakla yere basmamak ve başkaları ile terliklerimizi ve ayakkabılarımızı paylaşmamak en etkili önlemdir.
• Özellikle parmak aralarında kaşıntılı, yer yer beyazlaşmış, yer yer yara olmuş, zaman zaman kötü koku yapan bir değişiklik görürseniz bu mantar olabilir, derhal doktora başvurunuz.
• Unutmayın ki mantar hastalığı mikrop kapıp çok ciddi enfeksiyonlara dönebilir.
• Ayak tabanında görülen nasır ve siğiller sıklıkla birbiriyle karıştırılır. Hastalar böyle bir sorunla karşılaştıkları takdirde asla bunları kendileri tedavi etmemelidirler. Kesme, yakma yada eczaneden “nasır ilacı” diye bir ilaç alıp bu bölgelere uygulama ayağın ameliyatına kadar giden sorunlara neden olabilir.
• Nasırlar kendi başlarına zamanla ayakta yaraya neden olurlar, yani nasır tedavi edilmeden bırakılmamalı.
• Ayakta su toplaması ciddi bir durumdur. Vuran bir ayakkabıdan, fark etmeden yanmış bir ayağa, enfeksiyondan kan şekeri düşüklüğü komasına kadar pek çok şey ayakta su toplamasına neden olabilir.
• Ayakta su toplamalar, küçük bir tane bile olsa, dikkat gerektirir. İmkanınız varsa bir plastik cerraha danışın.
• Ayaklarınızın çok üşümesine izin vermeyin, ancak eğer böyle bir durum varsa ayaklarınızı ısı kaynağına çok yaklaştırmadan ısıtın. Ayaklarınızda his kaybı varsa fark etmeden ayak tabanlarınızı ciddi bir biçimde yakabilirsiniz. His kaybı yoksa da tehlike devam etmektedir. Bu durumda da ısı kaybetmiş ayak derisinin çok hızlı ısıtılması sonucu ayaklarda ve özellikle parmaklarda mayasıl benzeri yaralar oluşabilir.
• Ayak derinizdeki iyileşmeyen yaralar bir cilt kanserinin de habercisi olabilir.
• Ayakların çok terliyor olması da tehlikelidir. Mantara davetiye çıkardığı gibi enfeksiyon riskini artırır. Çok terleyen ayaklarda alınabilecek önlemler vardır:
* Her şeyden önce ayakların terlemesi aşırı gerginlik ya da hipertiroidism (tiroid –guatr- bezinin fazla hormon üretmesi) gibi durumları takiben olabilir, doktorunuza danışın.
* Plastikten ya da sentetik maddelerden yapılma ayakkabıları giymekten kaçının. Spor ayakkabılarının da çoğunun ayağı terlettiğini unutmayın.
* Bunun yerine ayağın hava almasını ve nemin dışarı verilmesini sağlayacak gerçek deri ya da özel üretilmiş materyallerden yapılma ayakkabıları tercih edin.
* Daima aynı ayakkabıyı giymeyin, imkanınız varsa gün ortasında ayakkabı değiştirin.
* Tabanlıkları akşam ayakkabıdan çıkarın ve kuruması için dışarıda tutun.
* Ter emici çoraplar giyin
* Çoraplarınız her gün değiştirin.
* Aşırıya kaçmamak şartıyla talk pudrası kullanabilirsiniz.
* Çok aşırı terleme ve nemli kalma varsa günde iki kereye kadar ayaklarınızı tuvalet ispirtosu ile ovabilirsiniz.
• Böcek sokmalarını önemseyin, bazı durumlarda ciddi reaksiyonlara hatta enfeksiyona neden olabilirler.
• Vücudumuzu taşıyan ayaklarımız darbelere ve yaralanmalara daha fazla maruz kalır. Bu nedenle hiçbir koşulda çıplak ayakla yürümeyin.
• Ayaklarımız için “alternatif tedavi” olarak isimlendirilen bitkisel ilaçlar ve benzeri uygulamalar konusunda doktorunuzun fikrini alın.
• Ayaklarınızı her gün kontrol edin. Herhangi bir değişiklik gözlemlerseniz mutlak doktora danışın.
* Kızarıklık
* Şişme
* Ağrı ya da zonklama
* Deride çatlama ya da yaralanma.

Metabolik kontrol nedir?

• Sadece ayak sağlığına dikkat etmek yeterli değildir. Kan şekeri kontrolü çok sıkı bir şekilde yürütülürken aynı zamanda da kan basıncınız, kolesterol ve trigliserid düzeyiniz çok önemlidir.
• Sigara ve alkol kullanımının tamamen bırakılması ise ayakkabı seçiminden çok daha ön plandadır.
• Kan şekerinin ani düşmesi sağlığımız için kan şekerinin yükselmesinden daha tehlikelidir. Yanınızda her zaman şekerli bir şey bulundurun.
• Hastanelerde kontroller ve tedavi uzun sürebilir. Hastaneye giderken daima yanınıza su ve atıştırmalık bir şeyler alın.

Davranış kontrolü nedir?

• Davranış kontrol bu konu ile ilgili tüm önerilere uyulması ve bu alışkanlıkların devam ettirilmesi anlamına gelir
• Diyabetli hastaların ayakları yara olmaya eğilimli değildir, ancak diyabetli hastalarda yara iyileşmesi geç ve güç olur. Bu nedenle ayakta yara kader ya da hastalığın doğal seyri değildir.
• Gerekli koşullara uyulduğu takdirde sağlıklı ayaklarla sağlıklı bir yaşam sürmek mümkündür.