Deprem Sonrası Depresyon ve Anksiyete Bozukluğu

Memorial Ataşehir Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Uz. Psi. Hande Taştekin, deprem sonrası depresyon ve anksiyete bozukluğu hakkında bilgi verdi.

İnsanın en büyük endişelerinden biri bilinmemezlik üzerine kodludur. Henüz yaşanmamış fakat yaşanma ihtimalinin olması üzerine kurulan düşünceler insanda büyük kaygılara, korkulara ve endişelere neden olur. Doğal afetler, kişilerin bildiği, yaşanması ihtimaline karşı önlem planlarının düşünüldüğü fakat yaşandığında ne yapılacağının bilinemediği korku bütünüdür. Bunlar doğal afetler öncesinde yaşanan endişelerdir.

Deprem sonrası; panik, stres bozukluğu, anksiyete gelişebilir

Türkiye’nin travması olan deprem ise; yaşandığı zaman olumsuz etkilere neden olmaktadır. Bunların başında ruhsal olarak yaşanılan etkenler gelmektedir. Kişiler bir tehlikenin ya da tehlike olasılığının yarattığı aşırı panik, üzüntü, korku halinde olabilir. Bunların yanında; ne yaptığını bilememe, duygularını adlandıramama, algı durumunun ortadan kalkması gibi belirtiler gösterebilir. Bu belirtiler kişilerde depresif duygu durumlarına, anksiyeteye, panik belirtilere, travma sonrası stres bozukluklarına neden olabilir. Deprem sırasında ortaya çıkan tepkilerin bütünü anormal bir duruma karşı verilen normal tepkilerdir. Bu tepkilere hızlı müdahaleler yapmak her zaman işe yaramayabilir. Şokuyla, inkarıyla, yasıyla, öfkesiyle, acısıyla, üzüntüsüyle ilk evre yaşanmalıdır. Fakat zaman geçtikten sonra hala belirtiler devam ediyor ve özellikle günlük yaşam işlevselliğimizi bozuyorsa o zaman psikolojik yardıma ihtiyaç var demektir.

Deprem sonrası her yaş grubuna farklı yaklaşılmalıdır

Korku ve endişeleri ele alış şeklimiz herkese göre farklılık gösteri. Böyle durumlara maruz kalmış kişilere karşı sabırlı ve anlayışlı olmalı, yaşlılara ve özellikle çocuklara depremi anlatmak daha zordur ve yaş gruplarına göre nasıl anlatacağımız farklılık gösterir.

Eğer çocuk depremi biliyorsa veya yaşadıysa anlatılmalıdır. Küçük yaş grupları oyun yoluyla kendini ifade ettikleri için o yaş grupları ile oyun kurarak, oyun oynayarak duygularının anlatılması sağlanabilir ve deprem genel hatlarıyla ifade edilebilir. Yaşlılarımız için ise deprem; korku, kaygı ve depresif duyguları daha yoğun hale getirebilir.

Yaşlılarımız için duygusal destek ve güvence sağlamak onları rahatlatacaktır. Yalnız olmadıklarını hissetmek ve onların kaygılarını, endişelerini dinlemek ve cesaretlendirmek çok önemlidir.

Deprem sonrası günlük rutinlere başlanılması gerekiyor

Deprem yaşandıktan sonra mümkün olduğunca günlük rutinlerin başlatılması ve sürdürülmesi önemlidir. Kişilerin hayatında depremi konuşacağı, duygularını paylaşacağı bir alanın olması aynı zamanda yardımlarını yaptığı, sevdiği şeyleri devam ettirdiği, yaşamını devam ettirdiği alanı da oluşturması gerekmektedir.

Deprem sonrası yetişkinlerde yaşanan sorunlar ve başa çıkma yöntemleri

Deprem veya büyük afetlerden sonra yetişkinlerle çocukların verdikleri tepkiler birbirinden farklı olabilmektedir.

Deprem sonrası yetişkinlerin yaşadığı psikolojik sorunlar genel olarak şu şekilde sıralanabilir;

• Uyku sorunları
• Gelecekle ilgili korku ve kaygı
• Sinirlilik ve öfke
• Yeme alışkanlıklarında değişiklik
• Ağlama krizleri
• İnançsızlık ve şok
• Üzüntü, depresyon, hiper aktivite, sinirlilik veya öfke
• Depremle ilgili kabuslar ve tekrarlayan düşünceler

• Hiçbir duyguya sahip olmamak
• Enerji eksikliği veya her zaman bitkin hissetme
• İştahsızlık ya da tam tersi sürekli yemek yeme isteği
• Karar vermede veya konsantre olmada zorluk
• Sosyal izolasyon, azaltılmış veya kısıtlanmış faaliyetler
• Kimsenin seninle aynı tepkileri vermediğini düşünmek
• Baş ağrısı, mide ağrısı veya diğer vücut ağrıları
• Alkol ve uyuşturucu kullanımının artması

Yaşanan psikolojik sorunlarla başa çıkabilmek için;

• Yaşanılan deprem ya da doğal afetle ilgili başkalarıyla konuşarak başkalarının da duygularınızı paylaştığını fark edebilirsiniz.
• Arkadaşlarınız ve ailenizle zaman geçirmek yaşanılan zor zamanda size yardımcı olabilir.
• Düzenli beslenmek, sıvı tüketimi ve egzersiz stresin olumsuz etkilerini azaltabilir.
• Depremle ilgili haberleri tekrar tekrar izlemek veya okumak yaşanılan depresyon ve anksiyete bozukluğunu artırabilir. Bununla beraber yeni gelişmelerden de haberdar olun. Spekülasyon ve söylentilerden kaçınmak için güvenilir bilgi kaynakları kullanın.
• Depremden etkilenen başka insanlara yardımcı olun. Diğer insanlara yardım etmek, 'kontrolünüzün dışında' hissettiren bir durumda size bir amaç duygusu verebilir.
• Uyuşturucu ve alkol geçici olarak stresi ortadan kaldırıyor gibi görünebilir ancak uzun vadede genellikle zaten hissettiğiniz stresi artıran ek sorunlar yaratırlar. Bu nedenle uyuşturucu ve alkolden uzak durun.
• Yaşadığınız depresyon ya da anksiyete zaman geçmesine rağmen düzelmiyorsa profesyonel anlamda psikolojik destek alın.

Deprem sonrası çocuklarda yaşanan sorunlar ve başa çıkma yöntemleri

Deprem gibi büyük doğal afetlerden sora çocukların büyük bir çoğunluğu korkmuş ve kafası karışmış hissedebilmektedir. Birçok çocuk bu durumu herhangi bir psikolojik travmaya maruz kalmadan atlatabilmektedir. Ancak deprem sonrası evlerin yıkılması, okuldan, aileden veya arkadaşlardan ayrılma çocuklar için depresyon ve anksiyete kaynağı olabilir.

Çocuğun kişisel özellikleri, ailenin ve toplumun sosyal-ekonomik durumu da yaşanabilecek psikolojik etkiler üzerinde etkisi bulunmaktadır.

Deprem sonrasında çocuklarda yetişkinlerin yaşadığı sorunlara ek olarak; öfke nöbetleri, anne babanın yanından ayrılamamak, yatak ıslatma, parmak emme gibi davranışlar yaşanabilmektedir. Bunların yanında okul çağındaki çocuklarda derslerde başarısızlık veya daha büyük çocuklarda alkol, tütün ve uyuşturucuya başlamak gibi tepkiler yaşanabilmektedir.

Çocuk ve ergenlerde deprem sonrası yaşanan psikolojik sorunlarla başa çıkabilmek için;

• Çocukla neler olup bittiğini anlayabilecekleri şekilde konuşun. Bu konuşmanın çocuğun yaşına uygun ve basit tutulması önemlidir.
• Evde ve okulda rutinleri mümkün olduğunca koruyun.
• Birlikte zaman geçirin. Bu, çocukların güvenlik duygularını artırabilir.
• Çocuklara yaşadıkları ile ilgili konuşma fırsatı verin. Onları endişelerini paylaşmaya ve soru sormaya teşvik edin.
• Çocuklara dürüst cevaplar ve bilgiler verin. Çocuklar genellikle bir şeyler uydurup uydurmadığınızı öğrenirler, bu da size olan güvenlerini azaltabilir.
• Geçmişte travma veya kayıp yaşamış çocuklar, uzun süreli veya yoğun tepkilere karşı daha savunmasız olabilirler. Bu çocukların ekstra desteğe ve ilgiye ihtiyacı olabilir.