Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir? Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Demir Eksikliği Nedir?

Demir eksikliği, vücudun hemoglobin üretmek için ihtiyaç duyduğu demirin vücutta yeterli miktarda olmaması ya da vücudun demiri ememesi sonucu cilt renginin solgunlaşmasına, üşümeye, yorgunluğa, nefes darlığına ve göğüs ağrısına neden olan bir anemi türüdür.

Susam, tahin, fındık, antep fıstığı, kaju fıstığı, yulaf, kuru kayısı, kuru üzüm, sakatatlar, kümes hayvanları özellikle hindi, balık ve deniz ürünleri, yumurtalar, süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar ve meyveler ile kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi demir eksikliğine iyi gelen demir oranı yüksek gıdalardır.

Demir Eksikliği Risk Faktörleri Nelerdir?

Bazı risk gruplarında demir eksikliği görülme ihtimali daha yüksektir. Bu risk grupları şunları içerir:

• Hamile veya emziren kadınlar
• 65 yaş üstü kişiler
• 6-12 ay arası bebekler
• 1-2 yaş aralığındaki bebekler
• Vejetaryen bireyler
• Sık sık kan veren kişiler
• Kemik iliği bozukluğu veya otoimmün hastalığı olanlar

Demir Eksikliği Neden Olur?

Demir eksikliğinin en önemli nedenleri demir yönünden yetersiz beslenme, vücudun besinlerden demiri almasını engelleyen emilim bozuklukları, fazla çay-kahve tüketimi, regl, gebelik, iç kanama, idrar yolu ve mide kanamaları gibi kan kaybına neden olan durumlar, bağırsaklarda kurt enfeksiyonu ve kanserdir.

Genel olarak demir eksikliğine neden olan durumlar şunlardır:

• Demir içeren besinlerin az tüketilmesi
• Gebelik
• Adet dönemi kanamaları
• Ameliyat veya yaralanma nedeniyle oluşan kan kaybı
• Kürtaj yaptırmak
• Büyüme ve ergenlik çağı
• Sık sık kan bağışı yapılması
• Endometriozis hastalığı
• Genetik faktör
• Düzensiz ve sağlıksız beslenme
• İyi veya kötü huylu tümörler

Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Vücutta demir seviyesi düşük olduğunda, ciltte solgunlaşma, el ve ayaklarda soğukluk, baş dönmesi, göğüs ağrısı, kalp atışlarının hızlanması, nefes darlığı ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı daha sık enfeksiyon geçirme gibi belirtiler görülür.

Demir eksikliği kaynaklı yaşanan belirtiler şunlardır:

• Aşırı yorgun hissetme
• Hafif aktivitelerde bile nefes darlığı
• Göğüs ağrısı ve kalp atış hızında değişim
• Cilt renginde solgunluk
• Ayağa kalkmada baş dönmesi
• El-ayaklarda üşüme ve karıncalanma
• Ağız ve dilde iltihaplanma
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması
• Baş ağrısı
• Saç dökülmesi
• Tırnakların şeklinde bozulma ve kırılma
• Uyku bozukluğu ve sabahları yorgun kalkma
• Kulak çınlaması
• Buz, toprak veya kil gibi besinleri yeme isteği
• Depresyon ve sinir halleri gibi ruh halinde değişiklikler

Vücutta demir eksikliği arttıkça ve kansızlık ilerledikçe yaşanan belirtiler genellikleri şunları içerir:

Halsizlik ve bitkinlik

Yorgunluk ve halsizlik demir eksikliğinde görülen en yaygın belirtidir. Yorgunluğun ana nedeni vücudun oksijenin vücutta taşınmasına yardımcı olan hemoglobin proteinini yapmak için ihtiyaç duyduğu demirin bulunmuyor olmasıdır. Hemoglobin yeterli olmadığında az ulaşan oksijen enerji kaybına neden olur.

Nefes darlığı

Nefes darlığı demir eksikliğinin yaygın belirtilerindendir. Vücutta oksijen kaslara ve dokulara etkili şekilde taşınamaz. Vücutta oksijenin yeterli olmadığı demir eksikliğinde, herhangi bir aktivite esnasında vücut daha fazla oksijen almaya çalışır ve bu daha hızlı nefes alıp vermeye neden olur. Sonuç olarak da nefes darlığı ortaya çıkar.

Cilt renginde solgunluk

Kana kırmızı rengini veren hemoglobin, vücutta demir eksikliği söz konusu olunca kana kırmızı rengi olması gerektiği şekilde veremez. Bu da cilt renginde solmaya neden olur.

El-ayaklarda üşüme ve karıncalanma

Demir eksikliği nedeniyle el ve ayaklara daha az oksijen taşınır. Bu da el ve ayaklarda soğumaya ve üşümeye neden olur. Diğer yandan demir seviyesi düşük olduğunda kemik iliği yeterli miktarda kırmızı kan hücresi üretemez, bu da kan hacminin düşük olmasına ve dokulara kan akışının azalmasına neden olur. Ellerinize ve ayaklarınıza kan akışının azalması da karıncalanma hissi yaratır.

Bağışıklığın zayıflaması

Demir, bağışıklık sisteminin normal gelişimi için gereklidir. Demir eksikliği bağışıklık hücrelerinin çoğalması ve enfeksiyona karşı spesifik yanıtın oluşturulması için gerekli olan demirin eksikliği bu kapasiteyi etkiler. Dolayısı ile vücutta demir yaşanacak demir eksikliği, bağışıklık sisteminin patojenlerle savaşma yeteneğini zayıflatır ve bağışıklığın zararlı bakterilerin büyümesini engellemesini de zorlaştıracaktır.

Baş ağrısı

Demir kırmızı kan hücrelerinin üretimi için gereklidir. Demir eksikliğine bağlı kırmızı kan hücrelerinin seviyesi düşük olabileceği için beyin de dahil olmak üzere vücudun tüm bölümleri yeterli oksijen alamayabilir. Beynin yeterince oksijen alamaması beynin çalışma şeklini değiştirebilir ve hatta beyindeki kan damarları şişebilir ve bu baş ağrıları veya migren ataklarına neden olabilir. Ayrıca demir eksikliği nedeniyle değişecek dopamin ve östrojen seviyeleri de baş ağrısı ile ilişkilidir.

Baş dönmesi ve göz kararması

Vücut demir yoksunluğu yaşadığında kas güçsüzlüğüne, yorgunluğa ve odaklanamamaya neden olabilir, bu da dik durabilmeyi zorlaştırabileceği için denge kaybı ve baş dönmesi görülür.

Saç dökülmesi

Saç büyümesi hücrelerin kullanabildiği oksijen miktarı ile ilişkilidir. Kuru saçlar, saçların zayıflaması ve dökülmesi demir eksikliğinde görülen belirtilerdendir.

Tırnakların şeklinde bozulma ve kırılma

Tırnak plağının kaşık şeklini alması, tırnakların kolayca çatlaması ve kırılması da demir eksikliğinin bir başka belirtisidir. Vücutta ki demir eksikliği giderildiğinde genelde bu semptom düzeliyor olur.

Uyku bozukluğu

Vücutta demir eksik olduğunda uyku da dahil olmak üzere günlük rutinleri için gerekli olan önemli hormonları üretemez. Herhangi bir hormon veya besin eksikliği, uykusuzluk da dahil olmak üzere uyku bozukluklarına ve rahatsızlıklara neden olabilir. Demir eksikliğiniz varsa uyku düzeninizde değişiklikler fark edebilirsiniz.

Kulak çınlaması

Yeterli demir olmadığında vücudun atardamarları daha fazla kan sağlamak için daha fazla pompalamak zorunda kalır. Kulaklar kan akışındaki değişikliklere karşı çok hassas olduğundan bu hissedilebilir. Bazı durumlarda, bu durum pulsatil kulak çınlaması olarak bilinen kalp atışının nabzına benzeyebilir.

Ağız ve dilde iltihaplanma

Demir eksikliğinde, dilde iltihaplanmaya bağlı şişme, yara oluşması, ağız kuruması, ağız köşelerinde çatlaklar meydana gelebilir.

Odaklanmada zorluk

Demir kaslara ve beyne oksijen taşır ve hem zihinsel hem de fiziksel performans için çok önemlidir. Düşük demir seviyeleri odaklanma eksikliğine, sinirliliğin artmasına ve dayanıklılığın azalmasına neden olabilir.

Kalp çarpıntısı

Demir eksikliğinde düşük hemoglobin seviyeleri kalbin oksijen taşımak için daha fazla çalışmasına neden olur. Bu düzensiz kalp atışları ve kalbin daha hızlı atmasına neden olur.

Depresyon ve sinir halleri gibi ruh halinde değişiklikler

Yorgunluk ve halsizlik kişinin modunu düşürüp, ister istemez üzüntü hissine kapılmasına neden olur. Ayrıca aneminin neden olduğu beyindeki oksijen eksikliği, beynin fonksiyonlarını etkileyebilir ve ruh hali bozukluklarına ve depresyona yol açabilir.

Demir Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

Demir eksikliği, genellikle yapılan kan tahliliyle ortaya çıkar.

Kan tahliliyle birlikte demir eksikliği teşhisinde faydalanılan yöntemler şunlardır:

• Tam kan sayımı
• Periferik kan yayması testi
• Hematokrit testi
• Hemoglobin testi
• Ferritin testi
• Retikülosit sayısı

Ayrıca demir eksikliğinin altında yatabilecek başka nedenlerin tespiti için endoskopi, kolonoskopi ve ultrason gibi görüntüleme yöntemleri de uygulanabilir.

Demir Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

Demir hapları veya demir içeren takviyeler vücutta ki eksik demiri artırmada en etkili yöntemdir. Demir eksikliğinde en yaygın tedavi yöntemi olarak uygulanır. Demir eksikliğini eski haline getirmek 3 ila 6 ay arası sürebilir.

Genellikle bir haftalık tedaviden sonra kişi kendisini daha iyi hissetmeye başlar. Demir seviyenizi ölçmek için doktora ne zaman kan tahlili yaptırmanız gerektiğini de sorabilirsiniz. Demir miktarınızın yenilendiğinden emin olmak için bir yıl veya daha uzun süre demir takviyesi almanız gerekebilir.

Demir eksikliği ilaçları nelerdir?

Demir eksikliği tedavisinde dengeli ve sağlıklı beslenmenin yanı sıra düzenli ilaç kullanımı başarı şansını artırmaktadır. Demir eksikliği ilaçları aç karnına kullanılmalı ve kesinlikle süt ve süt ürünleri ile birlikte tüketilmemelidir. Vücutta yeterli demir depolanabilmesi için en az 6 ay boyunca ilaç kullanımına devam edilmelidir.

Demir ilaçları doktor önderliğinde kullanılmalı ve yine doktora danışılmadan bırakılmamalıdır. Demir eksikliğinden korunmak için alınacak ilaçların yanı sıra sakatat, kırmızı et, pekmez gibi gıdalar ve C vitamini içeren besinler tüketmek de faydalıdır.

Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Kırmızı ve beyaz et, balık ve deniz ürünleri gibi hayvansal besinler, baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve sebzeler, yüksek oranda demir içeren ciğer, özellikle demir açısından zengin olan incir ve kayısı olmak üzere kuru meyveler yüksek oranda demir içeren gıdalardır.

Demir eksikliğine iyi gelen demir yönünden zengin gıdalar şunlardır:

• Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık eti gibi et ve sakatat türleri
• İstiridye ve midye gibi kabuklu deniz ürünleri
• Ispanak ve pazı gibi yeşil yapraklı sebzeler
• Nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye gibi bakliyatlar
• Keçiboynuzu pekmezi ve bal
• Yumurta
• Fındık, fıstık, susam, kabak çekirdeği, kaju ve antep fıstığı gibi yağlı kuruyemişler
• Kuru kayısı, kuru üzüm, incir, hurma ve kuru dut gibi kuru meyveler
• Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar
• Brokoli, portakal, greyfurt ve çilek gibi C vitamini içeren gıdalar
• Bitter çikolata

Yukarıda yer alan besinleri doğal olarak tüketerek vücudun ihtiyaç duyduğu demiri elde etmek mümkündür. Doğal besinler dışında doktorunuz tarafından önerilen demir takviyeleri sayesinde demir ihtiyacını sağlamanız da söz konusudur.

Demir Eksikliği Hakkında Sık Sorulan Sorular

Vücutta demir eksikliği yaşandığı nasıl anlaşılır?

Vücutta yeterince demir minerali bulunmadığında, kansızlık, kalp atışında düzensizlik, kronikleşen halsizlik ve yorgunluk, cilt renginde solukluk, el ve ayaklarda solgunluk ve üşüme, nefes darlığı, baş ağrısı ve saç dökülmesi yaşanması demir eksikliği belirtileri olarak ortaya çıkar.

Demir içeren besinler nelerdir?

Demir açısından zengin besinler, özellikle kırmızı ve beyaz et, balık ve deniz ürünleri gibi hayvansal besinlerdir. Baklagiller, meyveler, kuruyemişler, tahıllar ve sebzeler dahil olmak üzere bitkiler de demir içermektedir. Demir açısından en zengin meyveler özellikle incir ve kayısı olmak üzere kuru meyvelerdir. Ciğer de yüksek oranda demir içermektedir.

Demir eksikliği anemisi nedir?

Vücutta yeteri kadar demir bulunmadığında kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve dokulara oksijen taşımakla görevli olan hemoglobin üretimi yavaşlar. Bu durum sonucunda meydana gelen anemi demir eksikliği anemisi olarak adlandırılır.

Demir eksikliği anemisinin belirtileri nelerdir?

Vücutta yeteri kadar demir bulunmaması vücuda ve dokulara oksijen taşımakla görevli hemoglobinin üretiminde azalmaya neden olur. Dolayısıyla demir eksikliği demir eksikliği anemisine dönüşebilir. Demir eksikliği anemisinin neden olabileceği birçok belirti bulunmaktadır. Bunlar arasında en yaygınları şöyledir:

• Anemi
• Yorgunluk ve bitkinlik
• Solgun cilt rengi
• Nefes darlığı
• Çarpıntı
• El ve ayaklarda soğukluk
• Ağız ve çevresinde yara oluşumu
• Tırnaklarda kırılma ve görünümünde bozulma
• Saç dökülmesi

Demir eksikliğinin zararları nelerdir?

Kişide demir eksikliği saptandıysa bu durum kalp hastalıklarından bağışıklık düşüklüğüne kadar birçok soruna yol açabilir. Bağışıklık düştüğünde ise vücut enfeksiyonlarla mücadele etmek için gerektiği gücü kendinde bulamaz.

Yetişkinlerde demir eksikliği nelere yol açar?

Yetişkinlerde ortaya çıkan demir eksikliği anemisi, aşırı yorgunluk, cilt renginin solgunlaşması, nefes darlığı, göğüs ağrısı, düzensiz kalp atışı, baş ağrısı ve baş dönmesi yanı sıra el ve ayaklarda soğukluğa yol açar.

Demir eksikliğinde ne yapılmalı?

Dengeli ve bilinçli beslenmeye dikkat edildiğinde demir ihtiyacı genellikle taze yiyeceklerle karşılanır. Çeşitli besinlerle birlikte demirin emilimini desteklemekte fayda vardır. Örneğin yemekle birlikte C vitamini açısından zengin bir portakal suyu içebilir veya bol limonlu bir salata tüketilebilir. Kahve ve çayın içerdiği tanenler demir emilimini engellemektedir bu yüzden öğün sırasında ve en az 2 saat sonrasına kadar kahve, çaydan kaçınılmalıdır. Süt ve kakao, kola veya kırmızı şarap da demir emilimini engeller. Özellikle yemeklerle birlikte mümkünse bu içeceklerden de kaçınılmalıdır. Besinler demir alımında yeterli gelmediğinde demir takviyesi de kullanılabilir. Demir takviyeleri uzman hekim ya da beslenme uzmanının önerdiği şekilde alınmalıdır.

Demir kaynağı gıdalar hangileridir?

 Susam, tahin, fındık, antep fıstığı, kaju fıstığı, yulaf, kuru kayısı, kuru üzüm demir oranı yüksek bitkisel besinler arasında yer alır. Kırmızı etler, sakatatlar, kümes hayvanları ve özellikle hindi, balık ve deniz ürünleri zengin birer demir kaynağıdır. Yumurtalar, süt ürünleri, baklagiller, kuruyemişler ve yağlı tohumlar, koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar, meyveler ve özellikle kurutulmuş meyveler demir oranı yüksek gıdalardır.

B12 ile demir eksikliği aynı mı?

Demir eksikliğinin birçok nedeni vardır. Kansızlık, demir, folik asit ve B12 vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkar ve tedavi edilmediğinde büyük sorunlara neden olabilir.

Limon demir eksikliği yapar mı?

Tam tersi limon, C vitamini içerdiği için demir emilimini artırıcı özelliği sayesinde demir eksikliğine iyi gelen besinler arasında değerlendirilir.

Şiddetli demir eksikliği ne gibi sorunlara yol açabilir?

Demir eksikliği anemisi uzun ve fazla olduğunda, taşikardi, kalbin vücuda doğru şekilde yeterli miktarda kan pompalayamaması sonucu kalp yetmezliği ve akciğerlerin etkilendiği sorunlar meydana gelebilir. 

Demir eksikliği anemisi davranışsal değişikliklere yol açar mı?

Demir eksikliği anemisi nörolojik ve psikolojik etkiler yaratabilir. Yorgunluk, bilinç bulanıklığı ve huzursuz bacak sendromu demir eksikliği anemisi olan yetişkinlerde ortaya çıkmaktadır. Bunların dışında demir eksikliği anemisinde anksiyete, depresyon ve sinirli olma gibi ruh hali değişiklikleride ortaya çıkabilir.

Vücuttaki demir seviyesinin düşüklüğü nasıl etkiler?

Vücutta yeteri kadar demir bulunmadığında, vücut kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşımalarını sağlayan hemoglobin proteinini yeterince üretemez. Bunun sonucu olarak ortaya çıkan demir eksikliği anemisi, yorgunluk, nefes darlığı, baş ağrısı, cilt renginin solması, uzuvlarda soğukluk ve üşüme yaşanmasına neden olur.

B12 ve Demir aynı şeyler midir?

Hayır değildir. B12 vitamini, kırmızı kan hücrelerinin ve DNA'nın üretimine, demir ise kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıyan bir protein olan hemoglobinin üretimine yardımcı olur.

Demir eksikliği uyku yapar mı?

Demir eksikliği anemisi, yorgunluğa neden olan bir durumdur. Vücutta ortaya çıkan kansızlık ve buna bağlı yorgunlukta uyku sorunlarına yol açabilir.

Demir eksikliğine iyi gelen yiyecekler nelerdir?

Demir, birçok gıdada doğal olarak bulunan bir mineraldir. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Susam, tahin, fındık, Antep fıstığı, kaju fıstığı,  yulaf,  kuru kayısı, kuru üzüm demir oranı yüksek bitkisel besinler arasında yer alır.
• Sakatatlar, kümes hayvanları özellikle hindi, balık ve deniz ürünleri
• Yumurtalar, süt ürünleri, koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllar ve meyveler
• Kekik, kimyon, köri, zencefil veya kişniş gibi baharatlar da demir açısından zengindir.  

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.