D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir? D Vitamini Nelerde Var?

D Vitamini Nedir?

D vitamini, kemik oluşumunda kritik öneme sahip olan kalsiyum ve fosforun emilmesi ve vücutta tutulmasına yardımcı olan, yağda çözünen bir vitamin türüdür. Karaciğerde ve yağ dokuda depolanan D vitaminin, D2 ve D3 olarak iki çeşidi bulunur. D2 vitamini (ergokalsiferol) ve D3 vitamini (kolekalsiferol) 7-dehidrokolesterolden sentezlenir ve ayrıca hayvansal gıdaların tüketimi yolu ile vücuda alınır.

Doğal olarak güneşten alınabilen D vitamini için en iyi besin kaynakları yağlı balık eti ve balık karaciğeri yağlarıdır. Aynı zamanda yumurta sarısı ve peynirde az miktarda bulunur.

Vücutta yeteri kadar D vitamini bulunmadığında, yorgunluk, kemik ve kaslarda güç kaybı, vücut ağrısı, üşüme, uykusuzluk ve yaraların daha geç iyileşmesi d vitamini eksikliği belirtileri olarak yaşanan semptomlardır.

D Vitamini Kaç Olmalı?

D vitamininin normal aralığı mililitre başına nanogram (ng/mL) olarak ölçülür. 20 ile 50 ng/mL arasında bir seviye vücudun sahip olması gerektiği düşünülen D vitamini seviyeleridir. 12 ng/mL seviyelerinin altı ise düşük olarak kabul edilir.

D Vitamini Günlük İhtiyacı Ne Kadardır?

D vitamini ihtiyacı yaşa ve kişiye göre değişkenlik gösterir. 1 yaşına kadarki bebeklerde 400 IU yeterli iken, 1 yaşından sonraki 600 IU alınması gerekir. 70 yaşından sonra günlük D vitamini ihtiyacı artmaktadır. Düşük D vitamini seviyeleri, özellikle kemikler ve kaslar ile ilgili bir dizi soruna yol açabilir.

D Vitamini Eksikliği Neden Olur?

D vitamini eksikliğinin en yaygın nedenleri, D vitaminin kaynağı olan güneş ışınlarına yeterince maruz kalmamak, koyu cilt pigmentine sahip olmak, d vitamini alınabilecek yağlı balık gibi besinlerin az ya da hiç tüketilmemesi, böbrek veya karaciğer yetmezliği, ilaç kullanımı, lenfoma gibi kanser türleri ve ailede bu öykünün bulunması veya çocuklukta raşitizim hastalığına yakalanmış olmaktır.

D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

D vitamini düşüklüğünde vücut, kas ve kemik ağrıları, yorgunluk, ciltte solgunluk, saç dökülmesi, baş ağrısı, el ve ayakların ısınamaması, daha sık hastalanma ve uykusuzluk ortaya çıkan belirtilerdir. Uzun süreli ve aşırı D vitamini eksikliğinde kemik yoğunluğu kaybı, kemik erimesi ve kırık oluşumu da görülebilir. Çocuklarda görülen raşitizim hastalığı da D vitaminin uzun ve aşırı eksikliğinin bir belirtisidir.

Kas ve kemik sorunları ile çıkan D vitamini eksikliği belirtileri şunları içerir:

• Kas ve kemik ağrıları
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması (daha sık hasta olunur)
• Yorgunluk ve halsizlik
• Ellerde veya ayaklarda karıncalanma ya da iğne batması hissi
• Cilt renginde solgunluk
• Sürekli üşüme
• Depresyon gibi ruh hali değişiklikleri
• Uykusuzluk
• Saç dökülmesi
• Baş ağrısı
• Özellikle omuzlarda veya uyluklarda kas güçsüzlüğü

D Vitamini Eksikliği Nelere Neden Olur?

D vitamini eksikliğinin neden olduğu en yaygın hastalıklar kemik erimesi(osteoporoz), osteomalazi ve raşitizim olup, kansere, diyabet gelişmesine, hipertansiyona, romatizmaya ve kalp hastalıklarıdır.

• Kemik erimesi ve kemik hastalıkları

Kemikler de tıpkı diğer dokular gibi canlı bir yapıya sahiptir ve uzun süreli D vitamini eksikliği kemik yapısında bozulmalara, kemik erimesi oluşumuna ve kas güçsüzlüğüne sebep olabilmektedir. D vitaminine bağlı olarak çocuklarda raşitizm, erişkinlerde kemik yumuşaması, ilerleyen yaşlarda da osteoporoz oluşabilmektedir. Raşitizm, D vitamini eksikliğinden dolayı kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması anlamına gelir. Bu hastalık, bacaklarda eğrilik, el ve ayak bileklerinde kalınlaşma, büyüme geriliği, göğüs kemiği deformitesi gibi kemik yapısında kalıcı bozukluklara neden olabilmektedir.

D vitamini eksikliğinde kemik erimesiyle birlikte kemik ağrısı görülebilmekte ve bu tüm vücutta hissedilebilmektedir. İlerleyen zamanlarda halsizlik de bu ağrılara eşlik edebilir. Kemiklerin güçlendirilmesi için omega-3, kalsiyum, magnezyum, potasyum ve D vitamini içeren besinler tüketilmelidir. İlerleyen yaşlarda kendini gösteren kemik erimesinden korunmak için sağlıklı beslenmek ve diğer vitaminlerle birlikte D vitamini seviyesini korumak gerekmektedir. İlerleyen yaşlarda kemik sorunun yaşanmaması için bebeklik döneminde anne sütü tüketiminin önemi büyüktür.

• Şeker ve kalp hastalıkları

Şeker hastalığı, inme, kalbe bağlı ölüm riski, yüksek tansiyon gibi sorunlar da D vitamini eksikliğinin yol açabileceği sağlık sorunları arasında yer almaktadır.

• Kanser

D vitamini eksikliği kanser oluşumunu tetikleyebilir. Özellikle meme kanserinin D vitamini eksikliği ile bağlantısı olduğu düşünülmektedir. Meme kanserine yakalanmış ve D vitamini değeri yüksek olan kadınların, bu değeri daha düşük olanlara göre yaşam süreleri daha uzundur. Meme kanserine yakalanmış kişilerin D vitamini seviyesinin 50 ng/ml ve üzerine çıkarılması tedaviyi olumlu yönde etkilemektedir.

D vitamini, hücreler arasındaki iletişimi arttırdığı için hızlı bölünmelerini engellemektedir. Hücrelerin anormal bir şekilde çoğalmasını engelleyerek buraya kan akımını hızlandırmakta ve kanser hücrelerinin beslenmesini yavaşlatmaktadır. Zararlı hücreler de beslenemediği için bir süre sonra yok olmaktadır.

Kapalı ortamlarda yaşayan kadınların D vitamini seviyeleri 17 ng/ml civarındadır. Kansere yakalanmamış kadınlarda D vitamini seviyesi en az 30 ng/ml civarında olmalıdır. D vitamini seviyesi 50 ng/ml ve üzerine çıkınca meme kanserine yakalanma riski %50 azalmaktadır.

Yapılan araştırmalara göre D vitamini eksikliği meme kanseri dışında akciğer, kalın bağırsak ve prostat kanseri riskini de artırmaktadır.

Hastalık Oluşabilecek Risk Grupları

• Açık tenliler
• Yaşlılar
• Diyabet hastaları
• Kapalı ortamlarda çalışanlar ve kapalı giyinenler
• Yüksek faktörlü güneş koruyucu kullananlar
• Böbrek ve karaciğer hastalıkları olanlar
• Beslenme bozukluğu olanlar
• Mide ameliyatı olanlar
• Gebelik ve emzirme döneminde olanlar
• Epilepsi ilacı kullanan kişiler
• Kortizon kullananlar
• Çölyak hastalığı olanlar

D Vitamini Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Yorgunluk, kemik ağrısı ve kaslarda zayıflık ile kendini gösteren d vitamini eksikliği şu belirtilerle anlaşılabilir:

• Halsiz ve bitkin hissetme
• Uyku sorunları
• Kemik ağrısı
• Kaslarda zayıflık ve ağrı
• Depresyon
• Saç dökülmesi
• İştah kaybı
• Daha sık ve kolay hastalanma
• Üşüme
• Cildin soluklaşması
• Kaslardaki zayıflamaya bağlı yürümede güçlük
• Acıya karşı artan hassasiyet

D Vitaminin Faydaları Nelerdir? Ne İşe Yarar?

D vitaminin en önemli faydası vücudun kalsiyum ve fosforu emmesine ve tutmasına yardımcı olarak, kemikler yapısının sağlıklı oluşmasını ve sağlıklı kalmasını sağlamasıdır. Raşitizim hastalığının oluşmasını önlemede ve iyileştirmede de etkilidir.

D vitamini faydaları şu şekilde sıralanabilir:

Kasları ve kemikleri korur

Fosfor ve kalsiyum maddelerinin kan seviyelerini dengeleyen vitamin, D vitaminidir. Diş ve kemik sağlığı açısından son derece önemlidir. Kalsiyumun bağırsaklarda emilimini sağlarken böbreklerde de kalsiyum kaybını azaltmaktadır. Kemiklerin kalsiyum birikimi ile sertleşmesi D vitamini ile gerçekleşmektedir. Kas gücünü ve kas kütlesini arttırdığı için özellikle yaşlılarda görülen düşme durumlarını azaltmaktadır. Kemik erimesine neden olan paratiroid hormonun salgılanmasını önlemektedir. Kas ve kemik sağlığı için vitamin alımına ve beslenme düzenine özen gösterilmesi son derece önemlidir.

Diyabete karşı korur

D vitamini diyabete karşı koruma özelliğine sahiptir. Yeterli D vitaminine sahip olan çocuklarda Tip 1 diyabetin azaldığı, düşük olanlarda ise Tip 2 diyabetin arttığı görülmektedir. Ayrıca metabolik sendrom gibi durumlar, D vitamini eksikliği görülen kişilerde ortaya çıkar.

Bağışıklık sistemini korur

Bağışıklık sistemini güçlendiren vitaminler arasında D vitamini de yer almaktadır. Bağışıklığı güçlendirerek hastalıklara karşı koruma sağlayan D vitamini, vücuttaki tüm hücreler için yararlıdır. Ülseratif kolit, Crohn, Multipl Skleroz (MS) gibi bağışıklık sisteminin neden olduğu hastalıklarda düşük D vitaminine rastlanmaktadır. Yeterli D vitamini ile bu hastalıkların önlenebildiği görülmektedir.

Kalp sağlığını korur

D vitamini kalp sağlığına ve hastalıklarına iyi gelmektedir. Yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, bazı kanser türleri ile ilgili hastalıklara karşı koruyucu etkisi vardır.

D Vitamini Nelerde Bulunur?

Vücudun ihtiyacı olan D vitamini, en önemli kaynağı olan güneş ışınları dışında şunlarda bulunur:

• Somon, uskumru ve sardalya gibi yağlı balıklar
• Kırmızı et ve karaciğer
• Tavuk ciğeri
• Yumurta sarısı
• Peynir ve tereyağı gibi süt ve süt ürünleri
• Maydonoz
• Isırgan otu
• Kahvaltılık tahıllar D vitamini alınabilecek gıdalardır.

Sıcak yaz günlerinde öğlen güneşine uzun süre maruz kalmanın negatif etkileri olabileceği için sabah ve öğleden sonraki saatlerde gün ışığına çıkmak iyi olacaktır. Güneş ışığı gereksinimi, kişilerin ten rengine, yaşına ve güneşlenme şekline göre değişiklik gösterebilir. Deri rengi koyu olan kişilerin yeterli D vitaminin deride oluşabilmesi için özellikle kış aylarında daha uzun süre güneş ışığına ihtiyacı vardır.

D vitamini takviyesi

D vitamini takviyesi (d vitamini ilaçları) doktor kontrolünde alınmalıdır. Yapılan testlerde vücutta D vitamini eksikliği tanısı konuldu ise günlük ihtiyacın karşılanması için oral yolla alınan vitamin hapları yazılabilir. Daha yüksek dozlu D vitamini ihtiyacı söz konusuysa kalçadan enjeksiyon ile D vitamini verilebilir. D vitamini hapı ya da D vitamini damlası yağlı yemeklerle alındığında vitaminin emilimi daha fazla olmaktadır.

D Vitamini Yüksekliği Zararlı mıdır?

Her şeyin fazlası vücut için zararlıdır. D vitamini miktarı için de aynı şey geçerlidir ve fazlası zehirlenmelere sebebiyet verebilmektedir.  Yağda depolanan ve idrar ile atılamayan D vitamini için yüksek seviye aralığı 125 nmol / l veya daha fazladır. Yüksek D vitamini seviyesi, organlarda ve yumuşak dokularda kalsiyum birikimlerine yol açabilmektedir. D vitaminin gelişigüzel kullanılması yüksek kan düzeylerine sebebiyet verebilir. Fazla miktarda D vitamini kullanılmasının zararları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Doku ve eklem kireçlenmelerine
• Böbrek taşı oluşumuna ve böbrek hasarına yol açabilmektedir
• Hipertansiyona yol açabilir
• Kanda kalsiyum yükselmesine neden olabilmektedir.

Öte yandan fazla D vitamini zehirlenmelere yol açabilmekte ve bu zehirlenme sonucunda gelişen böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği ölüme sebep olabilmektedir. Erken toksisite (zehirlenme) belirtileri kemik ağrıları, sersemlik, ağız kuruluğu, kabızlık, sürekli baş ağrısı, susuzluk, kas ağrısı, iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, düzensiz kalp atışı şeklinde görülebilmektedir. Kronik toksisite belirtileri ciltte kaşıntı, mide bulantısı, cinsel isteksizlik, şiddetli mide ağrısı, psikiyatrik problemler, kemik ağrısı, idrarda bulanıklık, gözlerin ışığa karşı hassas olması, kusma gibi durumlarla kendini belli edebilmektedir.

Not: Güneş ışınları, D vitamini fazlalığını yok ettiği için güneşlenme ile D vitamini zehirlenmesi meydana gelmemektedir.

D Vitamini ile İlgili Sık Sorulan Sorular

D vitamini düşük olduğunda ne olur?

Kemik ağrısı, kaslarda güç kaybı ve zayıflık, depresyon, yorgunluk, daha sık hastalanma, saç dökülmesi, yaraların geç iyileşmesi D vitamini eksikliğinin bir sonucudur. Ayrıca kemik yoğunluğu kaybı, osteoporoz ve kemiklerin daha kırılgan hale gelmesinede neden olur.

Gebelikte ve menopoz dönemlerinde D vitaminin önemi nedir?

Gebelik döneminde de D vitamininin etkileri önemlidir. Sağlık Bakanlığı, gebe ve yeni doğanlara D vitamini verilmesi yönünde bir politika izlemektedir. Bu olumlu ve doğru bir politikadır. Özellikle yeni doğanlarda raşitizm problemlerinin önlenmesinde D vitamini oldukça etkin bir rol oynamaktadır. Ayrıca özellikle Türkiye nüfusunda yaşam süresi 70’lerden 85’lere çıkmıştır. Yaş ilerledikçe anatomik olarak kemik yapısı çökmektedir. Bunun önlenmesinde D vitamini oldukça önemlidir. Menopoz dönemlerinde D vitamini eksikliği kalça kemiği kırıklarına, omurga kırık ve çökmelerine neden olmaktadır. D vitamini eksikliğinde kişinin yapısında bariz değişiklikler meydana gelebilmektedir. Ve bu kişilerin özellikle kadınların sosyal hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyebilmektedir.

D vitamini eksikliği kaç günde düzelir?

D vitamini eksikliği durumunda, gerek takviye, gerek besin gerekse de enjeksiyon gibi yöntemlerle düzenli D vitamini alımı sağlanmaya başlandıktan sonra ki 4-6 hafta içinde iyileşme görülmeye başlanır. Bu elbette vücudun durumuna, altta D vitaminin düşmesine neden olan ciddi bir sağlık sorunu bulunmaması ile de ilişkilidir.

D vitamini eksikliğinin en belirgin göstergesi nedir?

D vitamini eksikliğinde kişide yorgunluk ön plana çıkar, vücut ağrıları yaygındır, güçsüzlük söz konudur, yürüme güçlüğü bile görülebilir. Daha ciddi eksikliklerde saç dökülmesi, depresyon, göz altı morlukları ve üşüme gibi belirtiler de ortaya çıkar.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.