Çocuklarda Grip Hastalığı ve Tedavisi

İnfluenza (Grip) Nedir?

Grip, influenza adı verilen virüsler tarafından meydana gelen hastalık tablosuna verilen isimdir. İnfluenza virüsünün üç tipi vardır; A, B ve C. Ancak influenza dışındaki virüslerin de yüksek ateş, kas ve eklem ağrıları, öksürük gibi bulgularla seyreden gribe benzer hastalık tablosuna neden olabileceği unutulmamalıdır.

Grip vakalarının çoğuna influenza A ve B neden olmaktadır. Her kış farklı bir tip influenza virüsü, hızlı yayılarak birçok kişiyi etkileyen bir grip salgınına neden olmakta ve bu salgın genellikle kışın 6-8 haftalık bir dönemde meydana gelmektedir. Buna mevsimsel grip denir. Özetle; mevsimsel grip salgını sırasında grip benzeri bir hastalığa yakalanılmasının muhtemel sebebi influenza A veya B virüsleridir.

Domuz Gribi Nedir?

Domuz gribi, H1N1 adı verilen özel bir influenza virüsü nedeniyle gelişmektedir. Bu tip, 60 yaş üstü bireylerdense çocukları ve genç yetişkinleri daha sık etkilemektedir. Bulgular genellikle hafif seyirli olmakla birlikte bulantı ve/veya ishal geliştirme olasılığı yüksektir.

Kuş Gribi Nedir?

Kuş gribi ise daha ciddi bir hastalık tablosuna yol açabilmektedir. Kuş gribi, kuşlar arasında çok hızlı yayılmasına rağmen kuşlardan insana geçme olasılığı daha düşüktür. Bulaş, enfekte bir kuşla veya dışkısıyla yakın temas ya da enfekte kuşun uygun şekilde pişirilmemiş eti ile temas sonucu gelişmektedir. Uygun şekilde pişmiş bir kuş eti yiyerek kuş gribi olunmamaktadır.

İnfluenza dışındaki birçok virüs tipi de grip benzeri bir hastalığa neden olabilmektedir. Hastalığın tam olarak hangi virüs tarafından kaynaklandığını belirlemek genellikle zordur, bu nedenle tanı genellikle klinik teşhise dayanmaktadır.

Grip Nasıl Bulaşır?

Grip, enfekte bir kişinin hapşırması veya öksürmesi sonucu etrafa saçılan damlacıkların solunmasıyla kişiden kişiye bulaşabildiği gibi canlı veya cansız yüzeylerde bulunan virüsle temas sonucu da bulaş gerçekleşebilmektedir.

Grip Belirtileri Nelerdir?

Yetişkinlerde ve büyük çocuklarda yaygın grip belirtileri şunlardır:

• Yüksek ateş
• Terleme
• Kas ve eklem ağrıları
• Kuru öksürük
• Boğaz ağrısı
• Hapşırma
• Baş ağrısı
• Mide bulantısı

İnfluenza virüsü tarafından oluşturulan hastalık tablosu diğer virüslerce gelişen grip benzeri hastalık tablosundan daha ağır seyretmektedir. Genç ve sağlıklı olsanız dahi grip sizi yatakta dinlenmeye zorlayacak kadar kötü hissetmenize yol açabilmektedir. Bu tablo ‘Paçavra Hastalığı’ olarak da adlandırılabilmektedir.

Bebeklerde ve küçük çocuklarda yaygın grip belirtileri şunlardır:

• Ateş
• Terleme
• Öksürük
• Boğaz ağrısı
• Hapşırma
• Nefes almakta güçlük
• Bitkinlik
• Beslenme güçlüğü

Ayrıca, grip olan bazı küçük çocuklarda ateşli havale de gözlenebilmektedir.

Grip Bulguları Ne Kadar Süre Devam Etmektedir?

Tipik olarak bulgular ilk 1-2 gün oldukça şiddetli seyreder ve sonrasında birkaç gün içinde yavaşça şiddetini kaybederek 2 ila 7 gün içinde iyileşme ile sonuçlanır. Rahatsız edici nitelikteki öksürük, diğer belirtiler geçtikten sonra bir hafta kadar daha devam edebilir.

Hangi Hastalıklar Grip Benzeri Bulgu Verir?

Menenjit, sıtma veya zatürre gibi diğer ciddi hastalıklar, ilk bulgularıyla grip (influenza) ile benzer nitelikler taşıyabilmektedir. Bu açıdan hastanın takibi ve grip benzeri bulgulara ek olarak gelişebilecek semptomları gözlemlemek önemlidir.

Farklı ve daha ciddi bir hastalığa işaret edebilecek bulgular şunlardır:

• Döküntü - özellikle üzerine bastırıldığında solmayan koyu kırmızı lekeler
• Ense sertliği
• Giderek kötüleşen baş ağrısı
• Işığa karşı hassasiyet
• Uykuya meyil veya sersemlik
• Tekrarlayan kusma
• Göğüs ağrısı
• Kanlı öksürük veya balgam

Sıtmanın ilk belirtileri grip ile benzer olabilmektedir. Eğer grip benzeri bulgular varsa ve daha önceki bir yıl içinde sıtmanın endemik olduğu bir ülkeye seyahat edilmişse, önleyici ilaç  kullanılmış olsa dahi mutlaka doktora bildirilmelidir.

Grip Tedavisi Nasıldır?

İnfluenza ve grip benzeri hastalık tablosuna neden olan diğer virüsler genellikle bağışıklık sistemi tarafından vücuttan temizlenebilmektedir. Dolayısıyla, tedavi hastalık süresince gözlenen bulguları hafifletmek ve komplikasyonları önlemeye yöneliktir.

• Genel önlemler

Grip için bulaş olasılığı genellikle ilk beş gün oldukça yüksektir. Bu süre mümkün olduğunca evde istirahat edilerek geçirilmesi enfeksiyonun başkalarına bulaşmasını önleyebilmek açısından önemlidir. Ayrıca bulaşı önlemek için eller sık sık sabun ve ılık suyla yıkanmalı, hapşırma ve öksürme sırasında bir mendille ağız ve burun kapatılmalı ve kullanılan mendil kapalı bir çöp poşetinde ortamdan uzaklaştırılmalıdır.

Parasetamol ve/veya ibuprofen ateşi ve aynı zamanda ağrıları hafifletmek için çocuk doktoru tarafından çocuğun kilosuna uygun bir şekilde düzenlenebilir. Vücutta oluşabilecek sıvı eksikliğini (dehidrasyon) önlemek için bol sıvı tüketimi teşvik edilmelidir. Burun açıcı damla veya spreyler, boğaz pastilleri üst solunum yolu bulgularını hafifletmeye yardımcı olabilir. Ebeveynler ve bakım verenler 6 yaşın altındaki çocuklarda reçetesiz tezgah üstü satılan öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarını kullanmamalıdır. Bu tür ilaçların işe yaradığına dair bir kanıt olmadığı gibi alerjik reaksiyonlar, uyku üzerine etkiler ve halüsinasyon gibi yan etkilere neden olabilmektedirler.

Grip tablosu genellikle hastane yatışı gerektirmemektedir. Ancak, çok düşük olasılıkla bir  komplikasyon geliştiğinde nadiren yatış gerektirebilmektedir. 

• Antiviral ilaçlar

Grip için antiviral ilaç kullanmadan da tamamen iyileşme olasılığı oldukça yüksektir. Bazı durumlarda etken madde olarak ‘oseltamivir’ içeren ilaçlar uzman hekim tarafından çocuğun kilosuna uygun olarak reçete edilmektedir. Bu ilaçlar bulguların şiddetini ve süresini 1-2 gün kısaltabildikleri gibi komplikasyon gelişme riskini de azaltabilmektedirler. Ancak bu ilaçlar virüsü öldürerek değil virüsün çoğalmasını engelleyerek etki gösterirler. Dolayısıyla uzun süreli koruma amaçlı kullanılmamalıdırlar. Tedavi genellikle beş gün boyunca uygulanmaktadır. Bazı kişilere gripten korunmaları için de antiviral ilaçlar reçete edilebilmektedir. Bu durumda dozaj hastalık tablosunda uygulanandan farklı olacaktır. Antiviral ilaçlar, grip bulgularının başlangıcını veya grip olan biriyle teması takip eden 48 saat içinde verilmelidir. Çünkü ilaç ne kadar erken başlanırsa, başarı şansı daha yüksek olacaktır.

• Antibiyotikler

Antibiyotikler hiçbir zaman virüsleri tedavi etmek amaçlı kullanılmazlar. Grip tablosu da bir viral enfeksiyon tablosu olduğu için rutin antibiyotik tedavisi söz konusu değildir. Ancak, grip olduğunuz dönemde zatürre gibi bir komplikasyon gelişirse antibiyotikler doktor kontrolünde kullanılabilmektedirler.

Gribe Bağlı Komplikasyonlar Nelerdir?

Bağışıklık sistemi yeterli çalıştığı durumda ve altta yatan bir sağlık problemi yoksa komplikasyon gelişimi oldukça nadirdir. Ancak, bulgularda bir değişiklik veya kötüleşme durumunda tıbbi yardım almak oldukça önemlidir.  En yaygın komplikasyon, bir bakterinin de devreye girmesi ile gelişen alt solunum yolu enfeksiyonudur. Bunun dışında sinüs iltihabı (sinüzit), kulak iltihabı (otit) veya nadiren beyin dokusu iltihabı (ensefalit) görülebilmektedir. Grip bulguları kaybolduktan sonra 1-2 hafta süren öksürük oldukça yaygındır. Dolayısıyla, yeşil balgam her zaman ikincil bir alt solunum yolu enfeksiyonu olduğu anlamına gelmez.

İkincil alt solunum yolu enfeksiyonuna işaret edebilecek bulgular şunlardır:

• Ateşin nüksetmesi
• Kötüleşen öksürük
• Nefes darlığı
• Hızlı soluma
• Göğüs ağrısı

Grip Aşısı Kalıcı Bir Koruma Sağlar mı?  

Grip aşısı uygulaması kalıcı koruma sağlamaz. Kızamık, kabakulak gibi binlerce virüs gibi influenza (grip) virüsü de yüzyıllardır varlığını sürdürmektedir. Bu virüslerden bazıları ise ciddi komplikasyonlara (zatürre, beyin dokusu veya zarının iltihabı) yol açabilmektedirler; bu yüzden özellikle çocuklar bu tür virüslere karşı direnç kazanmaları için aşılanmaktadırlar. Ancak influenza birçok nedenden dolayı farklıdır. İlk olarak, kızamık veya kabakulak gibi tek tip birer virüs değildir, bu nedenle grip aşısı uygulaması kalıcı koruma sağlamaz. Grip virüsünün yüzlerce farklı tipi vardır ve birine karşı bağışıklık kazanmak diğerine karşı korumayabilir. Dahası, her kış en yaygın gözlenen influenza virüs tipleri virüs mutasyon geçirdiği için değişmektedir.

Çocuklarda Grip Hastalığı ve Tedavisi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Grip aşısı grip bulaştırır mı?

Grip aşısı yaptırdıktan sonra bazı insanlar hafif bir rahatsızlık hissedebilir, ancak gerçek şudur ki grip aşısı grip bulaştırmaz. Aşının içindeki virüs ölü olduğu için vücudu enfekte edemez; bunun yerine, vücutta bir bağışıklık cevabı oluşturur ve böylece grip hastalığına yakalanmadan önce virüse karşı antikor üretilmesini sağlar. Antikorlar, kanda taşınan, bakteri ve virüslere karşı bağışıklık yanıtını güçlendiren proteinlerdir yani onlar vücudun doğal savunma mekanizmasıdır. Bu da demek oluyor ki, canlı virüsle temas halinde bile vücut onunla mücadele etmek için hazırdır. Aşı yaptırdıktan sonra kişi kendini grip olmuş gibi hissederse, muhtemelen farklı bir virüs kapmış olabilir veya aşı vücutta etkin olmaya başlamadan önce grip virüsüne maruz kalınmış olabilir. Bu nedenle sonbaharda grip sezonu başlamadan önce aşı yaptırılması önemlidir. Elbette ki aşı grip vakalarının tamamını engellemek için %100 garanti vermez. Etkinlik %15 ile %90 arasında değişebilir, ancak aşı her zaman bir dereceye kadar koruma sağlayacaktır. Ayrıca, grip aşısı yaptırdıktan sonra grip olunursa, aşı yaptırmamış bir kişiye göre bulgular çok daha hafif ve kısa seyirli olacaktır.

Grip (influenza) aşısı nasıl üretilir?

Her yıl, Dünya Sağlık Örgütü'ndeki bilim insanları, bir sonraki grip sezonunda enfeksiyona yol açması muhtemel olan influenza virüs türlerini tahmin etmek için bilimsel bir yöntem kullanırlar. Üretilecek grip aşısı da bu tahmin edilen virüs türlerinden üç veya dört tanesi temel alınarak hazırlanmaktadır. Ancak, bazen tahmin edilmeyen bir virüs tipi o yıl yaygın hale gelebilmekte ve o yıl üretilen aşının grip önlemedeki etkinliği azalabilmektedir. Grip aşısı öksürük ve soğuk algınlığına neden olan diğer viral enfeksiyonları önlememektedir. Aşı bir yıl boyunca etkili olur.

Hastayken grip aşısı olunabilir mi?

Kişide sadece hafif bir nezle veya burun akıntısı varsa grip aşısı olması için engel teşkil etmez. Ancak ateş veya ciddi bir hastalık bulgusu varsa, aşı iyileşinceye veya ateş düşene kadar ertelenmelidir.

Aşılama ile amaçlanan vücutta önceden belirlenmiş bir mikroba karşı antikor yanıtı oluşturmaktır. Aşıların hastalıktan koruyucu özelliği de ürettiği bu antikor yanıtı ile doğru orantılıdır. Ciddi bir hastalık bulgusu varlığında grip aşısının önerilmeme nedeni ise; aşıdan beklenen koruyuculuk etkisini ne derecede sağlayıp sağlayamayacağının kestirilememesidir. Vücut mevcut geçirilmekte olan enfeksiyona antikor yanıtı oluşturmakla uğraşırken aşıya yeterli yanıt oluşturamayabilmekte ve bu durum hem aşının etkinliğini azaltmakta hem de geçirilen hastalığın uzamasına yol açabilmektedir. 

Antibiyotikler grip aşısı yaptırmaya engel mi?

Genellikle, antibiyotik kullanmak grip aşısı olunmasına engel değildir. Ancak, eğer antibiyotik tedavisi yeni başlanmışsa ve enfeksiyondan kaynaklanan ateş hala devam ediyorsa, aşının ertelenmesi önerilir.

Hamilelikte grip aşısı öneriliyor mu?

Hamile kadınlar, hamile olmayan kadınlara kıyasla daha yüksek olasılıkla ciddi bir hastalık tablosu geliştirme ve hastaneye yatırılma riskine sahiptir. Ayrıca, hamileliğin son aşamalarında grip geçirilirse komplikasyon geliştirme riski daha yüksek gözlenmektedir. Dolayısıyla, hamilelik sırasında grip aşısı yaptırmak güvenlidir ve kesinlikle önerilmektedir; çünkü yapılan aşı hem anne adaylarını hem de henüz doğmamış bebeklerini koruyacaktır. Ayrıca, yapılan araştırmalar gebelik sırasında uygulanan grip aşısının çocuklarda daha sonra ortaya çıkabilecek sağlık sorunları ile bir ilişkisi olmadığını göstermektedir.

Yumurta alerjisi grip aşısı için engel midir?

Bazı grip aşıları yumurta kullanılarak üretilmektedir; bu da yumurta alerjisi olan kişiler için tehlikeli olabilmektedir. Grip aşısını yaptırmadan önce kişinin yumurta alerjisi olup olmadığını mutlaka belirtmesi gerekmektedir.

Kişinin uzun süreli bir sağlık sorunu varsa grip aşısı önerilir mi?

Grip aşısı, astım, kalp hastalığı veya diyabet gibi uzun süreli sağlık sorunlarına sahip olan çoğu kişiye gribe yakalandıklarında zatürre gibi ciddi komplikasyon geliştirme olasılıklarının daha yüksek olması nedeniyle önerilmektedir.

Çocuklar neden gribe karşı aşılanmalıdır?

Çocuklar "süper saçıcılar" olarak bilinir. Yetişkinlere nazaran virüsün yayılmasına daha fazla sebep olmaktadırlar. Çocukların aşılanması, komplikasyonlarla karşılaşma olasılığı yüksek yetişkinlerin sayısının da azalması anlamına gelir. Çocuklar erişkinlere oranla daha çok nesne ve insanla temas ederler, ellerini daha az yıkarlar ve daha çok şeyi ağızlarına götürürler. Gribe yakalandıklarında, çoğu hayatlarında ilk kez bu virüsle karşılaştıkları için bağışıklık sistemleri buna alışık değildir. Bu da, ağız ve burunlarında virüs çoğalmasının daha uzun süre devam etmesine neden olur. Netice olarak çocuklar, grip geçiren bir yetişkinin yaydığından çok daha fazla virüs saçarlar.

Aşılama ne zaman başlıyor?

Grip sezonu her yıl değişmekle birlikte, genellikle Aralık ayının sonlarına doğru veya yeni yılın başlarında başlar ve 2-3 ay sürer. Grip aşısının etkisini göstermesi yaklaşık iki hafta sürer. Bu yüzden aşılamaya genellikle her yılın Ekim veya Kasım aylarında başlanmaktadır. Aşı kas içine enjeksiyon şeklinde uygulamaktadır. Çocuklar 6 aylıktan itibaren aşılanabilmektedir. İlk kez aşılanacak 6 ay – 9 yaş arası çocuklarda ilk uygulamaya özgü olarak aralıklı 2 doz uygulama önerilmektedir. Bu uygulama sonrası yıllık tek doz uygulamaya devam edilmektedir. 9 yaş üstü çocuklarda ise yıllık tek doz uygulama yeterli görülmektedir.

Grip aşısının yan etkileri nelerdir?

Grip aşısı genellikle herhangi bir sorun oluşturmamaktadır. Yaygın bir yan etkisi enjeksiyon yerinde hafif ağrıdır, ancak bu geçici ve hafiftir. Bazen bir gün kadar hafif yüksek ateş ve kas ağrılarına neden olabilir ve bu durum da hızla düzelir. Ciddi reaksiyonlar ise (alerjik reaksiyon, sinir veya beyin dokusu iltihabı) oldukça nadirdir.