Balgam Nedir ve Nasıl Atılır? Balgam Söktürücü Doğal Yöntemler

Balgam Nedir?

Balgam, akciğerde solunum yolları tarafından üretilen, hava yollarının nemli tutulmasını sağlayan mukus tabakasıdır. Balgam, solunum yollarını nemli tutarak bakteri, virüs ve yabancı maddelere karşı bir filtre görevi görür. Her gün belli bir miktarda üretilen şeffaf ve sıvı balgam bir sorun oluşturmaz. Ancak akciğerlerde gelişen enfeksiyonlar, hasarlar veya alerjik durumlarda aşırı balgam üretimi başlar. Vücut bir koruma mekanizması olarak öksürükle balgamı dışarı atmaya çalışır.

Balgam, genel olarak akciğer ve bronşları etkileyen hastalıklar ve enfeksiyonların sonucunda üretilir. Bu hastalık ve enfeksiyonların başında KOAH, zatürre, astım, bronşit ve soğuk algınlığı gelir. Tüberküloz, pulmoner emboli, kistik fibroz ve akciğer kanseri gibi faktörler de mukus üretimini tetikler.

Akciğerlerin doğal yollarla mukusu vücuttan uzaklaştırma çabasının yanı sıra doğal yollarla balgam söktürmek de mümkündür. Bu doğal yollar bol su içmek, sıcak bir duş almak, zencefil-zerdeçal-bal karışımı, limon suyu, ceviz perdesi çayı gibi yöntemlerdir.

Hem öksürükle vücuttan atamadığınız hem de doğal yöntemlerin iyi gelmediği balgam sorununuz söz konusuysa doktora başvurmanız önerilir.

Balgam Renkleri Ne Anlama Gelir? Balgam Çeşitleri Nelerdir?

Akciğerlerde üretilen kalın bir mukus olan balgam, birtakım farklı renklerde meydana gelir ve bu renklere göre belli anlamlar ifade eder.

Mukusların renkleri ve renklerin anlamları şöyle açıklanabilir:

Şeffaf renkte balgam

Şeffaf balgam görülmesi genellikle normaldir; ancak bazı akciğer hastalıklarında miktarı artabilir. Şeffaf balgam genellikle diğer balgam türleri kadar kalın veya yapışkan değildir.

Sarı / yeşil balgam

Sarımsı, yeşil renkli balgam muhtemel bir enfeksiyonla ilgili olabilir. Nötrofiller olarak bilinen kan hücresinin yeşil rengi vardır. Örneğin pnömoni(zatürre) ve bronşit gibi alt solunum yollarının bakteriyel enfeksiyonları ve kistik fibrozda sarı-yeşil balgam görülebilir.

Pembe balgam

Özellikle köpüklü pembe balgam, kılcal damarlardan akciğerlerin alveollerine sıvı ve az miktarda kan sızdığı bir durum olan pulmoner ödemden gelebilir. Akciğer ödemi, genellikle konjestif kalp yetmezliğinin bir komplikasyonudur.

Kanlı balgam

Küçük bir miktar kanlı balgam bile her zaman önemsenmelidir. Zira öksürük ile kan gelmesi (hemoptizi) ciddi sağlık sorunlarının belirtisi (akciğer kanseri gibi) olabilir. Ayrıca akciğer damarlarında pıhtı (pulmoner emboli) ve tüberkülozun belirtisi de olabilir.

Kahverengi balgam

Kahverengi balgam katran varlığından dolayı bazen sigara içen kişilerde görülür. Bu tip balgamın yaygın bir nedeni bakteriyel pnömonidir. Diğer nedenler arasında da basit bakteriyel göğüs enfeksiyonları, kistik fibroz, enfektif KOAH alevlenmeleri ve akciğerdeki apseler bulunur.

Siyah balgam

Diğerlerine nazaran daha az sıklıkla görülen siyah renkli balgam genellikle siyah bir şeyin solunmuş olabileceğinin bir işaretidir (duman veya kömür tozu gibi). Siyah balgam genellikle sigara içmekle bağlantılıdır; ancak aynı zamanda kömür işçilerinde ve pnömokonyoz durumundan da kaynaklanabilir.

Balgam Neden Olur?

Bir tür mukus olan balgamın nedeni, vücudun akciğerler veya solunum sisteminde bulunan virüs, iltihap ya da tahriş edici gibi yabancı maddeleri temizlemeye çalışmak için balgam üretmesidir. Akciğer ve bronşlarda meydana gelen enfeksiyonlar, akciğer hasarına neden olan hastalıklar, alerjik hastalıklar, kistik fibroz, kalp yetmezliği ve sinüzit gibi durumlar balgam üretiminin yaygın nedenleridir.

Balgam üretiminin artmasına neden olan faktörler genel olarak şöyledir:

• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
• Alerjik astım ve bronşit
• Konjestif kalp yetmezliği ve pulmoner ödem
• Kistik fibroz
• Akciğer kanseri ve larenks tümörleri
• Pulmoner emboli (Akciğer damarlarına pıhtı atması)
• Bronşektazi
• Pnömoni (Zatürre)
• Sinüzit (Burun sinüslerinin iltihabı)
• Tüberküloz (Akciğerleri etkileyen ciddi bir enfeksiyon)
• Sigara tüketimi
• Ciddi hava kirliliği

Akciğerde Balgam Birikmesi Belirtileri Nelerdir?

Akciğerde balgam biriktiğini gösteren belirtiler sürekli öksürük, balgam, hırıltılı nefes alma, göğüs ağrısı ve nefes darlığıdır. Balgama neden olan uzun süreli bir öksürük yaşanıyorsa uzman bir doktora görünmesi ihmal edilmemelidir.

• Balgamlı öksürük
• Boğaz ağrısı
• Göğüste baskı ve nefes darlığı
• Hırıltılı nefes alma

Balgam Kültürü Testi Nedir?

Balgam kültürü genellikle şu amaçlarla kullanılır:

• Akciğerlerde veya solunum yollarında enfeksiyona neden olan bakteri veya mantarların teşhis edilmesi için uygulanan yöntemdir.
• Bir enfeksiyon tedavisinin takibinde de kullanılabilir.

Zatürre semptomları görülen kişiler veya akciğerlerde, solunum yollarında başka bir ciddi enfeksiyon şüphesi olan kişilere balgam kültürü testi yapılabilir. Özetle aşağıdaki durumlardan şikayetçi olan kişilerde balgam kültürü testi uygulanabilir:

• Gün içinde çok fazla miktarda balgamlı öksürük şikayeti ile birlikte;
• Ateş yükselmesi
• Titreme
• Nefes darlığı
• Derin nefes alındığında meydana gelen göğüs ağrısı
• Yorgunluk varsa balgam kültür testi uygulanmalıdır.

Balgam Örneği Nasıl Alınır?

Balgam örneği için şu adımların izlenmesi gerekmektedir. 

• Sabah uyanır uyanmaz (herhangi bir şey yemeden veya içmeden önce) dişler fırçalanmalı ve ağız suyla çalkalanmalıdır.
• Çok derin bir nefes alınmalı ve hava 5 saniye tutulmalı. Ardından yavaşça nefes verilmeli, derin bir nefes daha alınmalı ve ağza balgam gelene kadar sert bir şekilde öksürülmelidir.
• Balgam plastik bir kaba tükürülmelidir.
• Balgam plastik kap üzerindeki 5 ml çizgisine (veya daha fazlasına) ulaşmalıdır.
• Bardağa balgam örneğinin alındığı tarih yazılmalıdır.

Gerekirse bardak gece boyunca buzdolabında saklanabilir.

Balgam Tedavisi Nasıl Yapılır?

Balgamı azaltmaya yardımcı olabilecek ilaçlar arasında nedene yönelik antibiyotikler, aerosol tedaviler, balgam söktürücüler ve alerji ilaçları bulunur. Postural drenaj gibi tedaviler de bazı durumlarda etkili olabilir.

Balgam üretimi günlük hayatı olumsuz etkileyecek derecede artış gösterdiğinde (solunum yollarını tıkayarak nefes almayı zorlaştırması, aşırı şekilde öksürüğe yol açması vb.) doktora başvurmak gerekmektedir. Zira bu durumun altında yatan ciddi bir sağlık problemi bulunabilir.

Tedavi seçenekleri balgam örneğinin alınarak laboratuvar ortamında aşırı balgam artışına neden olan enfeksiyonlar araştırılarak belirlenir. Balgamın rengi, kıvamı ve miktarı bir dizi farklı tıbbi durumun teşhisinde önemli olabilir.

Bazı durumlarda aşırı balgam üretimi hava kirliliği ve sigara içme gibi vücudun yabancı maddelerden kurtulma çabasıdır. Balgam üretimini azaltmada en önemli adım aşırı balgam üretiminin altında yatan nedeni teşhis etmektir.

Balgam Söktürücü Doğal Yöntemler Nelerdir?

Mukusun gevşemesini sağlamak için bol bol su içmek, doğal balgam söktürücüler olan bal yemek, havayı nemlendirmek, yüze ılık bez uygulamak, tuzlu su ile gargara yapmak ve nane veya okaliptus yağlı buhar solumak balgam söktürmeye yardım eden yöntemlerdir.

Balgama Ne İyi Gelir?

Bol su içmek, tuzlu su ile gargara yapmak, sıcak duş olarak buhar banyosu yapmak ya da sıcak suyun içine okaliptus ve/veya nane yağı damlatarak çıkan buharı solumak,  limon suyu içmek zencefil-zerdeçal-bal karışımı yemek ve ceviz perdesi çayı tüketmek balgamı parçalayarak çıkarmayı kolaylaştırır. 

Balgamı söktürmeye yardım ederek balgama iyi gelen doğal yöntemler aşağıdaki gibidir:

• Bol su tüketmek
• Limonlu su içmek
• Tuzlu su ile gargara yapmak
• Zencefil, zerdeçal, kekik, fesleğen, meyan kökü ve ceviz perdesi çayı içmek balgamı parçalamaya yardım eder
• Sıcak bir duş ya da buhar banyosu yapmak
• Nane ve okaliptus yağı gibi mentollü yağları sıcak suya damlatıp, buharı solumak solunum yollarını nemlendirip balgamı incelterek atılımını kolaylaştırır
• Bal-limon-karabiber karışımı yemek
• Et ve tavuk suyu çorbası içmek
• Sarımsak yemek
• Sigara ve sigara dumanından uzak durmak
• Bulunulan ortamı nemli tutmak
• Alerjileri kontrol altında tutmak da balgamı oluşumunu önleyebilir.

Balgam söktürücüler

Eczaneden reçetesiz olarak temin edilebilen balgam söktürücüler, doğru bir şekilde uygulandığında balgam şikayetinizi sonlandırabilir.

Tuzlu su ile gargara

Bir bardak ılık suya 1/2 yemek kaşığı tuz ekleyip ağzınızda gargara yapın. Bu yöntem, solunum yollarındaki mukusu yumuşatarak balgam söktürücü etki yaratır.

Bol sıvı tüketmek

Balgam sorunu yaşandığında önemli olan boğaz ve mukusu nemli tutmaktır. Bu yoldaki en etkili yöntemlerden biri de su içmek ve sıvı tüketimidir. Suyu tek başına içmenin yanı sıra bitki çayları tüketerek veya gargara yaparak da balgam sorununun önüne geçebilirsiniz. Ayrıca buhar solunması da balgam söktürücü olarak değerlendirilebilir.

Sıcak suyla duş almak

Buharlı bir banyoda geçirilen zaman, burun ve boğazdaki mukusun gevşemesine ve temizlenmesine yardımcı olacaktır.

Et ve tavuk suyu çorbası

Birbirinden önemli faydalarıyla öne çıkan et-tavuk suyu çorbası doğal balgam söktürücü yöntemler arasındadır. Et ve tavuk suyu çorbası mevcut balgamları yumuşatarak balgam şikayetinizi azaltabilir.

Zencefil, zerdeçal ve bal karışımı

Antibakteriyel ve antiviral özellikleriyle öne çıkan zencefil, zerdeçal ve bal fazla mukusu kurutarak ve birikiminin giderilmesini teşvik ederek göğüsteki tıkanıklığı hafifletmeye yardımcı olabilir. Günde birkaç kez zencefil çayı içmek veya zencefil, zerdeçal ve balı karıştırarak içmek balgamın azaltılmasına yardımcı olabilir. 

Limon suyu

Doğal ve etkili bir balgam sökücü olan limonu, bir bardak ılık suyun içine 1 yemek kaşığı limon suyu ekleyerek içtiğinizde balgamı atmanızı kolaylaştırır. Ayrıca biri limon, karabiber ve bal karışımı da balgamlı öksürüğü söktürmede etkilidir.

Ceviz Perdesi Çayı

Ceviz perdesi ile hazırlanan çay çok keskin bir balgam söktürücüdür. Bir fincan kaynayan suya demlenen ceviz perdelerini ekleyerek tüketebilir ve balgam probleminizin önüne geçebilirsiniz.

Okaliptus yağı

Birçok öksürük pastili ve buharlaştırıcı da kullanılan okaliptüs yağı da balgam sonucu mukusta yaşanan tıkanıklığın önüne geçme konusunda etkilidir. Suya iki damla okaliptüs ekleyerek buhar inhalasyonu (soluma) olarak kullanabilirsiniz. Ancak okaliptüs yağı ağızdan alındığında zehirlidir ve bu konuda dikkat edilmesi gerekir.

Kekik, fesleğen ve meyan kökü

Meyan kökü, mukus salgılarını incelten ve boğaz ağrısını azaltma özelliği olan bitkiler listesinde yer alır. 10 dakika kaynattıktan sonra içeceğiniz meyan kökü çayı da balgam sorununuzun önüne geçme konusunda size fayda sağlayacaktır. Ancak yüksek tansiyonu olanların meyan kökü kullanımından kaçınmaları gerekebilir. Diğer yandan kekik ve meyan kökü de doğal balgam söktürücüdür.

Mentol

Mentol, nane ailesine ait doğal bir kimyasal olarak kabul edilir. Öksürük pastilleri ve öksürük şuruplarının içeriğinde yaygın olarak tercih edilir. Mentolün serinleştirici hissi boğazdaki sorunun yatışmasını sağlar.

Havayı nemli tutmak

Kuru hava, burnu ve boğazı tahriş ederek daha fazla balgam oluşmasına neden olur. Evin havasını nemli tutmak daha kaliteli bir uykuyu sağlar, burnu temiz tutar ve boğaz ağrısını önlemeye yardımcı olur.

Sarımsak

Allisin adı verilen bileşiği içeren sarımsağın balgam söktürücü olarak kullanıldığı da olmuştur. Ezme işlemi sonrası sıcak suya eklediğiniz sarımsak öksürüğünü hafifletip balgama iyi gelecektir. Ayrıca sarımsağı balla karıştırıp günde üç kez birer kaşık şeklinde alabilirsiniz.

Fesleğen

Mukusun incelmesine yardımcı olan fesleğen de doğal balgam söktürücü bitkilerden biridir.

Sarmaşık yaprağı

Sarmaşık yaprağı ekstresi, mukus temizliğine iyi gelmesiyle bilinen doğal balgam söktürücü bitkilerdendir.

Sigaradan ve sigara dumanından kaçınmak

Sigara kullanmak ve/veya sigara dumanına maruz kalmak vücudun daha fazla balgam ve mukus üretmesine neden olur.

Alerjileri kontrol altında tutmak

Mevsimsel alerjiler burun ve geniz akıntısına veya tıkanmasına, ayrıca aşırı balgam oluşumuna yol açabilir.

İlaçlarda ise reçeteli olarak en keskin balgam söktürücü ilaçlardan biri guaifenesin’dir. Öksürük ve balgam konusunda çok etkili bir balgam söktürücü olan ilacın yanı sıra potasyum iyodür de balgam söktürücü ilaçlar listesinde yer alır.

Balgam Nasıl Geçer?

Balgam şikayetinden muzdaripseniz bol su içebilir, sıcak bir duş alabilir, tuzlu su ile gargara yapabilir, et-tavuk suyu ve doğal bitki çayları tüketebilir ve reçetesiz balgam söktürücülerden faydalanabilirsiniz. Ayrıca buhar solumak, limon suyu içmek ve sıcak suyun içine okaliptus yağı damlatmak da balgama iyi gelebilir.

Balgam Söktürücü Hakkında Sık Sorulan Sorular

Genizdeki balgam nasıl çıkar?

Genizdeki balgamı atmanın en hızlı yolları, sıcak duş almak veya sıcak su buharı solumak (özellikle okaliptus yağı damlatılmış), buruna tuzlu su spreyi sıkmak veya gargara yapmak, su tüketimini artırmaktır ve dekonjestanlar kullanmaktır.

Sekresyon nedir?

Sekresyon, bir bez veya hücre tarafından üretilen balgam, tükürük, gözyaşı, safra, idrar ve hormon gibi bir maddenin salgılanması vücuttan dışarı salınması sürecidir.

Akciğerde balgam birikmesi belirtileri nelerdir?

Akciğerde balgam birikmişse kişi nefes aldığında veya öksürdüğünde göğsünde bir hırıltı sesi duyabilir. Hırıltının yanı sıra öksürük, nefes darlığı, boğaz ağrısı ve balgamdan kan gelmesi de balgamların akciğerde biriktiğinin göstergesi olabilir. Bu belirtiler söz konusuysa, ciddiye alınıp doktora başvurulmalıdır.

Balgam indüksiyonu nedir?

Balgam indüksiyonu; rahat balgam çıkaramayan hastalarda balgam kültürü yapılabilmesi için balgam çıkarmayı özel bir takım yöntemlerle kolaylaştırmaya denir. Balgam indüksiyonu astım ve KOAH gibi havayolu hastalıklarının tanı, tedavi ve izleminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca tüberküloz ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarında etkenin saptanmasında, akciğer kanseri tanısında da uygulanmaktadır.

En keskin balgam söktürücü nedir?

1 bardak suyun içine 1 yemek kaşığı limon eklemek etkili balgam söktürücü yöntemler arasında yer arasındadır ve keskin bir etkisi söz konusudur. Ayrıca tuzlu su ile gargara yapmak, buhar solumak, bal yemek ve doğal bitki çayları içmek de en keskin balgam söktürücüler listesindedir. Ancak bu uygulamaları yapmadan önce doktora danışmanız daha sağlıklı olacaktır.

En hızlı balgam nasıl atılır?

Balgamı en hızlı bir şekilde geçirmek için ılık su ve tuzla birlikte yapacağınız gargara size yardımcı olacaktır. Bununla birlikte 1 bardak suyu içine 1 yemek kaşığı limon suyu eklemek, bol su içmek, balgam söktürücü kullanmak ve zencefil, zerdeçal ve bal karışımı kullanmak da balgam tedavisinde hızlı bir çözüm olabilir. 

Balgam yutulursa ne olur?

Balgam yutmanın herhangi bir zararı olmadığı bilinir ancak balgamda enfeksiyon varsa risk oluşturma ihtimali vardır.

Hangi renk balgam tehlikelidir?

Kırmızı balgam sorunu yaşıyorsanız tehlikeli bir durum ortaya çıkabilir. Bu durum kanda balgam olabileceğine işaret eder.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.