Yükleniyor
A vitamini, doğal olarak birçok gıdada bulunan ve yağda çözünen vitamin türleri arasında yer alır. İnsan sağlığı için olumlu etkilerde bulunan A vitamini, bağışıklık sistemi, üreme, gelişme ve büyümenin önemli parçalarındandır. A vitamin vücuttaki süreçlere dahil olarak akciğerler ve diğer organların düzgün çalışmasında yardımcı olur. Yeşil, sarı ve turuncu sebze meyvelerde A vitamini yer alır ve vücutta depolanır.
A vitamini, vücutta karaciğerde depolanarak bağışıklık sistemini destekleyen ve besinlerde doğal olarak yer alan bir vitamindir. Yağda çözünen A vitamini aynı zamanda retinol olarak da bilinir. A vitamini ayrıca beyaz kan hücrelerinin üretimini destekler ve aktivitesini uyarır. Kemiklerin yeniden şekillenmesin önemli bir rol oynar. Sağlıklı endotel hücrelerin korunmasına yardımcı olur. Bunun yanında üreme için ihtiyaç duyulan hücre büyümesini ve bölünmesini destekler.
A vitamini besinlerde 2 farklı şekilde bulunur. Et ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerde önceden oluşturulmuş şekilde vücuda alınır. Bitkilerde ise Provitamin A (beta-karoten) vücutta A vitaminine dönüştürülür. Besinlerde bulunan beta-karotenin yaklaşık % 8'i vücutta A vitamini haline getirilir. Karaciğer, vücudun A vitamininin yüzde 90'ını depolar. A vitamini ihtiyacı besinlerden kolayca karşılanabilir.
A vitamini de vücudun metabolizmasının sorunsuz çalışmasını sağlamak için gerekli olan organik (karbon içeren) bir bileşiktir. Görme, büyüme, üreme, embriyo gelişmesi, kan yapımı, bağışıklık sistemi ve doku hücre büyümesi için gereklidir. Vücudun hastalıklara karşı bağışıklık sisteminin oluşumunda yardımcıdır. Bağırsak, deri gibi epitel doku yapımı, gelişimi ve korunmasında görev alır. Ağız, mide ve ince bağırsakların ve idrar yollarındaki deri ve dokuların sağlıklı bir şekilde devamlılığını sağlayarak, enfeksiyonlara karşı korur.
Karotenoid formları bir antioksidan olarak çalışırlar ve çeşitli kanser türleri ile yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucu etki gösterebilir. A vitamini aynı zamanda gözlerin karanlıkta normal olarak görmesine ve alacakaranlığa alışmasına yardım eder.
A vitamini faydaları şöyle sıralanabilir:
Besinlerde retinol ve karoten olarak bulunan A vitamini, lahana, ıspanak, brokoli gibi yeşil yapraklı, havuç, tatlı patates, kabak gibi turuncu ve sarı sebzelerde, süt ürünlerinde, balık yağında ve yumurtada bulunur. Bitkilerde bulunan beta karoten gerektiğinde kolayca A vitaminine dönüştürülebilir. Karotenler ise antioksidan görevi görür, katarakta karşı koruyucu özellikler içerir ve akciğer kanser riskini azaltıcı etkiler gösterir.
A vitamini vücutta sadece yağ ile tüketildiğinde emilebilir. Dolayısıyla, A vitamini kaynağında tek başına çok fazla yağ yoksa (çiğ meyve veya sebzelerde olduğu gibi), zeytinyağı, avokado veya fındık gibi faydalı ve kaliteli yağ kaynakları ile birlikte tüketilmelidir.
Vücudun hastalık ve enfeksiyonlara karşı doğal savunmasının düzgün çalışmasına yardımcı olan A vitamini bazı besinler içerisinde doğal olarak yer alır. Bazı durumlarda ise besinlerden alınan beta karoten vücutta A vitaminine dönüştürülür. Retinol olarak da bilinen A vitamini, yağlı balık, karaciğer, peynir ve tereyağı gibi hayvansal kaynaklı gıdalarda bulunur.
Önceden oluşturularak vücuda alınan A vitamini retinol kaynakları şunları içerir:
Vücut alınan besini retinole dönüştürebildiğinden, beslenme şekline beta-karoten kaynakları eklenerek A vitamini alınabilir.
Beta-karotenin ana besin kaynakları da şöyle sıralanır:
A vitamini eksikliği belirtileri, bağışıklık sisteminde, gözlerde ya da ciltte kendini gösterir. Saç dökülmesi, tırnakların zayıflaması ya da ciltte kuruluk görülmesi vücutta A vitamini eksikliğini belirtileri olarak sıralanabilir. Yetersiz ve dengesiz beslenenlerde ve büyümenin hızlı olduğu çocukluk, gebe ve emzirme dönemlerinde A vitamini eksikliği daha sık görülür.
A vitamini eksikliği belirtileri şöyle sıralanır:
A vitamini eksikliği kızamık içinde bilinen bir risk faktörüdür. En yaygın eksiklik belirtisi kseroftalmi (az ışıkta görememe) denilen bir göz rahatsızlığıdır. Tedavi edilmemesi körlüğe sebebiyet verebilmektedir.
Vitaminler gerekli ve tamamen doğal olmasına rağmen aşırı miktarlarda tüketilirlerse zararlı olabilirler. A vitamini vücutta depolanan bir vitamindir. İhtiyaç olandan fazlası alınırsa, vücudun dokularında yavaş yavaş birikerek toksik reaksiyonlara yol açabilir.A vitamini birikerek karaciğer hasarına neden olabilir.
A vitamini, en çok yağlı balıklarda, süt ürünlerinde, yumurta ve karaciğerde bulunur; A vitamini takviyeleri, antikoagülanlar, beksaroten gibi kanser ilaçları, hepatoksik ilaçlar veya reçeteli retinoidler kullanılıyorsa da tehlikeli olabilir.
Hamilelikte A vitamini alımı bebeğin gelişimi ve doğum sonrası doku onarımı açısından önemlidir ancak dikkatli bir şekilde alınmalıdır. A vitamini, fetüsün büyümesi, gelişimi ve anne sağlığı için gerekli bir vitamindir. Ancak, aşırı alımı vücutta toksik etkiler yaratabilir ve doğum kusurları riskini artırabilir. Bu nedenle hamilelikte A vitamini tüketimi dengeli bir şekilde olmalıdır.
Bebeğin gelişmi açısından: Hamilelikte A vitamini alımı, fetüsün hücre büyümesi, bağışıklık sistemi gelişimi ve organ oluşumu açısından gereklidir.
Anne sağlığı açısından: Hamilelikte A vitamini anne sağlığını da olumlu etkiler. Özellikle göz sağlığı, bağışıklık fonksiyonu ve cilt sağlığına fayda sağladığı değerlendirilir.
Plasenta gelişimi açısından: A vitamini, plasentanın sağlıklı bir şekilde işlev görmesine yardımcı olur.
Güvenli Kaynaklar:
Beta-karoten (bitkisel kaynaklar): Havuç, tatlı patates, balkabağı, ıspanak gibi gıdalarda A vitamini bulunur. Vücut, beta-karoteni ihtiyaca göre A vitaminine dönüştürür ve bu form toksik etki yaratmaz.
Doğal gıdalar: Süt, yoğurt, yumurta gibi besinlerde düşük dozda retinol bulunur.
Dikkat Edilmesi Gereken Kaynaklar:
Karaciğer ve karaciğer ürünleri: Karaciğer ürünleri A vitamini bakımından zengindir ancak aşırı miktarda tüketilmesi toksik etki yaratabilir.
Takviyeler: Multivitaminler alırken A vitamini içeriği kontrol edilmelidir. Beta-karoten formunda olan takviyeler daha güvenli kabul edilir. Ayrıca alınacak takviyeler doktor kontrolünde alınmalıdır.
Günlük İhtiyaç: Hamile kadınlar için önerilen günlük A vitamini alımı 770 mcg retinol eş değeri civarında olabilir kişinin sağlık durumuna göre doktorun önereceği doz miktarına uyulmalıdır. Ayrıca bu miktar, beslenmeyle kolayca karşılanabilir.
Takviyeler: Doktor önerisi olmadan A vitamini takviyesi almamaya özen gösterin. Özellikle retinol içeren takviyelerde dikkatli olunmalıdır. Eğer bir multivitamin kullanıyorsanız, içeriğindeki A vitamini miktarını kontrol ederek doktor onayıyla alın.
Beslenme Düzeni: Havuç, ıspanak, tatlı patates gibi beta-karoten açısından zengin besinleri tercih edin ancak bu süreçte karaciğer tüketimini sınırlandırın (ayda bir kez gibi).
Sonuç olarak hamilelikte A vitamini alımı bebeğin gelişimi ve anne sağlığı açısından önemlidir ancak bu tüketim dengeli bir şekilde yapılmalıdır. Doğal ve güvenli kaynaklardan alınan A vitamini (özellikle beta-karoten) yeterli ve güvenli kabul edilir ancak aşırı dozda alınan retinol formundan kaçınılmalıdır. Herhangi bir takviye almayı düşünüyorsanız mutlaka doktorunuza danışmalısınız.
A vitamini zehirlenmesi günde 15mg dozda 3 aydan uzun süre kullanıldığında gelişir. Zehirlenmenin ilk belirtileri daha çok baş dönmesi, çift görme, baş ağrısı, kasılma nöbetleri, dudaklar ve avuç içlerinin soyulması, şiddetli kusma, kafa içi basıncı artışı şeklindedir. Ayrıca, kuru cilt, kusma, kellik, kemik ağrıları, kalsiyum yükselmeleri, lenf bezlerinde büyüme, kan yağlarında yükselme, regl olamama, yalancı beyin tümörü belirtileri, sinirlilik, huzursuzluk, kansızlık görülebilir.
A vitamini eksikliği ilerlemediği durumda vücutta ciddi bir belirti göstermeyebilir. A vitamini eksikliğinin devam ederek semptomların görülmesi durumunda ise çeşitli hastalıklar görülür. A vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar şöyle sıralanabilir:
Gebelerin A vitaminini fazla alması fetüste ciddi anomalilere sebep olabilmektedir. Gebe kadınlara yüksek doz A vitamini verildiğinde düşüklere, bebekte kalp ve kafa anomalilerine rastlanabilir. Gebelikte, günlük A vitamini dozu belirli bir seviyeyi aşılmamalıdır. Yaşlılar, alkolikler, karaciğer hastalığı olanlar A vitamini zehirlenmesine daha duyarlıdırlar. A vitamini takviyesi alınmadan önce mutlaka uzman bir hekime danışılmalıdır.
A vitamini göz sağlığının korunması için hayati bir öneme sahiptir. Özellikle görme fonksiyonu, göz yüzeyinin sağlığı ve gözdeki hücrelerin yenilenmesi bakımından önemli bir vitamin türü olan A vitamini, eksiklik durumunda gece körlüğü, kuru göz sendromu ve çok ciddi durumlarda kornea hasarına yol açabilir. Göz sağlığı için doğal kaynaklar olan havuç, tatlı patates ve ıspanak tüketebilirsiniz.
Araştırmalar, uzun vadede A vitamini açısından zengin beslenmenin yaşlanma öncesi için iyi bir önleyici olabileceğini ve potansiyel olarak cilt kanseri riskini azaltabileceğini göstermektedir. A vitamini deri gibi epitel doku yapımı, gelişimi ve korunmasında görev alır.
Retinoik asit veya retinoidler cildin en üst tabakasında bulunan hücrelerin 21-25 gün süren oluşum, olgunlaşma ve atılım döngüsü üzerinde etkili A vitamini türevleridir.
Retinoidler:
Retinoid içeren ürün kullanmadan önce mutlaka bir dermatoloji uzmanına danışılmalı ve cilt yapısının uygunluğu öğrenilmelidir. Retinoik asit türevleriyle tedavileri güneşin etkisini yitirdiği sonbahar ve kış dönemlerinde sıklıkla tercih edilmektedir.
Besinlerde A vitamini retinol ve A vitamininin ön maddesi karoten olarak bulunur. Günlük A vitamini ihtiyacı yetişkin bir erkek için 1000 mikrogram, yetişkin bir kadın için 800 mikrogram, çocuklar ve ergenler için ise 300-600 mikrogramdır. Bazı hayvansal besinlerle birlikte bol miktarda kırmızı, turuncu veya sarı sebzeler tüketilerek A vitamini doğal yollardan elde edilebilmektedir. Kullanım amacı A vitamininin dozunu belirler. Gebelerin A vitamini kullanmaması gerekmektedir.
Retinol formundaki A vitaminini hayvansal kaynaklı karaciğer, balık yağı, süt, tereyağı, yumurta gibi besinlerden alınır. A vitamini, bitkilerde bulunan bazı karotenoid antioksidanlardan da üretilebilmektedir. En çok sarı, turuncu (havuç, kış kabağı vb.) koyu yeşil yapraklı sebzeler, sarı ve turuncu meyvelerde (kayısı, şeftali vb.) bulunur.
En iyi kaynaklardan bazıları şunlardır:
Güncelleme Tarihi : 15 Kasım 2024
Yayınlanma Tarihi: 20 Mart 2024
Detaylı bilgi için iletişime geçin.
