12. ay, bebeklerin kendi özgürlüklerini kazanmaya başladıkları dönem olarak belirtiliyor. Bu ay bittiğinde ilk adımlar atılmaya başlanmış oluyor. Çoğunlukla 12 aylık bebekler kendi istekleri doğrultusunda hareket etmeye başlıyor. Sözcükler yavaş yavaş belirginleşiyor ve bebekler kendilerini ifade eder hale geliyorlar. Ev içerisinde birer birey oluyorlar ve kendi isteklerini iletiyorlar. Bu dönem hem çok eğlenceli hem de biraz zorlukları olan bir sürece işaret ediyor. Memorial Antalya Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Mümine Türksoylu, 12 aylık bebek gelişimi hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
12 aylık bebek gelişimi nasıl olur?
12. ayın tamamlanmasıyla 1 yaşını doldurmuş olan bebek etrafıyla daha fazla iletişim halindedir, meraklıdır ve öğrenmeye çok açıktır. Söylenenlerin çoğunu anlayabilecek düzeydedir. O da kendi mimikleri ve el-kol işaretleri ile isteklerini anlatabilir, seslerle ifade edebilir. 12 aylık bebekler sık duyduğu kelimeleri öğrenip tekrar edebilir. Genellikle anne, baba, mama gibi kelimeleri ilk olarak söylemeye başlarlar. Ayrıca 12 aylık bebekler gördüklerini de taklit etmeye başlar.
12. ayda bebekler ilk adımlarını atma girişiminde olurlar. 12. ayda destekle veya kendi başlarına düzgün adımlar atmaya başlayabilir, ayakta kendi başlarına durabilirler. Merdivenlerden destekle çıkabilirler.
Kendi başlarına hareketleri arttığı için bu dönemde tehlikeli durumlar da yaşanabileceği için çok dikkatli olunmalıdır. Kendi başlarına bırakıldığında düşme, üzerine eşyaların devrilmesi gibi birçok risk vardır. Bu nedenle 12 aylık bebeklerin zarar görmemesi için yalnız bırakılmamalı, olası tehlike ihtimalleri düşünülerek bunlara göre önlem alınmalıdır.
12 aylık bebekler ellerine aldıkları şeyleri ağızlarına götürebilirler. Bu nedenle küçük parçalı oyuncaklar veya eşyalar nefes borularına kaçarak boğulmalarına sebep olabilir. Ebeveynlerin çok dikkatli davranması önemlidir. Küçük parçalı eşyalar ve oyuncaklar 12 aylık bebeklerin ellerine verilmemelidir.
12 aylık bebeğin sosyal becerileri nelerdir?
12 ayını dolduran bebekler aile bireylerini çok iyi tanır durumdadırlar. Yabancıları ayırt ederler ve mesafeli olabilirler. Kendilerine yaklaşılmasına ve dokunulmasına izin vermeyebilirler.
Etraflarındaki kişilerle daha yakın iletişim halinde olurlar. Yaptıkları hareketlere gülerek tepki verildiğinde tekrarlayabilir ya da ebeveyni bir hareket yaptığında gülerek tekrar yapmasını isteyebilir. Mimiklerini kullanarak tepkilerini ve isteklerini belli ederler. Yaşıtlarıyla birlikte oyun oynamayı tercih etmezler ancak yakınında çocukların olması onları mutlu eder.
12 aylık bebekler el sallama, alkış, göz kırpmak, ce-e gibi eylemleri öğrenebilir ve söylendiğinde yapabilirler. Birçok eylemi daha bilinçli olarak yaparlar. İstemedikleri şeyleri yapmayı reddedebilirler çünkü kişilikleri bu dönemde oluşmaya başlar. Bu nedenle 12 aylık bebeklere hemen tepki verilmemeli, konuşularak durumlar anlatılmaya çalışılmalıdır.
12 aylık bebek nasıl beslenmelidir?
12 aylık bebek artık daha hareketlidir. Bunun için demir, kalsiyum ve diğer vitamin ihtiyaçları artar. Özellikle gelişimi için protein, vitamin ve mineral içeriği kaliteli yiyeceklerle beslenmelidir. Ebeveynleri ile birlikte aynı sofrayı paylaşabilir. Kendi yemeğini kendi yemesi için desteklenmelidir.
Bazen fazla seçici davranabilirler, beslenme sıklıkları ve miktarları azalabilir ancak gelişimsel olarak eksikliği yoksa ısrarcı davranılmamalıdır. Her durum konuşularak anlatılmalıdır. Tek bir yiyecek şeklinde beslenmek istiyorsa sevdiği yiyecek içeriği çeşitlendirilerek diğer gıdaları da alması sağlanabilir. Gelişimsel izlemleri çocuk doktoru kontrolünde yapılarak eksiklikler belirlenmeli ve gerekli destekler sağlanmalıdır.
12 aylık bebeğin sağlık kontrolleri nasıl yapılır ve ne zaman olmalıdır?
12. ayını bitiren bebeklerin çocuk doktoru tarafından gelişimsel izlemleri mutlaka yapılmalıdır. Ulaşılması beklenen ortalama vücut ağırlıkları 9,5-10kg, boyları 75-78cm ve baş çevresi büyüklüğü de 46-47cm civarındadır.
12 aylık bebeklerde vitamin ve mineral eksikliklerinin saptanabilmesi açısından vitamin düzeylerinin kontrolü ve kan sayımı kontrolü yapılmalıdır.
12. ayda mevcut aşı takvimine göre KKK (kızamık, kızamıkçık, kabakulak) aşısı, KPA (pnömokok) ve suçiçeği aşılamaları yapılmaktadır.
12 aylık bebek hangi kelimeleri söyleyebilir?
12 aylık bebek, en sık duyduğu ve söylenmesi kolay olan kelimeleri söylemeye başlayabilir, bunlar genellikle anne, baba, mama gibi kelimelerdir. 12 aydan sonraki süreçte kelime dağarcığı giderek daha da artacaktır.
12 aylık bebeğe neler öğretilebilir?
12 aylık bebek taklit ederek öğrenebilir. El sallama, göz kırpma, alkış, ce-e gibi hareketleri yapabilir. Birçok söyleneni anlayabilir ve bazı basit eylemleri gerçekleştirebilir.
12 aylık bebekle nasıl vakit geçirilmelidir?
12 aylık bebek birlikte oyun oynamaktan çok zevk alır. Beraber oyun oynanabilir ve şarkı söylenebilir. 12 aylık bebekler dinleyerek öğrenmeye de açıktır. Yumuşak sarılabileceği ve attığında zıplayan ses ve ışıklı oyuncakları da severler. İçine koyma, içinden alma şeklinde yerleştirme oyunlarını da yapabilirler. Yürümeye başlayacakları dönemde elle itmeye teşvik edecek veya iple tutup çekebilecekleri oyuncaklar tercih edilebilir. Küçük parçalı ve sert oyuncaklardan kaçınılmalıdır.
12 aylık bebekleri güvenli gelişimi için neler yapılabilir?
Keşif için güvenli bir ortam oluşturun: Zehirli olabilecek, boğulma tehlikesi oluşturabilecek veya bebeğinizin erişebileceği küçük parçalara ayrılabilecek her şeyi taşıyın. Elektrik prizlerini kapatın, merdiven kapıları, kapı ve dolaplara çocuk kilitleri takın. Keskin kenarlı mobilyalarınız varsa, köşeleri doldurun veya bebeğinizin oynadığı alanlardan çıkarın. Aynı şey, bebeğinizin kendisini ayakta durmak için kullanabileceği bitki sehpaları ve dekoratif masalar gibi hafif nesneler için de geçerlidir. Kitaplıkları, televizyonları ve stantları duvara sabitleyin.
Okuma alışkanlığı edinmesini sağlayın: Her gün sadece birkaç dakika bile olsa okumaya zaman ayırın. Bu yaşta bebeğiniz kapaklı, dokulu veya aktiviteli kitapları sevebilir. Karakterler için yüz ifadeleri, ses efektleri ve sesler ekleyerek okumanızı daha ilginç hale getirin. Kitapları kolayca ulaşılabilecek bir yerde saklayın, böylece bebeğiniz her havası geldiğinde onları keşfedebilir.
Onunla olan sohbetinize devam edin: Bebeğiniz bir kitaba uzanırsa, "Bir hikaye okumak ister misiniz?" diye sorun. Kapaktaki ineği işaret ederse, "İnek buldunuz! İnek ne der?" deyin. Bebeğinizin yanıtını bekleyin ve ardından doğru yanıtı verin. Kitabı okurken yaratıcı olun. Resimlere uyacak şekilde kendi hikayelerinizi oluşturun. Bebeğinize resimlerle ilgili sorular sorun. Kendinizi evet veya hayır sorularıyla sınırlamayın.
Bebeğinizin duygularını yönetmesine yardımcı olun: Bebeğiniz bir anlam ifade etmeye ve çevresini kontrol altına almaya çalışırken hayal kırıklığı yaşayabilir. Bebeğiniz hayal kırıklığından dolayı bir şeyler fırlatırsa, parçaları sakince toplayın ve yeniden oynamasına yardımcı olun yani şevkinin kırılmasına izin vermeyin. Bazı bebekler için işaret dilinde birkaç kelime öğrenmek yardımcı olabilir. Bebeğinize süt ve battaniye gibi yaygın kelimeler için basit hareketleri öğretin.
Limitler belirleyin: Bebeklerin doğru ya da yanlış duygusu yoktur. Bebeğinizi tehlikeli durumlardan uzaklaştırırken iyi seçimler için övün. Bebeğiniz başkalarına zarar veriyorsa sakin bir hayır kullanın. Bu davranışın neden uygun olmadığını sakince açıklayın ve ardından bebeğinizin dikkatini başka yöne çevirin.
Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.
Yayınlanma Tarihi: 2 Haziran 2022