Yalan Söyleme Hastalığı (Mitomani) Nedir? Neden Olur?

Bazı insanlar diğerlerinden daha sık yalan söylese de, bu genellikle bir zihinsel sağlık durumunun işareti olmuyor. Ancak patolojik yalan yani yalan söyleme hastalığının farklı bir şekilde değerlendirilmesi gerekiyor. Yalan söyleme hastalığı (mitomani) kişilik bozukluğu gibi altta yatan bir zihinsel sağlık durumunun bir işareti olabiliyor. Yalan söyleme hastalığı “Patolojik yalan”; antisosyal, narsisistik ve histrionik kişilik bozuklukları dahil olmak üzere çeşitli kişilik bozukluğunun bir belirtisi olarak görülüyor. Borderline kişilik bozukluğu gibi diğer durumlar da sık sık yalan söylemeye yol açabiliyor. Memorial Antalya Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Seda Yavuz, yalan söyleme hastalığı hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.

Yalan Söyleme Hastalığı (Mitomani) Nedir?

Yalan söyleme hastalığı yani patolojik yalan, yalan söylemenin alışkanlık haline gelmesi durumudur. Psikiyatride mitomani olarak adlandırılır. Bu belirtiye sahip kişilere mitoman denir. Mitomani, Yunanca muthos (efsane) ve Latince mania (delilik) kelimelerinin birleştirilmesinden meydana gelmiştir.

Yalan Söyleme Hastalığı (Mitomani) Kimlerde Görülür?

Yalan söyleme hastalığı(mitomani) yani “Patolojik yalan” kendi başına bir hastalık değildir, başka psikiyatrik rahatsızlıkların belirtisi olabilmektedir. Bazı kişilik bozuklukları, dürtü kontrol bozuklukları, anksiyete bozuklukları veya depresyon görülen psikiyatri hastalarında yalan söyleme davranışı görülebilir.

Patolojik yalancı, hikayelerini genellikle insanları etkileyeceğine inandığı bir şekilde süsleyen kişidir. Patolojik bir yalancı, normal bir yalancıdan farklı olabilir, çünkü patolojik bir yalancı, söylediği yalanın -en azından toplum içinde- doğru olduğuna inanır ve rol yapar. 

Diğer yandan yalan söyleme hastalığı olan mitoman kişi, söylediği şeylerin yalan olduğunu fark etmeden de bu yalanları söyleyebilir. Onun için söylediği yalanlar normaldir ve ortada herhangi bir sorun yoktur. Yalan artık kişilerin içine işlemiş ve hayatının bir parçası olmuştur. Başka bir kişi yalan söylediği konusunda telkinde bulunsa da yalan söylemediği konusunda kendince deliller sunmaya çalışır. 

Yalan Söyleme Hastalığı (Mitomani) Belirtileri Nelerdir?

Patolojik olarak yalan söyleyen mitoman insanlar, günlük olağan iletişimlerinde yalana başvurabilirler ve çoğunlukla bu yalanlara ihtiyaç duyarlar. Yalanlar ve abartmalar olmadan konuşmalarını sürdüremezler. Dahası, patolojik yalancılık o kadar davranışın bir parçası haline gelir ki onlar için yalansız ve abartısız bir konuşmalar ve iletişim sıkıcıdır. Bu yalanlar onların hayatının merkezinde yer alır. Birey o yalanların içinde kendine hayali bir dünya oluşturur ve söyledikleri yalanlara inanmaya başlarlar.

Yalan söyleme hastalığı olan kişilerin özellikleri ve bu kişilerde ortaya çıkan belirtiler şu şekildedir:

• Çok rahat yalan söylerler
• Söyledikleri yalana kendileri de inanırlar
• Yalan artık onların bir parçası olmuştur
• Yalan söylerken herhangi bir utanma, çekince veya yüz kızarması olmaz
• Söylediği yalanlara inanılmasını sağlamak için büyük çaba sarf etme 
• Yalan ortaya çıksa bile pişmanlık duymama

Bu belirtiye sahip kişiler genellikle odak noktası olmak isterler. Dikkatleri üzerine çekmek için yoğun bir istek ve arzu duyan kişi bunu başarabilmek adına olayları inanılmayacak derecede büyütmeye, abartmaya, dramatize etmeye başlar. Bunu sağlamak için de mecburen yalana başvurur.

Patolojik yalancılar genellikle kendilerini doğruyu söylediklerine ikna ederler ve bu da yalan makinesi testlerini ve diğer sorgulamaları değiştirebilir. Bir yalanı yakalandığında, patolojik yalancılar düşmanca davranmaya veya yalan söyledikleri gerçeğini göz ardı etmeye çalışırlar.

Yalan Söyleme Hastalığı (Mitomani) Nasıl Tedavi Edilir?

Kişiler “yalan söyleme” şikayetiyle çok nadiren doktora başvururlar. Daha sıklıkla karşılaşılan, kişilerin mecburen tedaviye gelmesi veya getirilmesi ve eşlik eden diğer belirtiler konuşulurken ortaya çıkmasıdır.

Mitomani tedavisinde dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri yalan söyleme davranışının başka bir psikiyatrik hastalığın belirtisi olup olmadığı eğer eşlik eden bir ruhsal rahatsızlık varsa buna yönelik; antidepresan, antipsikotik veya sakinleştirici ilaçlar kullanılabilir. Mitomanik kişilerin tedavisinde psikoterapi oldukça önemlidir. Ayrıca teşhis sonrası hasta yakınlarının da psikolojik yönden desteklenmesi gerekir.

Mitomaninin terapisinde kişilerin kötülük yapma amacıyla değil; psikolojik bir dürtüyle yalan söylediği kabul edilerek, fark edilen yalanlara kızgınlıkla veya suçlamayla tepki gösterilmemelidir. Mitomanik kişilerin yalan söylediği fark edildiğinde, konuşma daha fazla devam ettirilmeden, o noktada sona erdirilebilir. Bu davranış esnasında, yalan söylemeye devam edildiği takdirde, kendisiyle konuşulmayacağı belirtilebilir. Bu gibi negatif pekiştirme davranışlarıyla kişilere doğruyu söyleme alıştırılabilir.

Mitomani hastalarıyla yalan konusunda konuşulurken destekleyici olunması faydalıdır. Kendilerine başkalarını etkilemelerine gerek olmadığı hatırlatılabilir. Yargılamadan veya utandırmadan, kişilere bu durumla alakalı profesyonel yardım alınması teşvik edilebilir.

Yalan Söyleme Hastalığı (Mitomani) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Mitomani ne demek?

Mitomani, kronik olarak yalan söyleme hastalığıdır. Mitoman kişilerin söylediğinin neredeyse üçte ikisi yalan haline gelmiştir ve bu durum sürekli bir şekilde devam eder. Üstelik bu yalanları söyleyen kişiler söyledikleri yalana kendileri de inanır.

Yalan söylemek hastalık mıdır?

Yalan söylemenin en açık nedeni çevre üzerinde etkili olabilmek, çıkar sağlayabilmek için diğerlerini kandırmaya çalışmaktır. Bir suçlunun cezadan kaçabilmek için suçunu inkar etmesi ya da bir satıcının malını satabilmek için abartılı özellikler uydurması gibi örnekler verilebilir. Ancak patolojik yalan, tekrarlı ve belirgin şekilde işe yarar bir tarafı olmadan söylenir.

Yalan söyleme hastalığının görülme sıklığı nedir?

“Patolojik yalan” üzerine yapılmış çok az çalışma vardır. Genel popülasyonda yalan söyleme hastalığının görülme sıklığının bilinmemesine karşın, 1000 çocuk suçlu üzerinde tekrarlanan araştırmada görülme sıklığı %1’e yakın çıkmıştır. 72 vaka üzerinde yapılan başka bir çalışmada yalan söyleme davranışının başlama yaşının 16, farkına varılma yaşının ise 22 olduğu bulunmuştur.

Yalan söyleme hastalığı olan birine nasıl yaklaşılmalıdır?

• Öfkelenmemeye çalışın. Ne kadar sinir bozucu olursa olsun, patolojik bir yalancıyla karşılaştığınızda öfkenizin sizi yenmesine izin vermemek önemlidir.
• Bu durumun sizinle ilgili olmadığını unutmayın.
• Yardımcı ve destek olmaya çalışın.
• Tıbbi yardım almasını önerin.

Yalan söyleme hastalığı nasıl anlaşılır?

Yalan söyleme hastalığı olan bireyler oldukça abartılı ifadeler kullanır ve inandırıcı olmaya çalışırlar. Bu kişilerin ikna kabiliyeti yüksektir. Yalan söylediklerini düşünmeden anlattıklarına kendiler de inanabilir ve karşı tarafı da inandırabilirler. Tekrarlayan yalanlar ve bunları ortaya çıkması ile kişide yalan söyleme hastalığı yani mitomani olduğu anlaşılabilir.

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.