Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedir? Neden Olur?

Saç yolma hastalığı veya trikotillomani, bir çeşit dürtü kontrol bozukluğudur. Bu hastalığa sahip kişiler, stres veya sıkıntı zamanlarında saçlarını koparma eğilimindedir. Trikotillomani tedavi gerektiren ciddi bir durumdur. Hem psikolojik hem de fiziksel sonuçları vardır. Uygun tedavi ile trikotillomani kontrol altına alınabilir. Bu yazıda trikottillomani nedir, sebepleri ve tedavileri hakkında detaylı bilgileri bulabilirsiniz.

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedir?

Halk arasında saç yolma hastalığı olarak bilinen trikotillomani, obsesif kompulsif bozukluk sınıfına giren, kişinin stres veya kaygıyla başa çıkma şekli olarak dürtüsel bir şekilde kendi saçını, kaşını veya kirpiğini yolması ile sonuçlanan akıl sağlığı bozukluğudur. Sürekli tekrar eden bir davranış olduğu için vücutta bulunan kıl veya saçların yolunması sonucunda bölgede kıl ve saç kaybı yaşanır.

İlk defa Dermatolog Hallopeau tarafından literatüre kazandırılan bu hastalıkta, kişide saç yolma davranışı öncesinde yoğun kaygı ve gerginlik söz konusuyken, davranışı gerçekleştirdikten sonra bu gerginlik ortadan kalkar. Bu davranışın tekrarlayıcı ve uzun süreler boyunca yapılması kıl köklerinin zarar görmesiyle sonuçlanabilir. 

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Kimlerde Görülür?

Saç yolma hastalığı çocuk ve ergenlerde sık görülür fakat yetişkinlerde de görülebilen bir rahatsızlıktır. Bebeklerde de kimi zaman saç çekme davranışı görülmektedir. Bu geçici bir davranıştır, geçmediği taktirde bir uzman tarafından muayene edilmelidir.  

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Belirtileri Nelerdir?

Ruh sağlığı çalışanlarının, ruhsal bozukluklar hakkında tanı ve teşhis aşamasında kullandığı DSM-5'e göre Trikotillomani, Obsesif kompülsif bozukluklar kategorisinde yer almaktadır. Belirtileri şu şekildedir; 

• Sürekli, yineleyici şekilde saç yolma, koparma davranışını gerçekleştirme
• Normalde saç ve kıllarla kaplı olması gereken bölgenin kelleşmesi
• Gerginlik hissiyatıyla beraber saçlarını koparması ve kopardıktan sonra bireyde rahatlama, haz alma durumunun gözlenmesi
• Saçları kıvırma, çekme, yolma isteği 
• Saç yolma ya da saç yitiminin başka bir sağlık sorununa, ruhsal bozukluğa bağlanamaz.  
• Saç ve kılların yenmesi sonucunda mide ve bağırsaklarda bazı rahatsızlıkların gözlenmesi

İlerleyen süreçte deride ve ciltte ciddi, geri dönülemez hasarlar meydana gelebilir. 

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Nedenleri Nelerdir?

Trikotilomani hastalığı hakkında çalışmalar günümüzde devam etmektedir. Günümüze kadar yapılan çalışmalarda bu hastalığın bazı nedenleri sayılabilir. Kimi uzmanlara göre saç koparma davranışının öğrenilerek geliştirildiğini belirtilir. Genel bağlamda trikotillomani sebepleri olarak hastaların duygu düzenlemede problemler yaşamalarına bağlı olarak üzüntü, kızgınlık, suçluluk, mutluluk gibi duyguları kontrol etmekte zorlandıkları düşünülmektedir.  

Genetik ve çevresel etkiler

Uzmanlar tarafından yapılan çalışmaların sonucunda trikotillomani tanısı almış bireylerin ailelerinde de saç yolma davranışı sergilediğini bulunmuştur. Gerçekleştirilen ikiz çalışmaları genetik faktörlerin saç koparma hastalığı sebepleri olabileceği hakkında önemli sonuçları gösterdi.  

Diğer psikiyatrik hastalıkarla ilişkisi

Trikotillomani dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, madde kullanım bozuklukları, yeme bozuklukları ve dürtü kontrol bozuklukları ile ilişkili olabilir. İlişkili oldukları psikolojik sorunlar kişiden kişiye değişebilir.  

Stres ve anksiyete ile ilişkisi

Çocuklarda ve yetişkinlerde trikotillomaniye eşlik eden rahatsızlık anksiyete bozukluğudur. Tekrarlayan bir şekilde devam eden saç yolma davranışını kaygı, öfke ve stres gibi duygular tetikleyebilir. Özellikle bu stres veya kaygıyı bastırmak ya da gidermek amacıyla tekrarlayan saç yolma davranışı sergilenebilir. 

Trikotillomanide Risk Faktörleri Nelerdir?

Yüksek stres altında bulunmak, genetik faktörler, problem çözme becerisinin zayıf olması gibi risk faktörleri trikotillomani hastalığına sebebiyet verebilir. Kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. 

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Teşhis ve Tarama Yöntemleri

Saç koparma hastalığı tanısı, hastanın muayenesi yapılıp öyküsü alındıktan sonra konulur. Tanı koyarken hasta kimi zaman utanç, alay edilme, suçluluk gibi duygular yaşadıkları görülür. Değerlendirme sürecinde ise saç ve kıl yolmanın ne kadar şiddette ve sıklıkta olduğu, süresi, yolunan saç miktarı, dürtünün özellikleri, eşlik eden hastalıklar vb. gibi durumlar araştırılır. Değerlendirme sürecinde kimi zaman test ve ölçeklerde kullanılır. 

Klinik değerlendirme süreci

Hastalığın tedavisi için öncelikli olarak doğru tanının konulması gerekir. Bu süreçte uzmanlar tarafından klinik ortamlarında değerlendirmeler gerçekleştirilir. 

Psikolojik testler ve ölçekler

Klinik değerlendirme sürecinde uzmanların kullandığı test ve ölçekler değişiklik gösterebilir. Kullanılan ölçeklerde Türkiye'de yaşayan hastalara uygun, Türkiye'ye uyarlanmış olmasına özen gösterilir. 

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Tedavisi

Trikotilomani tedavisi olan bir rahatsızlıktır. Saç koparma hastalığı tedavisi, ruh sağlığı çalışanları tarafından gerçekleştirilen psikoterapi yöntemleri veya gerektiği taktirde uzman tavsiyesinde ilaçlar kullanılır. Hastaya ve ailesine ise psikoeğitimler verilerek hastalık hakkında doğru, detaylı bilgi edinmesi sağlanır.

Bu psikoeğitimler tedavinin ilk basamağını oluşturur.  Daha sonraki süreçte tercih edilen yöntemlere göre tedavi gerçekleştirilir. Kimi zaman terapi yöntemleri kullanılırken kimi zaman ilaçlı tedavi gerçekleştirilmektedir. Farklı saç koparma hastalığından kurtulma yolları vardır. 

Bilişsel davranışçı terapi yöntemi

Bilişsel Davranışçı terapi, psikoterapi türlerinden biridir. Bilişsel davranışçı terapide belirli sorunları belirleyerek danışan - terapist işbirliği içerisinde duygu, düşünce, davranışlar çalışılır. Kişide güncel olarak sıkıntı yaratan durum hakkında konuşulur. Hastalığı saptamada işbirliği içerisinde olmak önemlidir. Bundan dolayı Trikotillomani hastasının işbirliğine açık, hastalığının farkında ve iyileşme odaklı olması önemlidir. Terapi seansları esnasında saç yolma davranışının yoğun olduğu zamanlar tespit edilerek buradaki dürtüsel tepkilere karşı tepki ve farkındalık oluşturulur. Bu seansların dışında ev ödevleri verilerek seans içerisinde ki duygu, düşünce ve davranışların pekiştirilmesi amaçlanır. 

İlaç tedavisi

Terapi yöntemlerinin dışında ilaçlı (psikofarmakolojik) tedavilerde uygulanabilir. Bu konun uzmanlarına danışarak ilaçlı tedaviye başlayabilirsiniz. Dikkat edilmesi gereken en önemli husus ise ilacın yan etkileridir.  

Destek grupları ve kendine yardım stratejileri

Bilişsel Davranışçı terapi başta olmak üzere birçok terapi türünde temel hedefler arasında hastanın kendine yardım etmesi amaçlanır. Bunu nasıl gerçekleştireceği konusunda psikoeğitim seansları düzenlenerek hastanın problemle baş etme stratejileri geliştirilmeye çalışılır. Bireysel görüşmelerin dışında benzer rahatsızlıklardan muzdarip hastaların bir araya gelirler. Başta birbirlerine destek olmak gibi birçok amaca hizmet eden destek gruplarıyla da tedavi gerçekleştirilebilir.  

Trikotillomanin Kişiye ve Aileye Etkisi

 Trikotilomani hastalığı sadece fiziksel görünüşü değil aynı zamanda duygusal bağlamda da kişiyi etkiler. Hastalığa sahip kişiler bir süre sonra içine kapanık bir yaşam sürdürmeye başlayabilirler. Diğerleri ile iletişimi minimum seviyeye indirebilirler. Burada aile bağlarında bir zayıflama söz konusu olabilir. Böyle durumlarda bir uzmandan destek almak gerekebilir.  

Sosyal ve duygusal etkileri

Trikotillomani hastalığı saç kaybına neden olur. Oluşan bu fiziksel görüntü hastanın sosyal çevresinden kendisini soyutlamasına sebep olabilir. Yalnız ve içine kapanık bir birey haline gelebilir. Aynaya baktığında birey görüntüsünü beğenmediğinden dolayı sosyal ortamlardan uzak durmak isteyebilir. Bunun dışında elbette Trikotillomani duyguları da etkileyerek bireyin olumsuz duygu durumunda olmasına sebebiyet verir. 

Ebeveynler ve aileler için stratejiler

Trikotillomani görüldüğü taktirde bir uzman tarafından destek almak bu süreci daha rahat atlatmayı sağlar. Özellikle ailelere ve çocuğa verilen psikoeğitimler hastalığı ve tedavi süreci hakkında daha detaylı ve doğru bilgi edinmede yardımcı olur. Bunun dışında Trikotillomani hakkında bilimsel yayınları okumakta süreç hakkında daha detaylı bilgi edinmeyi sağlar. Bu rahatsızlığın sebebi çocuğun içsel dünyasında yaşamış olduğu , başa çıkamadığı durum, duygu, düşünceler olabileceği gibi olumsuz aile tutumları da sebebiyet verebilir. Bu noktada ailenin ve ebeveynlerinde gözden geçirmesi gereken sorunlar olabilir.

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) Hakkında Sık Sorulan Sorular

Trikotillomaninin yaygınlığı nedir?

Gerçekleştirilen bilimsel çalışmalara göre farklı yaş gruplarda farklı yaygınlık düzeyi vardır. üniversite öğrencilerinde bu sıklık %1-3 arasındayken çocuklarda ise %1 olduğu belirtilmiştir. Cinsiyetler arası görülme yaygınlığı ise tartışmalı bir süreçtir.  

Trikotillomani (saç koparma hastalığı) tedavisi ne kadar sürer?

Trikotillomani (saç koparma hastalığı) tedavi süresi değişkenlik gösterebilir. Hastalığın sıklığı, süresi, eşlik eden tanılar gibi hastadan hastaya değişen süreçler tedavi süresini farklılaştırır. 

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) ile nasıl başa çıkılır?

Trikotillomani bir saç koparma hastalığı olarak bilinir. Hastalığın tedavinin bir uzman tarafından gerçekleştirilmesi en sağlıklı yöntem olur. Bu konuda uzman psikiyatrist ve psikologlardan destek almanız sürecin rahat ve kolay bir şekilde atlatılmasını sağlar. 

Trikotillomani tedavi edilmezse ne olur?

Halk arasında saç koparma hastalığı olarak bilinen trikotillomaniye sahip bireyler istemsizce vücutta bulunan kılları yolma eğilimi içerisindedir. Tedavinin gerçekleştirilememesi kalıcı kelliğe sebebiyet verebilir. İlerleyen durumlarda bölgede zarar gören dokular enfeksiyon kapabilir. Bu da ciddi yaralanmalara sebebiyet verebilir. 

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) tedavisi ne kadar sürer?

Bir uzman tarafından gerçekleştirilen tedaviler, uzmanın kullandığı tedavi yöntemine göre değişiklik gösterebilir. Tedavi planı yapılırken hastanın yaşı, şiddet, eşlik eden tanılar etkilidir. Bunun dışında hastalığın seviyesi, hastanın durumu, tedaviye istekliliği gibi durumlar tedavi süresini etkilemektedir. 

Saç koparma hastalığı tekrarlar mı?

Saç koparma hastalığı belirli sıklıklarla gerçekleşip bir süre sonra bu davranış ortadan kalkıyor olabilir. Hastalık tedavi edilmediği taktirde tekrarlayabilir, şiddetlenebilir. 

Trikotillomani sonrası saç çıkar mı?

  Trikotillomani hastaları tekrarlayan bir şekilde saçlarını yolarlar. Bu durum kıl köklerine kalıcı zararlar verebilir. Zamanla bölgede kellik görülebilir. Fakat zamanında fark edilerek tedavinin gerçekleştirildiği durumlarda kıl köklerini kurtarmak mümkündür. 

Trikotillomani genetik mi?

Bilimsel ortamlarda yapılan ikiz çalışmalarında genetik faktörlerin bu hastalığın görülmesinde rol oynayabileceğini düşündürmüştür.  

Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı) OKB mi?

Ruh sağlığı çalışanlarının hastalıkları tanımlamak için kullandıkları DSM-5'te Trikotillomani OKB sınıfında yer alan ayrı bir tanı olarak karşımıza çıkmaktadır.

İnsanlar neden saçlarını koparırlar?

Farklı sebeplerden dolayı insanlar saçlarını koparırlar. Klinik ortamlarda gerçekleştirilen test ve ölçekler sonucunda nedenleri hakkında daha detaylı bilgi alınabilir. 

Trikotillomani özellikleri nelerdir?

Trikotillomani halk arasında saç koparma hastalığı olarak bilinir. Temel bağlamda ise bireylerin yaşadığı stres, kaygı gibi olumsuz hayat deneyimleriyle başa çıkamadıkları taktirde saçlarını yolabilirler. 

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.