Solunum yetmezliği nedir? Belirtileri ve tedavi yöntemleri nelerdir?

Solunum hayati bir işlevdir. Solunumun amacı, hücrelere oksijen sağlarken aynı zamanda karbondioksiti vücuttan uzaklaştırmaktır. Solunum yetmezliğinde solunum sistemi organlara yeterli oksijeni sağlayamaz. Çeşitli hastalıklara bağlı olarak solunum yetmezliği yaşanabilmektedir. Memorial Şişli Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Füsun Soysal, solunum yetmezliği hakkında bilgi verdi.

Solunum yetmezliği nedir?

Solunum yetmezliği, akciğerin kana yeterli oksijeni sağlayamaması durumunda ortaya çıkan durumdur. Solunum yetmezliği, vücuda yetersiz oksijen alınmasına (hipoksemi) ve kanda artan karbondioksit oranına (hiperkapni) yol açar. Hiperkapni, kandaki karbondioksitinin  hacminin artmasıdır. Çeşitli solunum yolu hastalıklarının bir belirtisidir. Hipoksemi, kandaki oksijen seviyelerinin azalmasıdır. Nefes darlığı ve göğüs ağrısı ile sonuçlanabilir, akciğerler ve çeşitli organlarda çeşitli işlev bozukluklarına yol açabilir. Hiperkapni ve hipoksemi kan gazı ölçümüyle belirlenir.

Solunum yetmezliğinde solunum yolları ciddi şekilde etkilenmiştir ve artık gerektiği gibi işlev göremezler. Kanın yetersiz oksijenlenmesi; nefes darlığı, nefes almada zorluk ve yorgunluk ile kendini gösterir.

KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) solunum yetmezliğine neden olan en yaygın hastalıktır. KOAH’ın en büyük nedeni sigaradır ve akciğer kanserinden çok daha sık görülmektedir.

Solunum yetmezliği nedenleri nelerdir?

Solunum yetmezliği akut veya kronik olarak ortaya çıkabilmektedir. Solunum yetmezliğine;

KOAH, zatürre, alerji, bronşit, astım, amfizem, kistik fibroz ve Covid-19 enfeksiyonu gibi hastalıklar,

Omurilik hasarları, kafa travmaları, kas hastalıkları ve felç gibi sinir ve kasları etkileyen hastalıklar,

Skolyoz gibi omurgayı etkileyen hastalıklar,

Akciğerlere ve çevre organlara zarar veren travmalar ve kaburga kırıkları,

Obezite,

Sigara kullanımı ve solunum yoluyla zehirlenmeler neden olabilmektedir.

Bu hastalıklar solunum sorunlarına yol açarak akciğerlerin oksijen-karbondioksit alışverişini normal bir şekilde gerçekleştirmesini engellemektedir. Bu da kanın yetersiz oksijenlenmesine ve solunum yetmezliğine neden olmaktadır.

Solunum yetmezliğinin belirtileri nelerdir?

Solunum yetmezliği yaşam kalitesi oldukça olumsuz etkilemektedir. Nefes kaybı hissi ve nefes darlığı solunum yetmezliğinin ilk belirtisidir. Dinlenirken bile zor nefes alma ve nefes darlığı yaşanabilir.  En ufak bir aktivite bile kalp atış hızını arttırır. Solunum yetmezliğinin diğer belirtileri arasında öksürük, hırıltı, uykusuzluk, terleme, baş ağrısı, kafa karışıklığı, duygu durum bozuklukları (sinirlilik, anksiyete) dudakların ve parmak uçlarının mavimsi renk alması (siyanoz) bulunmaktadır. Dudakların ve parmak uçlarının mavimsi renk alması durumunda mutlaka bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır.

Kronik solunum yetmezliğinde solunum fonksiyonu kalıcı ve yavaş ilerleyen bir şekilde bozulmaktadır. Kronik solunum yetmezliği yaşayan hastalar bu belirtileri sürekli yaşadıkları için zamanla tolere edebilmektedirler. Solunumları genelde daha hızlı olmaktadır. Az oksijenle yaşamaya çalıştıkları için ciltleri mavimsi bir renkte olabilir. Hasta çoğu kez belli bir dereceye kadar alışmıştır, bu nedenle hastanın semptomlarını görmezden gelme riski vardır. Bu durumda hayati tehlikeyi beraberinde getirebilmektedir.

Solunum yetmezliğinin tanı yöntemleri nelerdir?

Solunum yetmezliği tanısında, hasta hikayesi ve fizik muayenelere ek olarak, akciğer fonksiyonunun ölçüldüğü yöntemler, kan testleri ve görüntüleme teknikleri kullanır. Kan değerleri, kan gazı analizi, solunum fonksiyon testleri, akciğer röntgeni, bilgisayarlı tomografi solunum yetmezliğine neden olan hastalığın belirlenmesinde kullanılan tanı yöntemleridir.

Kan testleri ile anemi olup olmadığı belirlenmektedir. Anemi nefes darlığına sebep olabilir. Hücreler için gerekli olan oksijeni kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin taşımaktadır.

Kan gazı analizinde kanda bulunan oksijen ve karbon dioksit miktarının yanı sıra asit-baz dengesine (asitlik seviyesi) bakılmaktadır. 

Solunum fonksiyon testleri, akciğerlerin düzgün çalışıp çalışmadığını gösteren bir grup testtir. Akciğerlere alınan hava miktarı ve havayı dışarı atma kapasitesi ölçülür.

Akciğer röntgeni ve bilgisayarlı tomografi ile akciğer görünümü detaylı olarak incelenebilmektedir.

Solunum yetmezliğinin tedavi yöntemleri nelerdir?

Solunum yetmezliği tedavileri öncelikle sağlık durumunu stabilize etmeyi ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlar.

Solunum yetmezliğinde hastalığın nedenine ve formuna bağlı olarak tedavi yöntemleri farklılık göstermektedir. İlaç tedavileri, oksijen tedavisi, ventilasyon ve mekanik ventilasyon uygulanan tedavi yöntemlerindendir.

Oksijen tedavisinde amaç kana olması gereken oksijen seviyesini geri kazandırmak, hastanın yaşam kalitesini ve performansını iyileştirmektir. Kronik solunum yetmezliğinde uzun süreli oksijen tedavisi uygulanmaktadır.

Ventilasyon genellikle solunum bozuklukları durumunda kullanılırken, oksijen uygulaması genellikle akciğer yetmezliğinde hastalığın neden olduğu oksijen eksikliğini telafi etmek için kullanılır.

Mekanik ventilasyon solunumu desteklenmesinin ve solunumun devam etmesinin bir cihaz yardımıyla sağlanmasıdır. Solunum güçlüğü yaşanan ve hastanın kendi başına solunum yapamadığı durumlarda başvurulmaktadır.  

Memorial Tıbbi Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır.