Sırt Fıtığı Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

En önemli belirtisi sırt ağrısı olan sırt fıtığı, bel ve boyun fıtıkları gibi omurlar arasındaki kıkırdağın yer değiştirerek sinirlere baskı yapmasıyla oluşmaktadır. İlerleyen sırt fıtıklarında ağrının yanı sıra; yürüme bozukluğu ve bacaklarda uyuşukluklar da eklenebilir. Başlangıç aşamasındaki küçük sırt fıtıklarında sırt kaslarının güçlendirilmesi önerilirken, ilerleyen sırt fıtıklarında cerrahi yöntemler tercih edilebilmektedir. Memorial Ataşehir Hastanesi Beyin, Sinir ve Omurilik Cerrahi Bölümü’nden Prof. Dr. Zafer Orkun Toktaş, sırt fıtığı hakkında bilgi verdi.

Sırt fıtığı nedir?

Sırt fıtığı; bel ve boyun fıtıkları gibi omurga kemikleri arasındaki kıkırdağın yer değiştirerek sinir dokusuna baskı yapması durumudur.

Sırt fıtığı belirtileri nelerdir?

Sırt fıtığının belirtileri genel olarak şu şekilde sıralanabilir;

• Sırt fıtığının en önemli belirtisi sırt ağrısıdır. Sırt fıtığının ilerlemesiyle birlikte belirtiler de buna paralellik göstererek ilerleyebilmektedir.
• İlerleyen sırt fıtıklarında yaşanan ağrı sadece sırt bölgesinde kalmayarak sağa veya sola doğru yayılım gösterebilmektedir.
• Sırt fıtıklarında omurilik etkilendiği için en önemli belirtilerden birisi de yürüme bozukluğuyla ortaya çıkabilmektedir. Yürümede dengesizlik, bacaklarda ağırlık hissi gibi belirtiler ilerleyen sırt fıtıklarında görülebilmektedir. Bu durum özellikle yavaş büyümekte olan sırt fıtıklarında daha çok sık yaşanmaktadır.

Sırt fıtığı patlaması belirtileri nelerdir?

Sırt fıtığı patlama tarzında da gelişebilmektedir. Özellikle yüksekten düşme gibi travmalar ya da spor travmalarından sonra sırt fıtığı patlayabilmektedir. Sırt fıtığı patlamasının belirtisi de oldukça şiddetli ağrı şeklinde ortaya çıkmaktadır. Patlamış sırt fıtığı belirtisi zona ile karıştırılacak kadar şiddetli ağrılara yol açabilmektedir. Zona hastalığı da şiddetli ağrıları yol açabilmektedir. Bu nedenle ayırıcı tanının yapılabilmesi için Manyetik Rezonans (MR) tetkikinin yapılması gereklidir. Bununla birlikte sırt fıtığı patlaması daha nadir görülen bir durumdur.

Sırt fıtığı nedenleri nelerdir?

Sırt fıtığının nedeni tam olarak bilinmemekle beraber geçmişte yaşanan darbe, çarpma gibi travmaların omurlar arasında bulunan kıkırdak üzerinde yarattığı yaralanma sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Bu tür travmalardan sonra disk üzerinde zamanla yavaş yavaş oluşan fıtıklaşma giderek büyüyerek sırt fıtığına neden olabilmektedir. Bununla birlikte sırt fıtığı aniden patlama şeklinde de oluşabilmektedir.

Sırt fıtığı teşhisi nasıl yapılır?

Sırt fıtığı teşhisinde öncelikle hastanın klinik bulguları önemlidir. Belirtiler arasında sırt ağrısı önemlidir ve dikkate alınmalıdır. Fiziki muayene sırasında sırt kaslarının gergin olup olmadığı kontrol edilir.

Radyolojik olarak sırt fıtığının teşhisinde Manyetik Rezonans (MR) altın standarttır. Manyetik Rezonans görüntülemesi ile fıtığın büyüklüğü, omurilik üzerindeki bası ve omurilik sinyallerindeki değişimler belirlenebilmektedir. Omurilik sinyalinde yaşanan değişimler cerrahi müdahale bakımından belirleyici olabilmektedir.

Sırt fıtığı nasıl geçer?

Sırt fıtığı tedavisindeki yaklaşım fıtığın boyutu, omurilik üzerindeki baskısı ve günlük hayattı ne kadar etkilediğiyle bağlantılıdır. Özellikle küçük fıtıklarda yani hastanın ağrısının hafif olduğu, omuriliğin ezilmediği ve omurilikte sinyal kaybının olmadığı durumlarda ana tedavi sırt kaslarının güçlendirilmesidir. Sırt kaslarının güçlendirilmesinin fizik tedavi uygulamalarıyla bir uzman gözetiminde yapılması önemlidir. Ancak tersi durumlarda yani günlük hayatı olumsuz etkileyecek kadar şiddetli ağrı ve omurilik sinyallerinin bozulduğu durumlarda sırt fıtığı ameliyatı ile sorunlu bölgenin temizlenmesi gerekmektedir.

Sırt fıtığı hakkında sık sorulan sorular

Sırt fıtığı egzersizleri var mıdır?

Sırt fıtığının oluşmasını ya da büyümesini engelleyen egzersizler bulunmaktadır. Halk arasında sırt okulu olarak da bilinen sırt kaslarını güçlendirme egzersizleri bu bakımdan çok önemlidir. Sırt fıtığı egzersizleri fizyoterapistler tarafından hastalara önerilir, öğretilir ve gösterilir. Bu egzersizlerin günün belli periyotlarında hasta tarafından yapılması gerekmektedir.  Bununla birlikte bazı sırt fıtığı hastalarında korse kullanımı da tavsiye edilebilmektedir. Sırt fıtığı hastalarının korse kullanıp kullanmayacağı hastanın duruş bozukluğuna göre karar belirlenmektedir.

Sırt fıtığı ameliyatı nasıl yapılır?

Sırt fıtığı ameliyatında hangi cerrahi yöntemin kullanılacağında fıtığın yerleşimi çok önemlidir. Omurilik kanalı bir tünel gibidir. Bir benzetme yapmak gerekirse omurilik metro hattının içindeki tren gibidir. Omurilik kanalın içerisinde uzanan omuriliğin hareket edebilmesi gerekmektedir. Sırt fıtığı ameliyatlarında bu gerçeğe dayanarak yöntem seçimi yapılır.

• Omuriliğin yandan baskı altında olduğu sırt fıtıklarında cerrahi sırt bölgesinden minimal kesilerle gerçekleştirilebilmektedir.
• Ancak sırt fıtığının omurilik üzerinde oluşturduğu bası ön taraftaysa cerrahi teknik farklılaşabilmektedir. Basının ön tarafta olduğu, büyük, kireçleşmiş, omuriliği geriye doğru iten sırt fıtıklarının ameliyatı vücudun ön bölgesinden gerçekleştirilmektedir. Bu tür sırt fıtıklarında göğüs kafesinin ve akciğer zarının arasından girilerek yapılan sırt fıtığı ameliyatları hastalar için daha güvenli bir tercihtir. 
• Sırt fıtığı ameliyatlarında omuriliğin yaralanma tehlikesi olduğu için ameliyat sırasında nöromonitörizasyon teknolojisi kullanılmaktadır. Nöromonitörizasyon, omurilik fonksiyonun ameliyat sırasında güvenceye alınmasını sağlayan önemli bir güvenlik teknolojisidir. Bu teknoloji ile ameliyat sırasında omurilik fonksiyonları dijital bir sistemle kontrol edilmektedir. Bu da cerrahi sırasında oluşabilecek omurilik hasarların önlenmesini sağlamaktadır.
• Sırt fıtığı ameliyatı genel anestezi altında ameliyathane ortamında yapılmaktadır.
• Sırt fıtığı ameliyatının süresi fıtığın bulunduğu bölge ve büyüklük gibi faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Genel olarak sırt fıtığı ameliyatı 45 dakika ile 1 saat arasında sürmektedir.   
• Sırt fıtığı ameliyatlarında kullanılan mikroskobik yöntemin endoskop veya lazer kullanımına karşı daha güvenli olduğu kabul edilmektedir. Bu nedende sırt fıtığı ameliyatları mikroskobik yapılmalıdır.  

Sırt fıtığı nerede olur?

Sırt omurgası 12 kattan oluşmaktadır. Sırt fıtıkları bu katların hemen her bölgesinde görülebilmektedir. Bununla birlikte sırt fıtıkları omurganın orta ve alt seviyelerinde daha çok görülmektedir.  Sırt fıtıkları bulundukları bölgeye göre de farklı belirtiler verebilmektedir. Fıtık omurganın ne kadar üst seviyesindeyse o kadar daha fazla vücut alanı etkilenmektedir. Alt seviyelerde ve omuriliğe bası yapan sırt fıtıklarının belirtileri ise daha çok bacaklarda görülmektedir.

Ameliyatsız sırt fıtığı tedavisi var mıdır?

Sırt fıtığının ameliyatsız tedavisi mümkündür. Özellikle küçük sırt fıtıklarında yani omuriliğin zarar görmediği omurilik sinyal kaybının olmadığı durumlarda ameliyatsız tedaviler ön plana çıkmaktadır.  Ameliyatsız sırt fıtığı tedavilerinde egzersiz, fizik tedavi, traksiyon yöntemleri kullanılabilmektedir.

Sırt fıtığı olanlar nelere dikkat etmelidir?

Sırt fıtığı olup tedavi olmayan kişilerin ilk olarak dikkat etmesi gereken konu ağır yüklerden uzak durmalarıdır. Ağır ve ani hareket gerektiren sporlar da sırt fıtığı olan kişiler için uygun değildir. 

Sırt fıtığı ağrısı nereye vurur?

Sırt fıtığı ağrısı yayılabilen bir ağrıdır. Ağrının merkezi daima fıtığın olduğu bölgede hissedilmektedir. Sırt fıtığının çok ilerlediği durumlarda yani omurilik basısının arttığı koşullarda sırt ağrısı ile birlikte bası bölgesinin altındaki uyuşukluk hissi alabilir. İlerleyen sırt fıtıklarında hastada denge bozukluğu ve his kaybı da yaşanabilmektedir.

Sırt fıtığı tehlikeli midir?

Sırt fıtığı tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir. Özellikle büyük sırt fıtıklarında ciddi boyutta omurilik zedelenmeleri gözükebilir. Hastanın tedaviyi ertelemesi durumunda fıtık daha da büyüyerek omurilik baskısı artabilir. Omurilikte oluşan zedelenme tuvalet tutamama alışkanlıkları başta olmak üzere birçok soruna yol açabilmektedir. Omuriliği ön bölgeden baskı altına alan sırt fıtıklarında omuriliğin beslenmesini sağlayan ince damarlar da etkilenebilmektedir. Hem omuriliğin bası altında olması hem de damarlardaki tıkayıcı etki nedeniyle omuriliğin beslenmesi bozulabilmektedir. Bu durumda bacaklarda kalıcı felç yaşanmasına zemin hazırlayabilmektedir.

Sırt fıtığı fizik tedavi ile geçer mi?

Özellikle omurilik zarına temas eden ama omuriliğin yerini değiştirmeyen, omuriliğe teması olmayan fıtıklarda fizik tedavi uygulamaları başarılı sonuçlar verebilmektedir. Ancak büyük fıtıklarda fizik tedavi yerine cerrahi yöntemler tercih edilmelidir. Büyük sırt fıtıklarında omurilik bası altında olduğu için fizik tedavi sırasında omurilikte milimetrik düzeyde bile olsa küçük hasarlar oluşabilmektedir. Bu nedenle büyük sırt fıtıklarında fizik tedavi yerine cerrahi yöntemlere yönelmek daha doğru bir seçenektir.

Sırt fıtığı nefes darlığı yapar mı?

Nefes darlığı sırt fıtığı için birincil belirtiler arasında yer almamaktadır. Ancak hastalar bazen nefes darlığı hissedebilmektedir. Özellikle ağrısı çok şiddetli olan hastalar omurga kaslarının sıkışmasıyla nefes darlığı hissedebilir.

Sırt fıtığı kendiliğinden geçer mi?

Sırt fıtığının kendi kendine geçmesi çok nadir bir durumdur. Küçük ve yumuşak yapılı fıtıklar zaman içerisinde küçülebilmektedir. Düzenli egzersiz ve aktif yaşam tarzının bunda etkisi vardır.

Sırt fıtığı bitkisel tedavisi var mıdır?

Sırt fıtığının bilinen bir bitkisel çözümü yoktur. Hastalar ağrıları gidermek için bir takım bitkisel ürünlere yönelebilmektedir. Ancak bu bitkisel ürünlerin fıtığı küçültmek üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır.

Sırt fıtığı ameliyatı riskleri nelerdir?

Tüm ameliyatlarda bulunan kanama, enfeksiyon veya dikiş yeri riskleri gibi sırt fıtığı ameliyatında da aynı riskler bulunmaktadır. Cerrahi yöntemin risklerinin dışında sırt fıtığı ameliyatına özel riskler ameliyatta uygulanan cerrahi yönteme göre değişebilmektedir.

Sırt bölgesinden yapılan sırt fıtığı ameliyatlarının deneyimli cerrahlar tarafından yapılması gerekmektedir. Bu ameliyatlar omurgaya yandan bakılarak yapılan cerrahi yöntemlerdir. Daha dolaylı yoldan omurgaya ulaşılmaktadır. Cerrahi işlem sırasında omuriliğin yer değiştirmesine bağlı bacaklarda kuvvetsizlik yaşanabilir. Bu riskleri önlemek için ameliyat mikroskop ve nöromonitörizasyon eşliğinde gerçekleştirilir.

Göğüs kafesinden gerçekleştirilen sırt fıtığı ameliyatları akciğer zarı arasından yapılmaktadır. Akciğere bağlı havalanma sorunları veya sıvı toplanması gibi riskleri bulunmaktadır.

Sırt fıtığı ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Sırt fıtığı ameliyatı sonrası genel olarak şu konulara dikkat edilmelidir;

Sırt fıtığı ameliyatını gerçekleştiren cerrahın tavsiyelerine uyulmalıdır. Özellikle ameliyat tipine göre bir süre korse tedavisi gerekebilir.

Sırt fıtığı ameliyatı akciğer zarı arasından gerçekleştirildiyse ameliyat sonrası solunum egzersizleri önemlidir.  

Sırt fıtığı olan her hastanın ameliyat olsun olmasın belli periyodlarla Manyetik Rezonans görüntüleme yöntemi ile kontrolü önemlidir.

Sırt fıtığı için hangi bölüme gidilir?

Sırt fıtığı tedavisi için Beyin, Sinir ve Omurilik Cerrahi Bölümü, Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü ile Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümleri hizmet vermektedir. Özellikle küçük sırt fıtıklarında Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon uygulamaları ön plana çıkarken omurgayı iten büyük fıtıklarda cerrahi yöntemler tercih edilmektedir. Sırt fıtığı ameliyatlarında özellikle omurga cerrahi üzerine uzmanlaşmış doktorların tercih edilmesi başarını oranını artırmaktadır.

Sırt fıtığı cinselliği etkiler mi?

Sadece ağrıya neden olan küçük sırt fıtıklar ağrı kaynaklı cinsel performansı etkileyebilir. Büyük sırt fıtıklarında ise omurilikte yaşanan bası nedeniyle idrar kabiliyeti, yürüme kabiliyeti gibi belden aşağı bölgelerdeki fonksiyonlar etkilenebilmektedir. Omurilikteki basının durumuna göre cinsel fonksiyonlar da sırt fıtığından etkilenebilmektedir. Çok ilerlemiş vakalarda cinsel fonksiyonlar tamamen yitirilebilmektedir.

Sırt fıtığı olanlar nasıl yatmalıdır?

Sırt fıtıklarında bel ve boyun fıtıklarında olduğu gibi genellikle yan yatış pozisyonu önerilmektedir. Yan yatış pozisyonunda omurgaya baskının daha az olduğu bilinmektedir.  Tercih edilecek ortopedik ve yarı ortopedik yatakların da bu konuda faydaları olduğu düşünülmektedir. Ancak bazı hastalar şiddetli ağrı nedeniyle yan pozisyonda yatamayabilir. Bu nedende hastanın rahat ettiği pozisyonu tercih etmesi de mümkündür.

Sırt fıtığı olanlar spor yapabilir mi?

Sırt fıtığı olanların spor yapabilirler. Ancak özellikle küçük sırt fıtıklarında bu mümkündür. Küçük sırt fıtıklarında yüzle ya da yürüyüş gibi sporlar tercih edilmelidir. Büyük sırt fıtığı olan kişilerin spor yapması önerilmemektedir. Spor sırasında yapılan ani hareketler omuriliği daha çok zedeleyebilir ya da fıtığın büyümesine yol açabilir. İkili mücadelenin olduğu sporlarda çarpışma ya da düşme sonucu omurilikte kalıcı hasarlar oluşabilir. Bu nedenle omuriliği baskı altında olduğu büyük sırt fıtıklarında spor kısıtlaması tavsiye edilmektedir.